Droga do i od demokracji – polskie doświadczenia ustrojowe

Shuttling to and From. The Polish Experience of Democracy

In many European countries, a crisis of the democratic model of exercising power is noticeable today. This phenomenon is also noticeable in Poland. In the article, the author presents the Polish road to democratic shaping of one’s own, referring to historical experiences from the times of the II RP and PRL. It also draws attention to the moment of a specific breakthrough, which took place in 2015. Since then, the rulers have taken steps to overcome the constitutional mechanisms that inhibit the arbitrariness of exercising power and are striving to centralize governments within one political camp.

W wielu państwach europejskich zauważalny jest współcześnie kryzys demokratycznego modelu sprawowania władzy. Zjawisko to jest także zauważalne w Polsce. Autor w artykule przedstawia polską drogę do demokratycznego kształtowania własnego, odwołujące się do doświadczeń historycznych z czasów II RP i PRL. Zwraca także uwagę na moment swoistego przełomu, który miał miejsce w 2015 r. Od tego czasu rządzący podjęli działania mające na celu przełamanie konstytucyjnych mechanizmów hamujących arbitralność sprawowania władzę i dążą do centralizacji rządów w ramach jednego obozu politycznego.

REFERENCES:

• Ankieta o Konstytucji z 17 marca 1921, red. W.L. Jaworski, Kraków 1924.
• Antoszewski A., Współczesne teorie demokracji, Warszawa 2016.
• Balicki R., Demokracja – uniwersalna ewolucja i polska praktyka ustrojowa, [w:] Dwadzieścia lat obowiązywania Konstytucji RP. Polska myśl konstytucyjna a międzynarodowe standardy demokratyczne, red. J. Jaskiernia, K. Spryszak, Toruń 2017.
• Balicki R., How reborn Poland became a republic, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2018, nr 6(46).
• Bobbio N., Liberalizm i demokracja, Kraków 1998.
• Choińska-Mika J., Obywatele u władzy: narodziny, rozkwit i zmierzch szlacheckiej republiki, „Klio. Czasopismo Poświęcone Dziejom Polski i Powszechnym” 2014, vol. 26, nr 3.
• Crick B., W obronie polityki, Warszawa 2004.
• Dahl R.A., Demokracja i jej krytycy, Warszawa 1995.
• Dahl R.A., O demokracji, Kraków 2000.
• Diamond L.J., Is the Third Wave Over?, „Journal of Democracy” 1996, vol. 7, nr 3.
• Dougherty J.P., The Fragility of Democracy, Spring, „Modern Age” 2006.
• Eisler J., Czterdzieści pięć lat, które wstrząsnęły Polską. Historia polityczna PRL, Warszawa 2018.
• Fiala P., Koniec beztroski. O Europie, demokracji i polityce, jakiej nie chcemy, Kraków 2016.
• Fukuyama F., The End of History?, „The National Interest” 1989, nr 16.
• Gutmann A., Demokracja, [w:] Przewodnik po współczesnej filozofii politycznej, red. R.E. Goodin, P. Pettit, Warszawa 2002.
• Janowski K.B., Źródła i przebieg zmiany politycznej w Polsce (1980–1989). Studium historyczno-politologiczne, Toruń 2003.
• Karl T.L., Imposing Consent? Electoralism versus Democratization in El Salvador, [w:] Elections and Democratization in Latin America, 1980–1985, red. W. Drake, E. Silva, San Diego 1986.
• Kulesza W.T., Koncepcje ideowo-polityczne obozu rządzącego w Polsce w latach 1926– 1935, Wrocław 1985.
• Levitsky S., Way L., The Rise of Competitive Authoritarianism, „Journal of Democracy” 2002, vol. 13, nr 2.
• Levitsky S., Ziblatt D., Tak umierają demokracje, Łódź 2018.
• Materska-Sosnowska A., Okrągły Stół po dwudziestu latach. Stan dyskusji politycznej, „Studia Politologiczne” 2009, vol. 15.
• Sadurski W., Polski kryzys konstytucyjny, Łódź 2020.
• Schedler A., The Menu of Manipulation, „Journal of Democracy” 2002, vol. 13, nr 2.
• Schmitter P.C., Zagrożenia, dylematy i perspektywy konsolidacji demokracji, [w:] Narodziny demokratycznych instytucji, red. J. Hausner, Kraków 1995.
• Schumpeter J.A., Kapitalizm, socjalizm, demokracja, Warszawa 1995,
• Sękowski S., Pułról T., Upadła praworządność. Jak ją podnieść, Warszawa 2021,
• Słomka T., Socjalistyczna demokracja parlamentarna: granice porozumienia ustrojowego w 1989 r., „Studia Politologiczne” 2009, vol. 15.
• Słomka T., Stan demokracji konstytucyjnej w Polsce na tle modelu transformacji systemowej, [w:] Demokracja konstytucyjna w Polsce, red. T. Słomka, Warszawa 2019.
• Stahl Z.H., Uwagi o władzy państwowej, Warszawa 1931.
• Talmon J.L., Źródła demokracji totalitarnej, Kraków 2015.
• Wnuk-Lipiński E., Demokratyczna rekonstrukcja. Z socjologii radykalnej zmiany społecznej, Warszawa 1996.
• Wojnicki J., Tendencje antydemokratyczne w regionie Europy Środkowej i Wschodniej. Zarys tematu, [w:] Pomiędzy demokracją a autorytaryzmem. Doświadczenia polityczno-ustrojowe państw współczesnych, red. J. Wojnicki, J. Zaleśny, Warszawa 2018.
• Wolff-Powęska A., Oswojona rewolucja. Europa Środkowo-Wschodnia w praktyce demokratyzacji, Poznań 1998.
• Wonicki R., Spór o demokratyczne państwo prawa. Teoria Jürgena Habermasa wobec liberalnej, republikańskiej i socjalnej wizji państwa, Warszawa 2007.
• Zakaria F., The rise of illiberal democracy, „Foreign Affairs” 1997, vol. 76, nr 6.