Rzecznik Praw Obywatelskich a organy władzy sądowniczej

The Ombudsman and the Organs of Judicial Power

The author shows that, in order to protect rights and freedoms, the Ombudsman, with the help of various instruments and depending on the infringements found, undertakes actions with organs of the judiciary, on which obligations concerning the protection of human rights and other subjects have been imposed. This article reviews the forms of the Ombudsman’s relations with the Supreme Court, the Supreme Administrative Court, the Constitutional Tribunal, and common courts. Their aim is to raise the level of respect for human and civil rights. In this context the thesis of the article is as follows: in view of structural, legal and organisational defects of the state, the Ombudsman notes that new threats to human and civil rights appear, freedoms or rights granted to them are often taken away in a manner inconsistent with constitutional standards, and public authorities exceed the sphere of their powers in an expcessive manner. Allegations made in complaints against public authorities are often verified by the Ombudsman in the course of inquiries with his participation. The Ombudsman keeps his distance from these bodies, which enables him to influence them in the field of human rights protection, and above all to influence the individuals subordinate to them.

Autorka pokazuje, iż w celu ochrony praw i wolności Rzecznik Praw Obywatelskich przy pomocy zróżnicowanych instrumentów i w zależności od stwierdzonych uchybień podejmuje działania z organami władzy sądowniczej, na które nałożone zostały obowiązki z zakresu ochrony praw człowieka i innych podmiotów. W artykule znajdziemy przegląd form relacji Rzecznika Praw Obywatelskich z Sądem Najwyższym, Naczelnym Sądem Administracyjnym, Trybunałem Konstytucyjnym czy sądami powszechnymi. Mają one za zadanie podnieść poziom przestrzegania praw człowieka i obywatela. W tym kontekście teza artykułu brzmi następująco: wobec wad strukturalnych, prawnych i organizacyjnych państwa Rzecznik zauważa, że pojawiają się nowe zagrożenia dla praw człowieka i obywatela, a wolności lub prawa im przyznane, odbierane są często niezgodnie ze standardami konstytucyjnymi zaś władza publiczna wykracza w sposób ekscesywny poza sferę przynależnych jej uprawnień. Zarzuty kierowane w skargach pod adresem organów władz publicznych, są często zweryfikowane przez Rzecznika w toku prowadzonych postępowań z jego udziałem. Rzecznik zachowuje dystans wobec tych organów, a to umożliwia mu oddziaływanie na te organy w zakresie ochrony praw człowieka, a przede wszystkim na podległe im jednostki.

REFERENCES:

Literature:

• Bełczącki R., Skarga nadzwyczajna, [w:] Skarga nadzwyczajna w świetle systemu środków zaskarżania w postępowaniu cywilnym, red. T. Wiśniewski, Warszawa 2019.
• Deryng A., Rzecznik Praw Obywatelskich jako wnioskodawca w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym, Warszawa 2014.
• Derlatka M., Formalnie i nie tylko o oczywistej bezzasadności skargi konstytucyjnej, [w:] Konstytucjonalizm polski. Refleksje z okazji jubileuszu 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy naukowej profesora Andrzeja Szmyta, red. nauk A Gajda, K. Grajewski, A. Rytel- -Warzocha, P. Uziębło, M.M. Wiszowaty, Gdańsk 2020.
• Domańska A., Pozycja ustrojowo-prawna Rzecznika Praw Obywatelskich, Łódź 2012.
• Dybowski M., Uwagi do art. 208, [w:] Konstytucja RP Komentarz, Tom II, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
• Florczak-Wątor M., O potrzebie wzmocnienia niezależności organów kontroli państwowej i ochrony prawa, [w:] Konstytucjonalizm polski. Refleksje z okazji jubileuszu 70-lecia urodzin i 45-lecia pracy naukowej profesora Andrzeja Szmyta, red. nauk A Gajda, K. Grajewski, A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło, M.M. Wiszowaty, Gdańsk 2020.
• Gajda A., Kierunki rozwoju Rzecznika Praw Obywatelskich w Polsce, Warszawa 2013.
• Garlicki L., Polskie prawo konstytucyjne. Zarys wykładu, Warszawa 2020.
• Jarosz Z., Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich, [w:] Rzecznik Praw Obywatelskich, red. L. Garlicki, Warszawa 1989.
• Kaczmarski L., Pozycja procesowa prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich w postępowaniu sądowoadministracyjnym, „Studia Lubuskie” 2010, nr 6.
• Koryś Matusiak A., Rola Rzecznika Praw Obywatelskich w ochronie praw obywatelskich w dziedzinie prawa pracy(praca doktorska niepublikowana), Kielce 2014.
• Kruk-Jarosz M., Wnioski Rzecznika Praw Obywatelskich do Trybunału Konstytucyjnego, Biuletyn RPO – Materiały, z. 10, Warszawa 1991.
• Łakomiec K., Rzecznik Praw Obywatelskich jako podmiot inicjujący postępowanie przed Trybunałem Konstytucyjnym, [w:] Monikomentarz dla maksi profesora. Księga jubileuszowa profesora Leszka Garlickiego, red. M. Zubik, Warszawa 2017.
• Łukasik P., Funkcja kasacji (w tym rola Ombudsmana) – ujęcie praktyczne w kontekście prawa do obrony – zagadnienia komparatystyczne, [w:] Szczególne środki zaskarżenia w ujęciu komparatystycznym, red. D. Gil, Lublin 2013.
• Malinowska I., Ochrona praw i wolności w Polsce, Warszawa 2009.
• Tkacz S., O kompetencjach Rzecznika Praw Obywatelskich w procesie karnym (problemy wykładni przepisów prawa), „Humanistyczne Zeszyty Naukowe Prawa Człowieka” 2010, nr 13.
• Taras W., Wróbel A., Rzecznik Praw Obywatelskich a administracja publiczna, „Studia Prawnicze” 1992, nr 3–4.
• Woś T., Knysiak-Molczyk H., M Romańska., Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi. Komentarz, Warszawa 2008.
• Trociuk S., Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich. Komentarze, Warszawa 2005.
• Świeca J., Ustawa o Rzeczniku Praw Obywatelskich, Komentarz, Warszawa 2010.
• Zaleśny J., Rzecznik Praw Obywatelskich, [w:] Ochrona praw i wolności. System instytucjonalny w Rzeczypospolitej Polskiej, M. Kruk, M. Olszówka, M. Godlewski, M. Jarosz, M. Laskowska, J. Zaleśny, Warszawa 2019.
• Zieliński A., Rola Rzecznika Praw Obywatelskich w realizacji przepisów konstytucji, [w:] Konstytucja i władza we współczesnym świecie. Doktryna – prawo – praktyka. Prace dedykowane Profesorowi Wojciechowi Sokolewiczowi na siedemdziesięciolecie urodzin, red. M. Kruk, J. Trzciński, J. Wawrzyniak, Warszawa 2002.