O potrzebie refleksji w sprawie praw wyborczych osób ubezwłasnowolnionych. Część I

On the need to reflect on the issue of electoral rights for incapacitated persons

The aim of the article is to analyze critically the institution of incapacitation under Polish law, in the light of its impact on the exclusion of electoral rights of people affected by intellectual disability and mental disorders, in relation to whom Art. 13 and 16 of the Civil Code have been applied. The automatic relationship between incapacitation of a person and the deprivation of his/her right to participate in the election, sanctioned in Art. 62 of the Constitution, shows the contradiction with the international standards to protect the rights of persons with disabilities, expressed in the agreements ratified by Poland and the case law of the ECHR, and it also stands in opposition to the demands expressed by international organizations that uphold individual rights.

O potrzebie refleksji w sprawie praw wyborczych osób ubezwłasnowolnionych. Część I

Celem artykułu jest krytyczna analiza instytucji ubezwłasnowolnienia na gruncie polskiego prawa, w świetle jej wpływu na wyłączenie uprawnień wyborczych osób dotkniętych niepełnosprawnością intelektualną i zaburzeniami psychicznymi, w stosunku do których zastosowanie znalazły art. 13 i 16 Kodeksu cywilnego. Usankcjonowana w art. 62 Konstytucji automatyczna zależność pomiędzy ubezwłasnowolnieniem osoby, a pozbawieniem jej prawa do udziału w postępowaniu wyborczym, wykazuje sprzeczność z wyrażonymi w ratyfikowanych przez Polskę umowach międzynarodowych standardami ochrony praw osób niepełnosprawnych oraz orzecznictwem ETPC, jak również stoi w opozycji do postulatów wyrażanych przez międzynarodowe organizacje stojące na straży praw jednostki.

REFERENCES:

Literature:

• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2009.
• Banaszak B., Czynne i bierne prawo wyborcze w Polsce, „Monitor Prawniczy” 2013, nr 23.
• Czarny P., Ubezwłasnowolnienie jako przesłanka utraty praw wyborczych (refleksje konstytucyjne na tle teorii prawa cywilnego), [w:] Iudices Electionis Custodes (Sędziowie Kustoszami Wyborów). Księga pamiątkowa Państwowej Komisji Wyborczej, Warszawa 2007.
• Dąbrowski M., Ubezwłasnowolnienie częściowe a prawo wyborcze w świetle standardów europejskich, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2010, nr 2–3.
• Frydrych-Depka A., „Prawnoczłowiecze” spojrzenie na czynne prawo wyborcze, „Studia Wyborcze” 2016, t. 21.
• Informacja Rzecznika Praw Obywatelskich o działaniach podjętych przez Rzeczpospolitą Polską w celu implementacji postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych z uwzględnieniem Listy kwestii (CRPD/C/POL-Q/1), Warszawa 2018.
• Jeśli nie ubezwłasnowolnienie, to co? Prawne formy wsparcia osób z niepełnosprawnością intelektualną, red. K. Kędziora, Warszawa 2012.
• Ławniczak A., Art. 62, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, red. M. Haczkowska, Warszawa 2014.
• Łączkowski W., Kierunki zmian polskiego prawa wyborczego, [w:] Demokratyczne standardy prawa wyborczego Rzeczypospolitej Polskiej. Teoria i praktyka, red. F. Rymarz, Warszawa 2005.
• Prawo osób cierpiących na zaburzenia psychiczne i osób niepełnosprawnych umysłowo do udziału w życiu politycznym, Sprawozdanie Agencji Praw Podstawowych Unii Europejskiej, Wiedeń 2010. Quinn G., A Short Guide to the United Nations Convention on the Rights of Persons with Disabilities, „European Yearbook of Disability Law” 2009.
• Rakowska-Trela A., Prawa wyborcze osób z niepełnosprawnością intelektualną i psychiczną – perspektywa prawnoporównawcza, [w:] Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w świetle międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka, red. D. Pudzianowska, Warszawa 2014.
• Realizacja przez Polskę zobowiązań wynikających z Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Sprawozdanie Rzecznika Praw Obywatelskich 2012–2014. Biuro Rzecznika Praw Obywatelskich, Warszawa 2015.
• Rulka M., Glosa do wyroku ETPC z dnia 20 maja 2010 r., „Państwo i Prawo” 2010, z. 12.
• Skotnicki K., Zasada powszechności w prawie wyborczym. Zagadnienia teorii i praktyki, Łódź 2000.
• Sokolewicz W., Art. 62, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, t. I, Warszawa 1999.
• Śledzińska-Simon A., Ograniczenia osób ubezwłasnowolnionych w zakresie konstytucyjnych praw i wolności o charakterze politycznym, [w:] Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w świetle międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka, red. D. Pudzianowska, Warszawa 2014.
• Ubezwłasnowolnienie w świetle konstytucyjnych i międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka, Warszawa 2018.
• Uziębło P., Cenzusy wyborcze w XXI wieku – potrzeba nowego podejścia?, Centrum Studiów Wyborczych, Toruń 2014.
• Zaradkiewicz K., Ubezwłasnowolnienie – perspektywa konstytucyjna a instytucja prawa cywilnego, [w:] Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w świetle międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka red. D. Pudzianowska, Warszawa 2014.
• Zima-Parjaszewska M., Artykuł 12 Konwencji ONZ o prawach osób z niepełnosprawnościami a ubezwłasnowolnienie w Polsce, [w:] Prawa osób z niepełnosprawnością intelektualną lub psychiczną w świetle międzynarodowych instrumentów ochrony praw człowieka, red. D. Pudzianowska, Warszawa 2014.