Legislacja dotycząca fideikomisów familijnych (ordynacji rodowych) w II Rzeczypospolitej Polskiej

Legislation on Family Fideicommissa in the Second Polish Republic

The article describes the creation and content of legal regulations in the Second Polish Republic regarding a special institution, which were family fideicommissa (entails), called in Poland ordynacje rodowe – indivisible estates in the hands of aristocratic families, excluded from the general principles of inheritance, with restrictions in the field of, i.a., disposition and charging. The author proves that the legislation in this respect was influenced by the then agrarian policy and attempts to regulate the land reform. Family laws were perceived in particular as a relic of feudalism contrary to the constitutional order and a policy aimed at basing the agricultural structure on middle and small property and thus raising the social and economic status of the poor masses of Polish peasants. The author describes political postulates in this regard, successive legal acts created by the legislature and the accompanying parliamentary discussions.

Artykuł opisuje tworzenie i treść regulacji prawnych w II Rzeczypospolitej dotyczących szczególnej instytucji, jaką były fideikomisy familijne, nazywane na ziemiach polskich ordynacjami rodowymi – niepodzielne majątki ziemskie znajdujące się w rękach rodzin arystokratycznych, wyłączone z ogólnych zasad spadkobrania, z ograniczeniami w zakresie m.in. rozporządzania i obciążania. Autor dowodzi, iż na legislację w tym względzie miała wpływ ówczesna polityka agrarna oraz próby uregulowania reformy rolnej. Ordynacje rodowe postrzegano w szczególności jako relikt feudalizmu sprzeczny z porządkiem konstytucyjnym oraz polityką dążącą do oparcia struktury rolnej na średniej i drobnej własności oraz podniesienia przez to statusu społecznego i ekonomicznego ubogich mas polskich włościan. Autor opisuje postulaty polityczne w tym względzie, kolejne akty prawne tworzone przez legislatywę oraz towarzyszące temu dyskusje parlamentarne.

REFERENCES:

• Bujak F., O naprawie ustroju rolnego w Polsce, Warszawa–Lublin–Łodź [1919].
• Bujak F., O podziale ziemi i reformie rolnej, Warszawa 1920.
• A.M., Na marginesie projektu ustawy o zniesieniu ordynacyj, Warszawa 1936.
• Gałka B., Ziemianie i ich organizacje w Polsce lat 1918–1939, Toruń
• Gorski L.K., W sprawie reformy rolnej w Polsce, Warszawa 1919.
• Grabski W., Parcelacja agrarna wobec struktury, koniunktury i chwili dziejowej Polski, Warszawa 1936.
• Hupka J., W sprawie reformy agrarnej. Prof. Bujakowi pod rozwagę, Krakow [1919].
• Jastrzębski R., Konstytucyjność aktów ustawodawczych w judykaturze II Rzeczypospolitej, „Przegląd Sejmowy” 2010, nr 2.
• Jastrzębski R., Reforma rolna po drugiej wojnie światowej. Ustawodawstwo państwa polskiego, „Czasopismo Prawno-Historyczne” 2018, t. 70, z. 1.
• Jaworski W.L., Państwo praworządne a reforma rolna. Zbiór artykułów i opinii, Krakow 1922.
• Komarnicki W., Polskie prawo polityczne (geneza i system), Warszawa 2008.
• Korzeniowska W., Wielka własność ziemska i przemysłowa dawnej parafii bieruńskiej (XIX i XX wiek), Bieruń
• Kozaczka M., Gospodarka ordynacji rodowych w Polsce 1918–1939, Rzeszow 1996.
• Kozaczka M., Ordynacja Zamojska 1919–1945, Lublin 2003.
• Mich W., W obliczu wywłaszczenia. Kwestia reformy rolnej w publicystyce ziemiańskiej 1918–1939, Lublin 2001.
• Mieszczankowski M., Struktura agrarna Polski międzywojennej, Warszawa 1960.
• Roszkowski W., Gospodarcza rola większej prywatnej własności ziemskiej w Polsce 1918– 1939, Warszawa 1986.
• Rudnicki S., Działalność polityczna polskich konserwatystów 1918–1926, Wrocław-Warszawa- Krakow-Gdańsk-Łodź