Funkcjonowanie opozycji sejmowej w okresie obowiązywania Konstytucji z lat 1921 i 1997 - wybrane zagadnienia

Functioning of the parliamentary opposition during the period of the Constitution of 1921 and 1997 – selected issues

This article is a jubilee text, intended to celebrate the centenary of the adoption and entry into force of the Constitution of the Republic of Poland of 1921. The author discusses the issues of the functioning of the parliamentary opposition in two historical periods of the 2nd and 3rd Republic of Poland, analyzing legal regulations and political mechanisms. Due to the limited volume framework of this study, this analysis has been limited to some issues only. Their selection was primarily determined by the similarities in the sphere of normative and political phenomena that can be noticed in both epochs. Hence, the article includes topics related to: the legal basis and the normative concept of the functioning of the parliamentary opposition, the impact of the parliamentary opposition on the appointment of positions in the internal organizational apparatus of the Sejm, relations between the parliamentary opposition and the Marshal of the Sejm, the levels of rivalry and cooperation between the parliamentary opposition and the ruling camp. The author’s argument leads to a bitter reflection that the existing parliamentary system has still not freed itself from the ballast of the past and is far from a system adhering to the developed standards of protection of the rights of the opposition that exist in modern countries.

Niniejszy artykuł jest tekstem jubileuszowym, mającym na celu uczczenie stulecia rocznicy uchwalenia i wejścia w życie Konstytucji RP z 1921 r. Autor porusza w nim problematykę funkcjonowania opozycji parlamentarnej w dwóch historycznych okresach II i III RP, dokonując analizy regulacji prawnych i mechanizmów politycznych. Z uwagi na ograniczone ramy objętościowe przedmiotowego opracowania, analiza ta zawężona została wyłącznie do niektórych zagadnień. O ich doborze decydowały przede wszystkim podobieństwa w sferze normatywnych i politycznych zjawisk, jakie można dostrzec w obu epokach. Stąd w artykule znalazły się wątki dotyczące: prawnych podstaw oraz normatywnej koncepcja funkcjonowania opozycji sejmowej, wpływu opozycji parlamentarnej na obsadę stanowisk w wewnętrznym aparacie organizacyjnym Sejmu, relacji zachodzących między opozycją parlamentarną a marszałkiem Sejmu, płaszczyzn rywalizacji i współpracy opozycji sejmowej z obozem rządzącym. Wywód autora prowadzi do gorzkiej refleksji, że istniejący system parlamentarny nadal nie uwolnił się z balastu przeszłości i daleko mu do systemu hołdującego rozwiniętym standardom ochrony praw opozycji, jakie występują we współczesnych państwach.

REFERENCES:

