Konstytucyjność zasady jednoosobowego rozpoznawania spraw cywilnych w dobie pandemii Covid-19

The Constitutionality of Hearing Civil Cases by a Single Judge in the Time of the Covid-19 Pandemic

The subject of this article is the analysis of the constitutionality of the principle of hearing cases by a single judge in civil proceedings. Considerations presented in this study first of all address the issue of whether the principle of hearing cases by a single judge is consistent with minimum requirements set by the legislator of the constitutional system towards the ordinary legislator as regards shaping of the institution of the participation of the social factor in the administration of justice. The second aspect of considerations presented in this article is whether the introduction of the principle of hearing cases by a single judge in civil proceedings may be considered a violation of the right to a fair trial. The analysis of the issue in question is undoubtedly of practical importance due to significant consequences of the potential examination of a civil case in a non-constitutional composition.

Przedmiotem artykułu jest analiza konstytucyjności zasady jednoosobowego rozpoznawania spraw w postępowaniu cywilnym. Zasada ta dotyczy rozpoznawania spraw cywilnych zarówno przez sądy pierwszej jak i drugiej instancji. Znajduje ona zastosowanie w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w ciągu roku od odwołania ostatniego z tych stanów. Przedstawione w niniejszym opracowaniu rozważania w pierwszej kolejności podejmują kwestię tego, czy zasada jednoosobowego rozpoznawania spraw cywilnych jest zgodna z minimalnymi wymogami stawianymi przez ustrojodawcę względem ustawodawcy zwykłego w zakresie ukształtowania instytucji udziału czynnika społecznego w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości. Drugim aspektem rozważań jest kwestia tego, czy wprowadzenie zasady rozpoznania każdej sprawy cywilnej w składzie jednoosobowym może zostać uznane za naruszenie prawa do sądu, a w szczególności prawa do rozpoznania sprawy przez sąd właściwy, niezależny, bezstronny i niezawisły. Analiza przedmiotowego zagadnienia ma niewątpliwe znaczenie praktyczne z powodu doniosłych konsekwencji potencjalnego rozpoznania sprawy cywilnej w składzie niezgodnym z konstytucją.

REFERENCES:

• Banaszak B., Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz, Warszawa 2012.
• Chmielarz-Grochal A., Bezpośrednie stosowanie art. 45 Konstytucji, „Przegląd Prawa Konstytucyjnego” 2016, nr 3.
• Chojniak Ł., Ławnicy w postępowaniu karnym – ujęcie historyczne i konstytucyjne, „Wrocławskie Studia Sądowe” 2013, nr 3–4.
• Flaga-Gieruszyńska K., Konstytucyjne standardy prawa do sądu a ochrona prywatności stron postępowania na przykładzie spraw cywilnych, [w:] Konstytucjonalizacja postępowania cywilnego, red. Ł. Błaszczak, Wrocław 2015.
• Garlicki L., Wojtyczek K., Komentarz do art. 31, [w:] Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Tom II, red. L. Garlicki, M. Zubik, Warszawa 2016.
• Grzegorczyk P., Weitz K., Komentarz do art. 45, [w:] Konstytucja RP. Tom I. Komentarz do art. 1–86, red. M. Safjan, L. Bosek, Warszawa 2016.
• Grześkowiak M., Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości a prawo do sądu, [w:] Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, red. R. Piotrowski, Warszawa 2021.
• Knoppek K., Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości w postępowaniu cywilnym, „Ius Novum” 2014, nr 5.
• Olaś, Kolegialność a jednoosobowość – skład sądu w I instancji w procesie cywilnym: doświadczenia i perspektywy, „Polski Proces Cywilny” 2020, nr 3.
• Olaś, Sąd oraz inne organy procesowe w postępowaniu nieprocesowym, [w:] System Prawa Procesowego Cywilnego. Tom IV. Część I. Postępowanie nieprocesowe, red. T. Ereciński, K. Lubiński, Warszawa 2021.
• Słomiński K., Formy udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości a legitymizacja władzy sądowniczej, [w:] Udział obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości, R. Piotrowski, Warszawa 2021.
• Walasik M., Konstytucyjna koncepcja sądowego wymiaru sprawiedliwości, [w:] Honeste procedere. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Kazimierzowi Lubińskiemu, A. Laskowska-Hulisz, J. May, M. Mrowczyński, Warszawa 2017.
• Waltoś, Ławnik – czy piąte koło u wozu?, [w:] Funkcje procesu karnego. Księga jubileuszowa Profesora Janusza Tylmana, red. T. Grzegorczyk, Warszawa 2011.
• Zieliński A., Prawo do sądu a struktura sądownictwa, „Państwo i Prawo” 2003, nr 4.