The Concept of Sustainable Development as a Constitutive Element of the Polish Political and Legal System and a Specific Human Right

The term ‘human rights’ is used to describe the rights of every person, regardless of their nationality or social position. In the doctrine, the term is also understood differently as the material, social and cultural premises of human independence. Both the concept and the content of the principle of sustainable development are the subject of a broad debate involving representatives of different scientific disciplines, publicists, and politicians representing different options. The authors of the article analyze the principle of sustainable development in the context of human rights. From the text of Art. 5 of the Constitution, it can be deduced that the principle of sustainable development in this layer is a human and civil right, broader than the law, relating to living in an uncontaminated environment. The core of the concept of sustainable development, which is not sufficiently emphasized due to its “appropriation” by ecologists and its complexity unduly perceived by lawyers, is that it formulates rights for future generations. The perception of these rights by the creators of the Polish Constitution, both in its preamble and in its Article 5, should be considered momentous and anticipating its creation.

Koncepcja zrównoważonego rozwoju jako konstytucyjnego elementu polskiego systemu polityczno-prawnego i swoistego prawa człowieka

Termin „prawa człowieka” jest używany do opisania praw każdej osoby, niezależnie od jej narodowości czy pozycji społecznej. W doktrynie termin ten jest też różnie rozumiany jako materialne, społeczne i kulturowe przesłanki samodzielności człowieka. Natomiast koncepcja, jak i treść zasady zrównoważonego rozwoju są przedmiotem szerokiej debaty z udziałem przedstawicieli różnych dyscyplin naukowych, publicystów i polityków reprezentujących różne opcje. Autorzy artykułu w swoim opracowaniu poddają analizie zasadę zrównoważonego rozwoju w kontekście praw człowieka. Z treści art. 5 Konstytucji można wywnioskować, że zasada zrównoważonego rozwoju w tej warstwie jest szerszym od prawa prawem człowieka i obywatela, odnoszącym się do życia w środowisku nieskażonym. Sednem koncepcji zrównoważonego rozwoju, niedostatecznie podkreślanej ze względu na jej „zawłaszczanie” przez ekologów i niewłaściwie postrzeganą przez prawników złożoność, jest formułowanie praw dla przyszłych pokoleń. Postrzeganie tych praw przez twórców Konstytucji RP, zarówno w jej preambule, jak i w art. 5, należy uznać za doniosłe i antycypujące jej powstanie.

REFERENCES:

