¿El rostro del Che – sacrum commercium?

Che’s face – sacrum commercium?

The article attempts to specify elements contributing to exceptional popularity of Che Guevara. Che in culture should be analysed through the combination of four orders determined by: a religion, biological factors influencing aesthetic assessment (perception of attractiveness), an economic order of production and consumption, an ideology understood in an utilitarian way. Due to the number of representations and a clearly polarised form, Che’s iconography is good material for research on irrational elements of human communication. Perceiving Che as a rioter role-model, not as a clerk-official of the revolution who implemented – out of necessity – a “new, revolutionary” order, was the reason for representing him in a sacral convention. Che’s face, his appearance combines “romantic” attractiveness with attractiveness increasing the supply and benefit of a stereotype. Drawing attention to decorated goods, he seems to be the equivalent of an erroneously forgotten notion of sacrum commercium.

Twarz Che – sacrum commercium?

Tematem tego artykułu jest próba wskazania elementów składających się na wyjątkową popularność Che Guevary. Che w kulturze należy analizować, łącząc ze sobą cztery porządki wyznaczane przez: religię, biologiczne czynniki wpływające na ocenę estetyczną (postrzeganie atrakcyjności), ekonomiczny ład produkcji i konsumpcji, utylitarystycznie rozumianą ideologię. Ikonografia Che z powodu liczby przedstawień i wyraźnie spolaryzowanej formy jest wygodnym materiałem do badań nad nieracjonalnymi elementami ludzkiego komunikowania się. Rozpoznanie w Che wzoru buntownika, a nie realizującego – z konieczności biurokratyczny – “nowy, rewolucyjny” porządek urzędnika-funkcjonariusza rewolucji jest powodem przedstawiania go w sakralizującej konwencji. Twarz Che, jego powierzchowność łączy atrakcyjność “romantycznego” wyglądu z atrakcyjnością zwiększającego nakład i zysk stereotypu. Ozdobiony nim towar wydaje się obrazowym odpowiednikiem niesłusznie zapomnianego rzymskiego pojęcia: sacrum commercium.

BIBLIOGRAFIA:

