The Impact of the Norm of the Polish Constitution Establishing the Lay Participation in the Administration of Justice on the Rule of Law in Poland

In Western legal traditions, democracy is inseparable from the rule of law, which presupposes the state to establish an effective and transparent judicial system that guarantees human rights and freedoms. The involvement of Lay Participation in the administration of justice (lay judges (mixed tribunal) or justices of the peace (magistrates) is one of the instruments for achieving this objective. The constitutions of the fourteen EU Member States, including Poland, oblige some Lay Participation in the administration of justice. However, the formulations of the norms in the constitutions, establishing Lay Participation in the administration of justice, differ. Based on the analysis of the Polish case, the article focuses on the question whether it would be sufficient to establish a relevant general provision in the Constitution, leaving the specification (form and extent of Lay Participation) to the legislator. The case of Poland has shown that the legislator can, without amending the Constitution, introduce other forms of Lay Participation (such as justices of the peace) or/and extend the extent of Lay Participation to judicial disciplinary cases when they are elected by the legislature; however, this poses a threat to the rule of law in Poland. Therefore, the article aims at discussing the impact of the Polish constitutional regulation of the Lay Participation on the violation of the rule of law.

Wpływ normy Konstytucji RP ustanawiającej udział świeckich w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości na praworządność w Polsce

W zachodnich tradycjach prawnych demokracja jest nierozerwalnie związana z rządami prawa, które zakładają ustanowienie przez państwo skutecznego i przejrzystego systemu sądowniczego, gwarantującego prawa i wolności człowieka. Udział świeckich w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości ławników (skład mieszany) lub sędziów pokoju (sądów pokoju) jest jednym z instrumentów realizacji tego celu. Konstytucje czternastu państw członkowskich UE, w tym Polski, obligują do częściowego udziału świeckich w postępowaniach sądowych. Różnią się natomiast sformułowania norm w Konstytucjach, ustanawiających partycypację świeckich w wymiarze sprawiedliwości. Korzystając z analizy przypadku Polski, artykuł koncentruje się na pytaniu, czy wystarczające jest ustanowienie odpowiedniego przepisu ogólnego w Konstytucji, pozostawiając jego uszczegółowienie (forma i zakres uczestnictwa świeckich) ustawodawcy. Przypadek Polski pokazał, że ustawodawca może bez zmiany Konstytucji wprowadzić inne formy Uczestnictwa świeckich (np. sędziowie pokoju) lub/i rozszerzyć zakres udziału świeckich na sądowe sprawy dyscyplinarne, gdy są oni wybierani przez ustawodawcę; stwarza to jednak zagrożenie dla praworządności w Polsce. Celem artykułu jest zatem omówienie wpływu polskiej konstytucyjnej regulacji udziału świeckich na łamanie zasad praworządności w Polsce.

REFERENCES:

• Chojniak Ł., Wiśniewski Ł., Ławnicy w postępowaniu karnym - ujęcie historyczne i konstytucyjne, “Wrocławskie studia sądowe” 2013, no. 3 (4), https://wroclaw.sa.gov.pl/wss/files/wss_08-09.pdf.
• Gersdorf M., Pilich M., Judges and Representatives of the People: a Polish Perspective, “European Constitutional Law Review” 2020, no. 16, iss. 3, doi:10.1017/S1574019620000206.
• Laskowski M., Granice udziału obywateli w wymiarze sprawiedliwości, [in:] Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, eds. R. Piotrowski, Warsaw 2021.
• Machura S., Civil Justice: Lay Judges in the EU Countries, “Oñati Socio-Legal Series” 2016, vol. 6, no. 2.
• Rogaska K., „Nie można ulegać naciskom.“ Sędzia rejonowy przeciwny zmianom w sądach“, „Wiadomosci“, April 21, 2021, https://wiadomosci.wp.pl/nie-mozna-ulegac-naciskom-sedzia-rejonowy-przeciwny-zmianom-w-sadach-6158461440026241a?nil=
• Šinkūnas H., Teisinės valstybės krizė Europoje - Lenkijos pavyzdys, http://www.teise.pro/ index.php/2020/11/24/h-sinkunas-teisines-valstybes-krize-europoje-lenkijos-pavyzdys/
• Wiliński P., Karlik P., Art. 182. Czynnik społeczny w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, [in:] Konstytucja RP. Tom II. Komentarz do art. 87-243 2016, eds. M. Safjan, L. Bosek, Warsaw 2016.