• Bałaban A., Konstytucyjna zasada zrównoważonego rozwoju, [in:] Sześć lat Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Doświadczenia i inspiracje, eds. L. Garlicki, A. Szmyt, Warsaw 2003.
• Banaszak B., Ogólne wiadomości o prawach człowieka, [in:] Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, eds. B. Banaszak, A. Preisner, Warsaw 2002.
• Berkowska E., Sobolewski M., Realizacja polityki ekologicznej w kontekście postanowień Szczytu Ziemi w Rio, “Kancelaria Sejmu. Biuro Studiów i Ekspertyz. Wydział Analiz Ekonomicznych i Społecznych” 1995, No. 1.
• Boć J., [in:] Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku, ed. J. Boć, Wrocław 1998.
• Borys T., Koncepcja zrównoważonego rozwoju w naukach ekonomicznych, [in:] Ekonomia zrównoważonego rozwoju. Zarys problemów badawczych i dydaktyki, ed. B. Poskrobko, Białystok 2010.
• Bukowski Z., Zrównoważony rozwój w systemie prawa, Toruń 2009.
• Ciechanowicz-McLean J., Konstytucyjna zasada wolności gospodarczej, a ochrona środowiska, “Gdańskie Studia Prawnicze” 2014, vol. XXXI.
• Czarnowski S., Idee kierownicze ludzkości, [in:] Wybór pism socjologicznych, Warsaw 1982.
• Dasgupta P., Measuring Sustainable Development: Theory and Application, “Asian Development Review” 2007, No. 24.
• Dunphy D., Benveniste J., Griffiths A., Sutton P., Sustainability: The Corporate Challenge of the 21th Century, New South Wales 2000.
• Florczak-Wątor M., [in:] Konstytucja RP, vol. I, Komentarz, eds. M. Safjan, L. Bosek, Warsaw 2016.
• Henkin L., The Rights of Man Today, Boulder (Colorado) 1978.
• Hersch J., La Suisse et les Droits de l’homme, “Zeitschriftfür Schweizerisches Recht” 1974.
• Ignatowicz G., Realizacja zasady zrównoważonego rozwoju w polityce ekologicznej Polski po konferencjach w Rio de Janeiro w 1992 oraz 2012 roku, “Białostockie Studia Prawnicze” 2015, No. 18.
• Instytucje gospodarki rynkowej, eds. T. Władyka, M. Smaga, Warsaw 2012.
• Kägi W., Die Menschenrechte und ihre Verwirklicklung, Aarau 1969.
• Kosiek T., Zrównoważony rozwój - rozwiązanie czy ideologia?, “Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej” 2015, No. 85 (1943).
• Kuzior A., Internet jako narzędzie budowania świadomości dla zrównoważonego rozwoju, “Problemy Ekorozwoju” 2007, vol. 2, No. 2.
• Lisicka H., Macek I., Radecki W., Leksykon ochrony środowiska. Prawo i polityka, Wrocław 1999.
• Manikowska-Wróbel L., Międzynarodowe uwarunkowania wprowadzania zasad zrównoważonego rozwoju w gospodarce wodno-ściekowej, “Ekonomiczne Problemy Usług” 2009, No. 43.
• Nowacki M., Prawne aspekty bezpieczeństwa energetycznego w Unii Europejskiej, Warsaw 2010.
• Paczuski R., Zrównoważony rozwój jako zadanie współczesnego państwa oraz rola polityki i prawa w jego realizacji, [in:] Polityka, ekologia, kultura. Społeczne przesłanki i przejawy kryzysu ekologicznego, ed. A. Papuziński, Bydgoszcz 2000.
• Papuziński A., Filozofia zrównoważonego rozwoju jako subdyscyplina badań filozoficznych, “Problemy ekorozwoju” 2007, vol. 2, No. 2.
• Papuziński A., Filozoficzne aspekty zrównoważonego rozwoju. Zrównoważony rozwój a justitia socialis, [in:] Filozoficzne, społeczne i ekonomiczne uwarunkowania zrównoważonego rozwoju. Monografie Komitetu Inżynierii Środowiska PAN, vol. 26, ed. A. Pawłowski, Lublin 2004.
• Papuziński A., Realizacja zrównoważonego rozwoju, “Problemy Ekorozwoju” 2011, vol. 6, No. 1.
• Pawłowski L., Rola monitoringu środowiska w realizacji zrównoważonego rozwoju, “Rocznik Ochrony Środowiska” 2011, vol. 13.
• Piechowiak M., Pojęcie praw człowieka, [in:] Podstawowe prawa jednostki i ich sądowa ochrona, ed. L. Wiśniewski, Warsaw 1997.
• Piontek B., Koncepcja rozwoju zrównoważonego i trwałego Polski, Warsaw 2002.
• Płachciak A., Utopistyczny wymiar rozwoju zrównoważonego, “Annales. Etyka w Życiu Gospodarczym” 2011, vol. 14, No. 1.
• Poczta-Wajda A., Sapa A., Paradygmat rozwoju zrównoważonego - ujęcie krytyczne, “Progress in Economic Sciences” 2017, No. 4.
• Powałkowski A., Klauzula ochrony środowiska w ustawie o swobodzie działalności gospodarczej z dnia 4 lipca 2004, [in:] Prawo ochrony środowiska jako warunek prowadzenia działalności gospodarczej, eds. J. Ciechanowicz-McLean, T. Bojar-Fijałkowski, Gdańsk 2009.
• Rakoczy B., Art. 5 Konstytucji, [in:] Prawo ochrony środowiska. Komentarz, ed. Z. Bukowski, LEX Polonica/el 2013.
• Rosik-Bera M., Borowiak M., Natura 2000 a wolność działalności gospodarczej, [in:] Problemy wdrażania systemu Natura 2000 w Polsce, eds. A. Kaźmierska-Patrzyczna, M.A. Król, Szczecin-Łódź-Poznań 2013.
• Sarnecki P., Uwagi do art. 5, [in:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, vol. 1, 2nd ed., eds. L. Garlicki, M. Zubik, Warsaw 2016.
• Stanny M., Czarnecki A., Zrównoważony rozwój obszarów wiejskich Zielonych Płuc Polski. Próba analizy empirycznej, Warsaw 2011.
• Turner R.K., Pluralism in an environmental economics: a survey of sustainable economic development debate, “Journal of Agricultural Economics” 1988, No. 39.
• Wodzikowski Cz., Koncepcja zrównoważonego rozwoju w polityce państwa, “Świat Idei i Polityki” 2012, vol. 11.
• Wołpiuk W., Zasada zrównoważonego rozwoju. Zasada konstytucyjna czy zasada polityki społeczno-ekonomicznej w zakresie ochrony środowiska?, “Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Informatyki, Zarządzania i Administracji w Warszawie” 2003, No. 1.