Jedną z ważnych kategorii pedagogicznych jest kategoria Innego. Może ona być rozpatrywana jako doświadczanie Inności oraz jako relacja z Innym. W artykule podejmuję refleksję nad doświadczeniem inności przez rodziców dzieci z niepełnosprawnością. Zastanawiam się nad źródłem tego doświadczenia. Przedstawiam także teoretyczne wzorce adaptacji inności przez rodziców – procesu przyjęcia niepełnosprawności.

W opracowaniu autorka pragnie zwrócić uwagę na spotkania nauczyciela z Innym w przestrzeni edukacyjnej, w odniesieniu do koncepcji edukacji międzykulturowej. Innym, czyni dziecko z układu ryzyka, które charakteryzuje się wzrastaniem w trudnych warunkach socjalno-bytowych oraz zmaganiem się z kryzysami rozwojowymi okresu dzieciństwa i dorastania. Uwzględniając klasyfikację typów nauczycieli w ujęciu Zbigniewa Zaborowskiego, autorka interpretuje narrację spotkań Innych (dzieci z układu ryzyka) z nauczycielami wyzwalającymi, obojętnymi, konfliktowymi, rzeczowymi, a także z nową kategorią pedagoga utworzoną na podstawie dziecięcych opowieści (typ umęczony).

Przedmiotem rozważań zawartych w artykule są wybrane obszary kultury filmowej skupiające się na problematyce Innego. Refleksja nad rolą filmu w spotkaniu z Innym stanowi próbę znalezienia odpowiedzi na pytanie, jak i w jakim celu wybrane filmy dokumentalne i fabularne ukazują Innego. Twórcy filmowi coraz częściej poruszają tematykę dotyczącą wielokulturowości, odmienności etnicznych czy kryzysu migracyjnego. W obliczu narastających problemów dotyczących braku tolerancji, szacunku czy wrogości wobec Innego film może być pomocny w kształtowaniu postaw otwartości na inność, opartych na uniwersalnych wartościach, na szacunku do różnorodności kulturowej i etnicznej. Filmy stanowią medium umożliwiające spotkanie z drugą osobą (Innym), pozwalają na prezentację i wymianę rozmaitych wartości i perspektyw. Filmowcy nie proponują systemowych rozwiązań, ale wykorzystują kamerę jako jedno z narzędzi zmiany; przez ilustrację konkretnego problemu starają się budować poczucie sprawiedliwości i odpowiedzialności za Innego.

W ostatnich dekadach termin „dialog”, jako kategoria komunikacyjna, jest używany bardzo często; rzec można, że nadużywany. Wraz z intensyfikacją procesów migracji i upowszechnianiem się zjawiska wielokulturowości ugruntowuje się przekonanie o jego ważności i niezbędności. Owo powszechne użycie dialogu sprawia, że zatraca on swoją pojęciową ostrość i znaczeniową precyzję. Używany przez wszystkich, wszędzie i na każdą okoliczność coraz częściej staje się synonimem zwykłej rozmowy, a nawet kłótni. Uznano zatem za właściwe poszukiwanie na gruncie filozofii spotkania ram organizujących strukturę dialogu i warunków, które winny być spełnione, by zgodnie z wolą Martina Bubera mówić o dialogu autentycznym. W tekście starano się wykazać, jak istotna w dialogicznym kontakcie z Innym jest postawa etyczna, rozumiana jako źródłowy fundament porozumienia z drugim człowiekiem. Dialog jest ukazany jako forma trudna i wymagająca, a jednocześnie możliwa i konieczna.

Students about relations with Different/Stranger

The article presents the results of the research on the definitional view of the Other/Other, the sources of knowledge and personal experiences of the respondents relating to people different from them. In the first part of the article, the definitions of Otherness/Alien according to different authors are cited and the difference of these two conceptual categories is shown. In the next part of the paper, the negative reactions of society to otherness/ foreignness are presented, with particular emphasis on racist and xenophobic attitudes. Research showing the scale of pejorative behavior toward Otherness/ foreignness in Polish society is presented. The third part of the study presents the results of the author’s research on the relations of students of the University of Rzeszow and the State Higher School of Technology and Economics in Jaroslaw with Others/Aliens, who are part of their immediate environment, including students. The analysis of the research results is an attempt to answer the question “Who is the Other/Other in the perception of students?”.

Taming the Other by theatre – the case of the project “NIEW(INNY)”

The aim of the article is to show the potential of theatrical art in intercultural education, and more specifically in the process of taming the broadly understood Otherness. The first part of the study presents the conceptual categories: the Other and the Stranger in the perspective of intercultural education. The intercultural intentions of art are also characterized, with particular focus on theatre and emphasizing the role of theatre activities in developing attitudes of tolerance towards cultural diversity. The most important features of theatre allowing for the recognition of theatre as an effective and attractive tool for intercultural education were indicated. The second part of the study is related to educational practice, as it is a record of an original theatre project addressed to primary school students, aimed at sensitizing to cultural differences. As part of the project, a spectacle dealing with the issues of various dimensions of Strangeness / Otherness (biological, economic, cultural, geophysical, mental) was realized, emphasizing their relativity and contextuality. There were also theatrical and intercultural workshops referring to the performance and to developing the attitude of tolerance with the use of such theatrical techniques as: movement games, drama, theatre improvisation, voice games with theatrical intention.

Spirit of hikesia and education. A contribution to the pedagogical concept of asylum

In our cultural circle, the right to asylum derives its traditions from both legislation and religion, leads one’s attention to ancient times and the institutions of the Egyptians, Hebrews and Greeks. Moreover, it combines the issues of otherness, inclusion, persecution, suffering, fragility, duty, responsibility for the Other, as well as justice, hospitality, shelter and holiness. The importance of asylum, the growth of which in the 20th century was related to the European crimes of colonialism, the terror of totalitarianisms, the Holocaust, ethnic cleansing, the fate of refugees and stateless people, does not diminish in the face of the wars and disasters of the 21st century. In this context, the question of how one can link the issue of asylum to education seems legitimate. In relation to this question, the essay focuses attention on the concepts of Emmanuel Levinas, Jacques Derrida and Patrick Declerck, drawing on various traditions of asylum and thinking about hospitality that have contributed to shaping the foundations of European educational and aid institutions. Using the achievements of these important traditions for the Western humanities and the concepts of the above-mentioned philosophers, I would like to point out the need to think about educational spaces in the perspective of asylum pedagogy.