Pozycja ustrojowa prezydenta w systemie parlamentarnym i semiprezydenckim w świetle konstytucji litewskich z 1922 r. i 1992 r.

The Political Position of the President in the Parliamentary and Semi-presidential Systems in the Light of the Lithuanian Constitutions of 1922 and 1992

This article aims to analyze the political position of the president in the parliamentary systems of interwar Lithuania and the semi-presidential system of modern Lithuania. The analysis covers the regulations of Lithuanian constitutions of 1922 and 1992. The article assesses the most important legal provisions concerning the political position of the head of state. The subject of the analysis is still relevant, as Lithuania, like during the first independence period, adopted the same political system, restoring its pre-war solutions (including reactivating the institution of the head of state). Identifying the differences and similarities in the systemic position of the institution of the head of state in the light of the Lithuanian basic laws seems to be an issue worth scientific research.

Celem niniejszego artykułu jest analiza pozycji ustrojowej prezydenta w systemie parlamentarnym Litwy międzywojennej oraz w systemie semiprezydenckim Litwy współczesnej. W artykule wzięto pod uwagę regulacje konstytucji litewskich z 1922 r. oraz 1992 r., dokonując oceny najważniejszych przepisów prawnych, dotyczących pozycji ustrojowej głowy państwa. Temat będący przedmiotem analizy jest nadal aktualny, gdyż Litwa podobnie jak w okresie pierwszej niepodległości, po latach wróciła w dużej mierze do przedwojennych rozwiązań (m.in. reaktywując instytucję głowy państwa). Wskazanie różnic i podobieństw w zakresie pozycji ustrojowej instytucji głowy państwa w świetle litewskich ustaw zasadniczych wydaje się być zagadnieniem wartym naukowej eksploracji.

REFERENCES:

• Blažytė-Baužienė D., Tamošaitis M., Truska L., Lietuvos Seimo istorija XX-XXI a. pradžia, Vilnius 2009.
• Giżyńska M., Instytucja Prezydenta w Republice Litewskiej, „Białostockie Studia Prawnicze” 2019, vol. 24, nr 4.
• Giżyńska M., Procedura legislacyjna w Republice Litewskiej, „Studia Prawnoustrojowe” 2009, nr 9.
• Giżyńska M., Sąd konstytucyjny Republiki Litewskiej, Olsztyn 2009.
• Godlewski T., Udział Prezydenta Republiki Litewskiej w ustawodawstwie, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2014, nr 3.
• Górecki D., Zasady zmiany Konstytucji Republiki Litewskiej, [w:] Zasady zmiany konstytucji w państwach europejskich, red. R. Grabowski, S. Grabowska, Warszawa 2008.
• Jakubčionis A., i inni, Lietuvos konstitucionalizmas: ištakos, raida ir dabartis, Vilnius 2018.
• Kasekamp A., Historia państw bałtyckich, Warszawa 2013.
• Kierończyk P., Litewskie konstytucje z okresu międzywojennego, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2000, t. VII.
• Kierończyk P., Zamach stanu na Litwie w 1926 r. i jego konstytucyjnoprawne następstwa. Antecedencje i przebieg zamachu, „Studia Iuridica Toruniensia” 2017, t. XX.
• Krupavičius A., Litewski semiprezydencjalizm: korzenie, konstrukcja, wyzwania, http://www.forum-pl-lt.com/index.php/pl/polityka-wewnetrzna/10-algis-krupaviciuslitewski-semiprezydencjalizm-korzenie konstrukcja-wyzwania.
• Kūris E., Konstitucija, teisėkūra ir konstitucinė kontrolė: retrospekciniai ir metodologiniai svarstymai, „Lietuvos notarų rūmai” 2020, nr 13.
• Maksimaitis M., Lietuvos prezidento konstitucinio statuso raida 1918-1940. Prezidentas valstybinės valdžios institucijų sistemoje, Vilnius 2011.
• Maksimaitis M., Lietuvos valstybės konstitucijų istorija: XX a. pirmoji pusė: monografija, Vilnius 2005.
• Miller A., Nowa Konstytucja Państwa Litewskiego, Warszawa 1930.
• Prokop K., Funkcje Prezydenta Republiki Litewskiej w świetle Konstytucji z 1992 r., „Białostockie Studia Prawnicze” 2016, z. 20.
• Römer M., Lietuvos konstitucinės teisės paskaitos, Vilnius 1990.
• Römer M., Organizacja władzy politycznej w rozwoju konstytucyjnym Republiki Litewskiej, „Wydawnictwa Grup Polskich Porozumień Prawniczych z Zagranicą” 1939, z. 4.
• Zieliński J., Instytucjonalizacja przemian ustrojowych na Litwie, Łotwie i w Estonii, Warszawa 2004.