Vencer el miedo para recuperar la identidad: el confl icto armado en Colombia y la masacre de Bojayá

Overcoming the fear of recovering the identity: the armed conflict in Colombia and the Bojayá massacre

This article demonstrates the violence in Colombia as a background to the historical events in the country and the way it led to the armed conflict which lasted for over the fifty years. This war continued, with the involvement of the Military Forces of Colombia, the police, the guerrilla and the paramilitary until it reached El Atrato, a very poor and vulnerable part of the country. That is where the massacre of Bojayá took place, one of the most violent acts in the recent history of Colombia. The outcome was a high rate of victims and countless number of stories full of pain and misery. However, the survivors, against all odds, started to overcome the fear and recover. In their culture abandoning the corpse was not accepted. In consequence, they started to fight for their ideals. The article focuses on the way the inhabitants of Bojayá regained their identity and their owning to strong bonds and traditions. It has been written based on academic research and on the leadership that the victims have achieved in the public and mass media field in Colombia. They managed to get the mortal remains of the members of their community exhumed and transferred to Medellin to be identified and, in front of their executioners and in front of the world, they sang their alabaos, they could tell their story that denounced the barbarism and demanded a better future.

Przezwyciężyć strach, aby odzyskać tożsamość: konflikt zbrojny w Kolumbii i masakra w Bojayá

Prezentowany artykuł ukazuje przemoc w Kolumbii jako nieodłączną towarzyszkę historii tego kraju, a także wyjaśnia, w jaki sposób przekształciła się ona w ponad pięćdziesięcioletni konflikt zbrojny. Ta walka pomiędzy siłami zbrojnymi i policją z jednej a bojówkami i oddziałami paramilitarnymi z drugiej strony rozgrywała się w różnych miejscach, aż dotarła do biednych i marginalizowanych terenów Atrato. To tam doszło do masakry w Bojayá, jednego z najdrastyczniejszych epizodów we współczesnej historii Kolumbii, który pozostawił po sobie wielu zabitych, a także niezliczoną ilość bólu i rozdarcia. Jednakże pomimo ponurych prognoz ofiary tego wydarzenia zaczęły przezwyciężać swój strach i odzyskiwać sens życia. Ich tożsamość kulturowa nie pozwoliła im pozostawić zmarłych bez pochówku. Wówczas zdecydowali się walczyć o swe ideały. Dzięki badaniom naukowym oraz znaczeniu, jakie nadano ofiarom w publicznej i medialnej rzeczywistości Kolumbii, mieszkańcy Bojayá, tak emocjonalnie związani ze swymi tradycjami, mogli wreszcie odzyskać swój głos i tożsamość. Udało im się doprowadzić do ekshumowania i przewiezienia doczesnych szczątków członków ich wspólnoty do Medellín celem ich identyfikacji, a oni sami stanęli przed swoimi oprawcami i przed całym światem, by wykrzyczeć swój żal oraz opowiedzieć swoją historię, potępiając barbarzyństwo i domagając się lepszej przyszłości.

BIBLIOGRAFIA:

• ACNUR - Agencia de la ONU para los Refugiados (ACNUR), “Algunos indicadores sobre la situación de los derechos humanos en la región de Atrato”, ACNUR, 2014, documento html disponible en: <http://www.acnur.org/t3/uploads/media/677.pdf?view=1>, (consultada: 17/12/2017).
• C 2002 - Nubia Castañeda, La resistencia desde la espiritualidad. El caso de Bojayá, “En otras palabras” (Universidad Nacional de Colombia), 11 (2002), pp. 81-87.
• C , V N 2008 - Jeffrey Cedeño, Maite Villoria Nolla, Violentamente Colombia, “Revista Iberoamericana” (Instituto Internacional de Literatura Iberoamericana), 223 (2008), pp. 333-341.
• F P 2017 - Francisco Papa, Audiencia general miércoles 13 de septiembre de 2017, “La santa sede”, 2017, documento html disponible en linea: <https://w2.vatican.va/content/francesco/es/audiences/2017/documents/papa-francesco_20170913_udienza-generale.html>, (consultada: 15/11/2017).
• GMH 2013 - Grupo de Memoria Histórica (2013) ¡BASTAYA! Colombia: Memorias de guerra y dignidad. Bogotá: Imprenta Nacional.
• G N 2012 - Paco Gómez Nadal, Los muertos no hablan, Medellín: Editorial Nuevo Milenio 2012.
• L R , R O 2007 - Aída Carolina Lancheros Ruiz, Julián Andrés Rincón Ortiz, Entre el miedo y los medios, en: Claudia Mosquera Rosero-Labbé, Luiz Claudio Barcelos (eds.) Afroreparaciones: memorias de la esclavitud y justicia reparativa para negros, afrocolombianos y raizales, Bogotá: Centro de Estudios Sociales 2007, pp. 443-466.
• M C 2016 - Víctor Manuel Moncayo Cruz, Hacia la verdad del conflicto: insurgencia guerrillera y orden social vigente, Bogotá: Espacio Crítico 2016.
• JUAN PABLO ORTIZ RAMOS176
• M P 2011 - Amparo Murillo Posada, “La modernización y las violencias (1930-1957), en: Luis Enrique Rodríguez Baquero, Ana Luz Rodríguez González, Historia de Colombia. Todo lo que hay que saber, Bogotá: Prisa ediciones, 2011, pp. 291-306.
• O 2008 - Francisco Ortega, Sin orden ni final. Escritura y desastre. Representación de la violencia en Colombia, “Revista Iberoamericana” (Instituto Internacional de Literatura Iberoamericana), 223 (2008), pp. 361-378.
• P L 2015 - Eduardo Pizarro Leongómez, Una lectura múltiple y pluralista de la historia. Comisión de historia del conflicto y sus víctimas, “Academia Libre” (Universidad Libre - Barranquilla), 12 (2015), pp. 151-213.
• Q T , O S , V 2007 - Natalia Quiceno Toro, María Ochoa Sierra, Adriana Marcela Villamizar, La política del canto y el poder de las alabaoras de Pogue (Bojayá, Chocó), “Estudios Políticos” (Universidad de Antioquia), 51 (2007), pp. 175-195.
• R 2008 - María Elena Rueda, Violentamente Colombia, “Revista Iberoamericana” (Instituto Internacional de Literatura Iberoamericana), 223 (2008), pp. 345-359.
• S G 2010 - Gonzalo Sánchez Gómez (coord.), Bojayá: La guerra sin límites, Bogotá: Distribuidora y Editora Aguilar, Altea, Taurus, Alfaguara, S.A.
• S G 2011 - Gonzalo Sánchez Gómez (coord.), Mujeres que hacen historia. Tierra, cuerpo y política en el caribe colombiano, Bogotá: Distribuidora y Editora Aguilar, Altea, Taurus, Alfaguara, S.A.