Dual normative and prerogative state: human rights after 1989 in Poland

The changes that have taken place in Poland since 1989 reveal real problems whose solution depends on civic awareness, i.e. on understanding what a democratic legal state is and what role human rights play in it. Given the threats posed by various populisms, also the manipulation of the concepts of: nation, homeland, citizen, patriot, common good, etc., society may not notice how the normative state is turning into a prerogative state. An important role is played by knowledge and understanding of the provisions of the Constitution of the Republic of Poland of 2 April 1997, not only by lawyers, but by the whole of society and, perhaps above all, by the various levels of power, both legislative, executive and judicial. This also applies to local authorities, economic and social entities. Universal civic education and the everyday practice of democracy and human rights are essential. Over the past thirty-five years, there has been a slow change in the mentality of Poles, especially among the younger generation. People born in European Poland support a civil state in which human rights are respected. Paradoxically, the last eight years of PiS rule have contributed to an awareness of the role of law, including human rights, and a willingness to learn about the Constitution of the Republic of Poland. It is also important that the language of a democratic rule of law is back on track.

REFERENCES:

• Analiza RPO dla premiera o tworzeniu prawa w stanie epidemii: rozporządzenia zamiast ustaw naruszają prawa obywateli (2020, 4 June). Retrieved from: https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/raport-rpo-dla-premiera-nt-prawa-w-stanie-epidemii.
• Andrzej Duda o LGBT: Próbują wmówić, że to ludzie. To ideologia (2020, 13 June). Retrieved from: https://www.rp.pl/Wybory-prezydenckie-2020/200619782-Andrzej-Duda-o-LGBT-Probuja-wmowic-ze-to-ludzie-To-ideologia.html.
• Bieliński przeciwko Polsce. Retrieved from: https://www.iustitia.pl/79-informacje/4495-opracowanie-wyroku-europejskiego-trybunal-praw-czlowieka-w-strasburgu-z-dnia-21-lipca-2022-roku-w-sprawie-bielinski-przeciwko-polsce-skarga-nr-48762-19.
• Case of Tysiąc v. Poland. European Court of Human Rights, HUDOC.
• The Constitutional of the Republic of Poland, Warsaw 1997: Sejm Publishing Office.
• Dubisz, S. (2021). Synonimiczne eponimy? – falandyzowanie prawa i witkowanie reasumpcji. Retrieved from: http://www.poradnikjezykowy.uw.edu.pl/wydania/poradnik_jezykowy.789.2021.10.7-S.Dubisz.pdf.
• Fraenkel, E. (2017). The Dual State. A Contribution to the Theory of Dictatorship. New York: Oxford University Press.
• Jacek Kurski wygrał w Strasburgu w sprawie zarzutów wobec „Gazety Wyborczej” (2016, 5 July). Retrieved from: https://www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/957695,jacek-kurski-wygral-w-strasburgu-w-sprawie-zarzutow-wobec-gw.html.
• Kertész, I. (2004). Prawo do samookreślenia. W: I. Kertész (ed.). Język na wygnaniu. Warszawa: Wyd. W.A.B.
• Koba, L. (2020). Prawa człowieka w polskiej transformacji systemowej. Kraków: Monografie i Studia ISP UJ.
• Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz.U 1998 nr 51 poz. 381.
• Łętowska, E. (1995). Po co ludziom konstytucja. Warszawa: Dom Wydawniczy ABC.
• Marszałek-Kawa, J., Plecka, D. (eds). (2019). The Dictionary of Political Knowledge. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Osiatyński, W. (2009). Human Rights and Their Limits. Cambridge: Cambridge University Press.
• Rada Języka Polskiego, Sprawozdanie o stanie ochrony języka polskiego za lata 2016–2017 z dnia 14 marca 2019 r. Retrieved from: https://orka.sejm.gov.pl/Druki8ka.nsf/0/C4B224C28DB9367BC12583CB0032CA99/%24File/3324.pdf.
• Radbruch, G. (2012). Filozofia prawa. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN
• Sebaldt, M. (2015). Pathologie der Demokratie. Defekte, Ursachen und Therapie des modernen Staates. Regensburg: Springer VS.
• Sprawa Alicji Tysiąc. RPO: nadal brak przepisów, umożliwiających zaskarżenie decyzji lekarskiej w przypadku prawa do legalnej aborcji. Retrieved from: Biuletyn Informacji Publicznej RPO (2008, 22 December). Retrieved from: https://bip.brpo.gov.pl/pl/content/sprawa-alicji-tysi%C4%85c-rpo-nadal-brak-przepis%C3%B3wumo%C5%BCliwiaj%C4%85cych-zaskar%C5%BCenie-decyzji-lekarskiej-w.
• Sprawa ze skargi Rzecznika Praw Obywatelskich na rozporządzenie Wojewody Warszawskiego w przedmiocie zakazu przebywania nieletnich na ulicach i w miejscach publicznych na terenie Warszawy i województwa warszawskiego, I SA 781/98 – Wyrok NSA z 1998-08-07. Retrieved from: https://www.orzeczenia-nsa.pl/wyrok/i-sa-781-98/21fee27.html.
• Stenogram wypowiedzi posła Donalda Tuska z 10.11.2005 r. Retrieved from: https://orka2.sejm.gov.pl/Debata5.nsf/main/34EACE52.
• Thome, H. (2003). Das Konzept sozialer Anomie als Analyseinstrument. Augsburg: Universität Augsburg.
• Turowicz, J. (1993). Pamięć i rodowód. Tygodnik Powszechny, 45.
• Ustawa dezubekizacyjna, z dnia 18 lutego 1994 r., ze zmianami w 2017 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Straży Marszałkowskiej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, tekst jedn. Dz. U. z 2020 r. poz. 723 ze zm.
• Ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o petycjach, Dz.U. 2014 poz. 1195.
• „Z telewizji wyrzucono posła, który nazwał to po prostu ideologią”. Prezydent o LGBT. Retrieved from: https://www.tvp.info/48513011/wybory-prezydenckie-2020-andrzejduda-o-lgbt-komentuje-atak-tvnna-posla-jacka-zalka.