• ANDERSON 1997 – J. L. Anderson, Che Guevara. Una vida revolucionaria, trad. D. Zadunaisky, Barcelona 1997 [Che Guevara. A Revolutionary Life, 1997].
• AURENHAMMER 1957 – H. Aurenhammer, Christus, en: H. Aurenhammer (coord.) Lexikon der Christlichen Ikonographie, Bd I, Wien 1957, pp. 454–638.
• BENJAMIN 2004 [1982] – W. Benjamin, Libro de los Pasajes, ed. R. Tiedemann, trad. L. F. Castañeda, I. Herrera, F. Gierrero, Madrid 2004 [Das Passagen-Werk, 1982].
• BERLIN 2004 – I. Berlin, Korzenie romantyzmu, trad. A. Bartkowicz, Poznań 2004.
• BERMÚDEZ 2006 – J. R. Bermúdez, Antología Visual Ernesto Che Guevara en la plástica y la gráfica cubanas, La Habana 2006.
• BEST 1974 – O.F. Best, Held, Heros, en: J. Ritter (coord.) Historisches Wörterbuch der Philosophie, Bd. 3, pp.1045–1049.
• CASTAÑEDA 1997 – J.G. Castañeda, Compañero. Vida y muerte del Che Guevara, Nueva York 1997.
• CHRUSZCZEWSKI 1973 – A. Chruszczewski, Apoteoza, en: F. Gryglewicz, R. Łukaszczyk, Z. Sutowski (ed.), Encyklopedia katolicka, Lublin, vol. I, col. 837–838.
• CICHOŃ 2011 – K. Cichoń, Sacrum w sztuce, en: E. Gigilewicz (coord.) Encyklopedia katolicka, Lublin, vol. XVII, col. 833–839.
• CORTÁZAR 1986 [1969] – J. Cortázar, Último Round, México 1986 [1969].
• DRESSER 1990 – R. M. Dresser, “Sacrum commercium”, an early Franciscan tract, as theological literature. “ETD Collection for Fordham University”, (January 1, 1990). (http://fordham.bepress.com/dissertations/ AAI9105784) (24.09.2013).
• ELIADE 1999 [1976] – M. Eliade, Historia de las creencias y las ideas religiosas, vol.1, De la Edad de Piedra a los Misterios de Elesis, trad. J. Valiente Malla, Barcelona–Buenos Aires–México 1999, t. 1, [Histoire des croyances et des idées religieuses, 1976].
• GAERTRINGEN 1897 – H. von Gaertringen, Apotheosis, en: A. Pauly, G. Wissowa (coord.) Paulys Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft. Neue Bearbeitung, J. B. Metzler, Stuttgart 1897, pp. 184–188.
• GRILLMEIER 1990 – A. Grillmeier, Jesus der Christus im Glauben der Kirche. Von der Apostolischen Zeit bis zum Konzil von Chalzedon(451), Freiburg Basel Wien 1990.
• HERZ 1958 – M. Herz, Sacrum commercium. Eine Begriffsgeschichtl. Studie zur Theologie der röm. Liturgiesprache, “Münchener Theologische Studien”, ser. 2, vol. 15, Münich 1958.
• HOLL 1968 – O. Holl, Alexander der Grosse, en: E. Kirschbaum (coord.) Lexikon der christlichen Ikonographie, Wien Freiburg Köln Rom 1968, Bd.1, col. 96–99.
• http://en.wikipedia.org/wiki/Humberto_Fontova (24.09.2013). IMOS 2007 – R. Imos, Wiara człowieka radzieckiego, Kraków 2007.
• KANT 1902 – I. Kant, Kritik der reinen Vernunft, Berlin, Preußischen Akademie der Wissenschaften 1902.
• KEMP 2011 – M. Kemp, Christ to Coke: How Image Becomes Icon, Oxford University Press 2011.
• KOEP 1957 – L. Koep, Consecratio I (allgemein), en: T. KLAUSER (coord.) Reallexikon für Antike und Christentum, Bd. III, Stuttgart, col. 269–284.
• KOEP, HERMANN 1957 – L Koep, A. Hermann, Consecratio II (Kaiserapotheose), en: T. Klauser (ed.), Reallexikon für Antike und Christentum, Bd. III, Stuttgart 1957, col. 284–294.
• KOLLWITZ 1957 – J. Kollwitz, Christusbild, en: T. Klauser (coord.) Reallexikon für Antike und Christentum, Bd. III, Stuttgart 1957, col. 1–33.
• KUNZLE 1998 – D. Kunzle, Che Guevara: icon, myth, and message [exhibition of the same name at the UCLA Fowler Museum of Cultural History, 5 October 1997 to 1 February 1998], Los Angeles 1998.
• KUNZLE 2008 – D. Kunzle, Chesucristo: Fusions, Myths, and Realities, “Latin American Perspectives”, vol. 35, n.º 2, Mar., 2008, pp. 97–115.
• L`ORANGE 1982 – H. P. L`Orange, Apotheosis in Ancient Portraiture, New Rochelle New York: Caratzas Brothers 1982.
• LOHSE 1959 – E. Lohse, πρόσωπον, en: G. Friedrich (coord.) Theologisches Wörterbuch zum Neues Testamen, Stuttgart , Bd. 6, pp. 769–779.
• ODIH 2010 – P. Odih, Advertising and Cultural Politics in Global Times, Farnham 2010.
• ONG 2006 [1982] – W. J. Ong, Oralidad y escritura. Tecnologías de la palabra, Buenos Aires 2006, [Orality and Literacy. The Technologizing of the Word, 1982].
• PANOFSKY 2012 [1939] – E. Panofsky, Estudios sobre iconología, trad. B. Fernández, Madrid 2012. [Studies in Iconology: Humanistic Themes in the Art of the Renaissance, 1939].
• RIEKS 1974 – R. Rieks, Held, Heros, en: J. Ritter (coord.) Historisches Wörterbuch der Philosophie, Bd. 3, Basel/Stuttgart, pp. 1043–1045.
• SÁNCHEZ 2012 – C. D. SÁNCHEZ, The Apotheosis of Frida and Ché: Secular Saints and Fetishized Commodities, “Journal of Religion and Popular Culture”, vol. 24, n.º 2, Summer 2012, pp. 296–309.
• SCHILLER 1971 – G. Schiller, Ikonographie der christlichen Kunst, Bd. 3, Die Auferstehung und Erhöhung Christ, Gütersloh 1971.
• SPEYER 1988 – W. Speyer, Heros, en: E. Dassmann, C. Colpe, A. Dihle et all. (eds.) Reallexikon für Antike und Christentum, Bd. XVI, Stuttgart 1988, col. 861–877.
• STUIBER 1957 – A. Stuiber, Christusepitheta, en: T. Klauser (ed.), Reallexikon für Antike und Christentum, Bd. III, Stuttgart 1957, col. 24–29.
• Vergöttlichung 2002 – Vergöttlichung, en: H. Cancik, H. Schneider (coords.), Der Neue Pauly. Encyklopädie der Antike, Stuttgart–Weimar 2002, vol.12/2, Nachträge, col. 66–69.
• WITTKOWER 1990 – R. Wittkower, Interpretacja symboli wizualnych, en: Michał Głowiński (ed.) Symbole i symbolika. Antologia tekstów, Warszawa 1990, pp. 339–357.
• ZIFF 2006 – T. ZIFF, Che Guevara: Revolutionary & Icon, New York.
• ŽIŽKEK 2006 – S. ŽIŽKEK, Kukła i karzeł. Perwersyjny rdzeń chrześcijaństwa, trad. M. Kropiwnicki, Bydgoszcz–Warszawa–Wrocław 2006.
• ZYCHOWICZ 2013 – P. ZYCHOWICZ, Che, dziecko pożytecznych idiotów, “Historia. Miesięcznik Lisickiego. Do rzeczy”, n.º 9, nov. 2013, p. 3.