• Ajnenkiel A., Historia Sejmu Polskiego, t. 2, Warszawa 1989.
• Ajnenkiel A., Parlamentaryzm II Rzeczypospolitej, Warszawa 1975.
• Borski M., Glajcar R., Przywora B., Postępowanie ustawodawcze w Polsce - prawo, zwyczaje i praktyka, Sosnowiec-Katowice-Częstochowa 2015.
• Bożyk B., Rzeczpospolita Polska, [w:] Opozycja parlamentarna, red. E. Zwierzchowski, Warszawa 2000.
• Bożyk S., Partie polityczne a Sejm RP, Warszawa 2006.
• Bożyk S., Prawnoustrojowy status opozycji parlamentarnej w Sejmie Rzeczypospolitej Polskiej, Białystok 2006.
• Chmaj M., Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1991-1997, Warszawa 2009.
• Chybalski P., Dopuszczalność zadawania pytań przed głosowaniem przez posłów niezrzeszonych w kontekście art. 182 regulaminu Sejmu, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych” 2009, nr 1.
• Complak K., Opozycja parlamentarna w obowiązującej i w przyszłej Konstytucji RP, „Przegląd Sejmowy” 1995, nr 2.
• Czarny P., Naleziński B., Organy Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, Warszawa 2002.
• Dubanowicz E., Z zagadnień konstytucyjnych. Ograniczenia w sposobie wykonywania przez parlament prawa odpowiedzialności ministrów, Lwów-Warszawa 1928.
• Eckert M., Historia polityczna Polski lat 1918-39, Warszawa 1985.
• Garlicki L., Regulamin Sejmu w systemie źródeł prawa (na tle orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego), „Przegląd Sejmowy” 1994, nr 4.
• Gwiżdź A., Burżuazyjno obszarnicza Konstytucja z 1921 r. w praktyce, Warszawa 1965.
• Jarosz Z., Postępowanie ustawodawcze w Sejmie, [w:] Tryb ustawodawczy a jakość prawa, red. J. Wawrzyniak, Warszawa 2005.
• Juchniewicz A., Status i rola opozycji parlamentarnej niemieckiego Bundestagu - zagadnienia wybrane, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2010, nr 1.
• Juchniewicz J., Prawnoustrojowy status ministra - członka Rady Ministrów, Toruń 2019.
• Juchniewicz J., Zasady reprezentacji politycznej w organach Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Instytucjonalne gwarancje zasady pluralizmu politycznego w Polsce na tle standardów europejskich, red. M. Paździor, B. Szmulik, Lublin 2014.
• Kędziora P., Inicjatywa ustawodawcza w prawie polskim, Lublin 2019.
• Koksanowicz G., Prawnoustrojowa pozycja Marszałka Sejmu w okresie II Rzeczypospolitej, „Przegląd Sejmowy” 2003, nr 2.
• Komarnicki W., Polskie prawo polityczne, Warszawa 2008 (reprint z 1922).
• Krzyżanowski A., Rządy marszałka Piłsudzkiego, Kraków 1927.
• Kubas S., Organy kierownicze Sejmu w świetle Konstytucji RP oraz nowelizacji regulaminu Sejmu w latach 1997-2000, „Przegląd Sejmowy” 2001, nr 3.
• Kudej M., Postępowanie ustawodawcze w Sejmie RP, Warszawa 2003.
• Kupis M., Ewolucja instytucji interpelacji poselskiej w polskim parlamentaryzmie, „Przegląd Sejmowy” 2012, nr 1.
• Mojak R., Parlament a rząd w ustroju Trzeciej Rzeczypospolitej Polskiej, Lublin 2007.
• Nałęcz T., Rządy Sejmu 1921-1926, Warszawa 1991.
• Pastuszko G., Organy oraz instytucje pomocnicze w Sejmie i Senacie, [w:] G. Pastuszko, M. Grzesik-Kulesza, H. Zięba-Załucka, Polskie prawo parlamentarne- zarys problematyki, Warszawa 2020.
• Pastuszko G., Wpływ opozycji parlamentarnej na funkcjonowanie naczelnych organów władzy państwowej, Toruń 2018.
• Patyra S., Granice poselskich poprawek do rządowych projektów tzw. ustaw zwykłych oraz ustawy budżetowej, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2013, nr 4.
• Patyra S., Mechanizmy racjonalizacji procesu ustawodawczego w Polsce w zakresie rządowych projektów ustaw, Toruń 2012.
• Pietrzak J., Sejm RP. Tradycja i współczesność, Warszawa 2000.
• Pietrzak M., Parlament w systemie organów państwowych, [w:] Sejmu Drugiej Rzeczypospolitej, red. A. Zakrzewski Warszawa 1990.
• Smoliński T., Rządy Józefa Piłsudzkiego w latach 1926-1935, Poznań 1985.
• Stembrowicz J., Z problematyki głowy państwa w Polsce, „Kultura i społeczeństwo” 1976, t. XX.
• Stębelski M., O możliwości odrzucania projektu ustawy w trakcie pierwszego czytania, „Zeszyty Prawnicze Biura Analiz Sejmowych” 2009, nr 1.
• Szeliga Z., Rada Ministrów a Sejm 1989-1997, Warszawa 1998.
• Szymanek J., O potrzebie instytucjonalizacji opozycji parlamentarnej w przepisach regulaminu Sejmu RP, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2018, t. XL.
• Tusiński P.A., Postępowanie ustawodawcze w Sejmie i w Senacie II Rzeczypospolitej 19191939, Radom 2008.
• Wasik Z., Pozycja komisji parlamentarnych pod rządami Konstytucji Marcowej, Toruń 1981.
• Woźnicki M., Geneza i ewolucja odpowiedzialności politycznej ministra w III Rzeczypospolitej Polskiej, Lublin 2018.
• Wybrane aspekty funkcjonowania Sejmu w latach 1997-2007, red. J. Sokołowski, P. Poznański, Kraków 2008.
• Zieleniewski L., Regulaminy Sejmu i Senatu, „Nowe Państwo” 1936, nr 2.
• Zwierzchowski E., Instytutucjonalizacja opozycji w Republice Federalnej Niemiec, [w:] Konstytucja. Wybory. Parlament. Studia ofiarowane Zdzisławowi Jaroszowi, red. L. Garlicki, Warszawa 2000.