Plagiat naukowy a karalny plagiat – rozważania de lege lata z perspektywy konstytucyjnego wymogu określoności znamion typu czynu zabronionego

Scientific plagiarism and punishable plagiarism – de lege lata considerations from the perspective of the constitutional requirement of specific features of the type of a prohibited act

Scientific work, as a “form of expression” of a scientific finding, is the result of a creative, but relatively standardized work of the scientist. This “form of expression” is protected under copyright law. Nevertheless, in the scientific community it happens that this is used not in accordance with the principle of fire use, i.e. fair borrowing. On this basis, the phenomenon of scientific plagiarism is born. However, there is a serious difficulty in distinguishing between these scientific plagiarisms, which can be understood as scientific misconduct (scientific fraud), from punishable ones under Art. 115 paragraph 1 of the Act on copyright and related rights. Not all scientific plagiarism is punishable plagiarism under this Article. Nevertheless, the current formula of the statutory hallmarks of this act is so elastic that it becomes a problem to distinguish the protected elements of a scientific work from those elements which are not protected from the point of view of copyright as well as criminal law. In turn, such a state of affairs may contribute to the weakening of the principle of nullum crimen sine lege certa and stricta, and thus to interference with the freedom of scientific activity under Art. 73 of the Constitution of the Republic of Poland.

Utwór naukowy, jako „forma wyrażenia” ustalenia naukowego, jest rezultatem kreatywnej, ale też w miarę ustandaryzowanej pracy naukowca. Ta „forma wyrażenia” podlega ochronie praw autorskich. Niemniej w środowisku naukowców zdarza się, iż jest wykorzystywana nie do końca zgodnie z regułą fire use, czyli uczciwego zapożyczenia. Na tym gruncie rodzi się zjawisko plagiatu naukowego. W zakresie tej materii zachodzi jednak trudność w rozgraniczeniu tych plagiatów naukowych, które mogą być rozumiane jako nierzetelność naukowa (oszustwo naukowe), od plagiatów karalnych z art. 115 ust. 1 pr. aut. Nie każdy plagiat naukowy jest zaś karalnym plagiatem. Aktualna formuła znamion z art. 115 ust. 1 pr. aut. może być jednak na tyle kauczukowa, iż problematyczne może być odróżnianie elementów utworu naukowego, które są chronione, od tych, które w ramach praw autorskich i prawa karnego – nie są chronione. Może to przyczyniać się do osłabiania konstytucyjnych zasad nullum crimen sine lege certa i stricta, oraz zagrażać wolności działalności naukowej z art. 73 Konstytucji RP.

REFERENCES:

Literature:

• Bafia J., Hochberg L., Siewierski M., Ustawy karne PRL. Komentarz, Warszawa 1965.
• Barta J., Markiewicz R., Prawo autorskie, Warszawa 2010.
• Bojarski M., Radecki W., Przewodnik po pozakodeksowym prawie karnym, Wrocław 1999.
• Biłgorajski A., Constitutional Freedom of Scientific Research. Contribution to the Discussion, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2020, nr 55, nr 3.
• Ćwiąkalski Z., Odpowiedzialność karna, [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. J. Barta, R. Markiewicz, Warszawa 2011.
• Gardocki L., Zasada nullum crimen sine lege certa we współczesnym polskim prawie karnym, [w:] Hominum causa omne ius constitutum est. Księga jubileuszowa ku czci pro-
  fesor Alicji Grześkowiak, red. A. Dębiński, Lublin 2006.
• Gienas K., Odpowiedzialność karna, [w:] Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. Ferenc-Szydełko E., Warszawa 2011.
• Giesen B., [w:] System Prawa prywatnego. Prawo autorskie, red. Barta J., t. 13, wyd. 4,
  Warszawa 2017.
• Kociubiński J., Zasada nullum crimen, Nulla poena sine lege i jej ograniczenia w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, [w:] Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego, t. 38, Wrocław 2012.
• Mozgawa M., Radoniewicz J., Przepisy karne w prawie autorskim. Zagadnienia teorii
  i praktyki, „Prokuratura i Prawo” 1997, nr 7/8.
• Poźniak-Niedzielska M., Szczotka J., Mozgawa M., Prawo autorskie i prawa pokrewne.
  Zarys wykładu, Bydgoszcz 2007.
• Raglewski J., Odpowiedzialność Karna, [w:] Prawo autorskie i prawa pokrewne. Komentarz, red. D. Flisak, Warszawa 2014.
• Seledec P., Przestępstwa naruszające prawa autorskie, „Przegląd Sądowy” 2003 nr 7/8.
  Stanisławska-Kloc S., Plagiat naukowy – naruszenie prawa do autorstwa utworu, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2020, nr 3 (55).
• Szewc A., Dzieła naukowe i ich status w prawie autorskim, „Państwo i Prawo” 1997, nr 10.
• Tomczyk M., Karalne przywłaszczenie autorstwa, Warszawa 2020.
• Tomczyk M., Społeczne niebezpieczeństwo jako cecha faktyczna karalnego przywłaszczenia autorstwa lub karalnego wprowadzenia w błąd co do autorstwa, „Zeszyty Nauko-
  we Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Prawnicza. Prawo” 2015, nr 89.
• Tomczyk M., Zasada nullum crimen sine lege certa i jej ograniczenia na tle języka etnicznego, „Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny” 2018, z. 2.
• Zoll A., Konsekwencje błędu co do okoliczności wyłączającej bezprawność albo winę, [w:]
  Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Tom 1: Komentarz do art. 1–116 k.k., red.
  A. Zoll, Warszawa 2012.
• Zoll A., Zasada określoności czynu zabronionego pod groźbą kary w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego, [w:] Księga XX-lecia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego,
  red. M. Zubik, K. Budziło, Warszawa 2006.