Wyobrażenia granicy między niebem a ziemią na wybranych przykładach ze sztuki europejskiej

Representation of the borderline between heaven and earth on selected images of European art

In order to understand the images of the borderline between heaven and earth in the cycle of the days of creation, as well as its role in the Christian medieval and renessaince culture, one shall analyse first the images in illuminated manusripts. There are nearly three hundreds of images in the illuminated manuscripts which represent this subject. Author of the article tries to find analogies in the Bible and other textual sources for some particulars showed on the images. The day „one” and the second day of creation play essential role in describing what does mean the division between heaven and earth, light and darkness. The specific shape, colours and biblical context allows to differentiate two perspectives. In general, the borderline between heaven and earth is the problem of the limits of two different natures, mind and body.

BIBLIOGRAFIA:

• Crombie A., Nauka średniowieczna i początki nauki nowożytnej, t. 1, Warszawa 1960.
• Fijałkowski A., Puer eruditus. Idee edukacyjne Wincentego z Beauvais (ok. 1194–1264), Warszawa 2001, s. 25–47.
• Forstner D., Świat symboliki chrześcijańskiej, Warszawa 1990.
• Fournié E., Les manuscrits de la Bible historiale. Présentation et catalogue raisonné d'une oeuvre médievale, „Revue électronique du Centre de Recherches Historique”, nr 3.02.2009 (strona internetowa L'Atelier du CRH).
• Frankowska-Terlecka M., Encyklopedie trzynastowieczne. Refleksje i propozycje, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1978, nr 23, s. 109–209.
• Heimann A., The Six Days of Creation in the Twelfth Century Manuscripts, „JWCI” 1937/1938, nr 1, s. 269–275.
• Keen E., The Journey of a Book. Bartholomew the Englishman and the Properties of Things. Canberra: ANU E-Press 2007.
• Kobielus S., Bestiarium chrześcijańskie, Warszawa 2002.
• Lowden J., The Making of the Bibles Moraliseés. Vol. 1: The Manuscripts. The Pennsylvania State University 2000.
• Olszewska A., Obrazy narodzin czasu w sztuce wieków średnich przed recepcją Arystotelesa [w:] Światło, czas, transcendencja, red. I. Trzcińska, Kraków 2007, s. 95–142.
• Rudolf C., In the Beginning: Theories and images of creation in Northern Europe in the twelfth century, „Art History” 1999, vol. 22, nr 1, s. 3–55.
• Seymour M.C., Bartholomaeus Anglicus and His Encyclopaedia, London 1992.
• Wierciński A., Magia i religia. Szkice z antropologii religii, Kraków 2010.
• M. Wierciński, Zapomniane pojęcie ziemi – kosmologia, Biblia a ikonografia, „The Peculiarity of Man”, 2014, nr 20, s. 415–437.
• Wierciński M., Gwiazda Betlejemska i Trzej Królowie – analiza symboliczna, „Zwierciadło etnologiczne” 2015, nr 4, s. 127–144.
• Wierciński M., W poszukiwaniu klucza do średniowiecznego obrazu świata – biblijne pojęcie niebios a globus cruciger, [w:] Niebo. Tradycje, przekazy, inspiracje, red. S. Konarska-Zimnicka, ks. P. Tambor, B. Wojciechowska, Kielce 2017, s. 357–385.
• Wojciechowska B., O gwiazdach i ich różnorodności w Speculum naturale Wincentego z Beauvais (ok. 1194–1264), [w:] Niebo. Tradycje, przekazy, inspiracje, red. S. Konarska-Zimnicka, ks. P. Tambor, B. Wojciechowska, Kielce 2017, s. 225–236.
• Zahlten J., Creatio Mundi. Darstellung der sechs Schopfungstage und naturwissenschaftliches Weltbild im Mittelalter, Stuttgart 1979.

Słowniki i teksty źródłowe:

• Augustyn, Wyznania, tłum. Z. Kubiak, Warszawa 1987.
• Biblia Tysiąclecia, wyd. V, Poznań 2009.
• Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r., Warszawa 2000.
• Briks P., Podręczny słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, Warszawa 1999.
• Filon Aleksandryjski, Pisma, t. 1, tłum. L. Joachimowicz, Warszawa 1986.
• Koehler L., Baumgartner W., Lexicon in Veteris Testamenti Libros, Lejda 1953.
• Koncewicz Ł., Słownik łacińsko-polski, Warszawa 1898.
• Księga Hioba, tłum. I. Cylkow, Kraków–Budapeszt 2008.
• Lisowsky G., Konkordanz zum Hebräischen Alten Testament, Stuttgart 1981 [1958].
• Orygenes, Homilie o Księdze Rodzaju, Kraków 2012.
• Petrus Comestor, Historia scholastica, https://archive.org/stream/ita-bnc-in2-00000070-001#page/n32/mode/2up
• Słownik łacińsko-polski, red. M. Plezia, Warszawa 1999.
• Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1998.