Wspólne przedsięwzięcia polskiej i czeskiej kinematografii mają tradycję sięgającą lat trzydziestych ubiegłego stulecia. Jednak ich coraz częstsze przypadki, odnotowane po upadku komunizmu i zmianie ustroju w Europie Środkowej wytworzyły szczególny wariant filmowej współpracy - odwołania do bolesnego dziedzictwa związanego z XX-wiecznym totalitaryzmem. Artykuł omawia przypadek trzech filmów wyprodukowanych za pieniądze czeskie i polskie (z niewielką pomocą słowacką, francuską i izraelską) w ostatnim dziesięcioleciu: W cieniu reż. David Ondříček, Gorejący krzew reż. Agnieszka Holland i Ja, Olga Hepnarová reż. Tomáš Weibreb i Petr Kazda. Tekst odnosi się do wspólnych wyobrażeń, specyfiki narodowej traumy, wyjaśnia status poszczególnych artystów związanych z różnym doświadczeniem pokoleniowym. Wreszcie przynosi garść informacji o recepcji i miejscu omawianych obrazów w szeroko rozumianej kulturze.

Państwo sowieckie w apogeum stalinizmu było w pełni rozwiniętym państwem totalitarnym. Marzenie o nowym człowieku, stanowiące istotę reżimu totalitarnego, zmieniło się w koszmar. Ten, kto znajdował się w orbicie Józefa Stalina, nie miał wyjścia: stawał się albo ofiarą, albo sprawcą. Jego władza absolutna wyrosła z bezgranicznych rozmiarów terroru. Przemoc stalinowska była możliwa tylko dlatego, że Stalin i jego otoczenie traktowali ją jako oczywiste narzędzie służące umocnieniu władzy i przekonanie to pochodziło nie z tekstów europejskiego marksizmu, ale z doświadczenia i mentalnego ukształtowania sprawców. Stalin używał przemocy, kalkulując na zimno swoje posunięcia, gdyż grę ze śmiercią uważał za element mechanizmu władzy. Jednocześnie Stalin był mordercą, któremu zabijanie i zadawanie bólu sprawiało radość i który wykorzystywał argumenty ideologiczne, zapisane w kanonicznych tekstach teoretyków marksizmu, do tego, by móc na zewnątrz uzasadnić swoje przestępcze decyzje.

Tematem artykułu jest system więziennictwa w Polsce Ludowej, funkcjonujący w latach 1945–1958. Celem artykułu jest udokumentowanie i analiza funkcjonowania systemu więziennictwa w tym okresie na przykładzie Wojewódzkiego Więzienia Karno-Śledczego w Bydgoszczy. Realizując cel pracy autor sformułował hipotezę badawczą, zgodnie z którą rozbudowa i funkcjonowanie powojennego systemu więziennictwa przyczyniły się do zaostrzenia i rozbudowy systemu represji wobec skazanych. W celu weryfikacji hipotezy zastosowano metody badawcze oparte na analizie dokumentów archiwalnych i danych statystycznych.

A real center of local power in the Stalinist period – the District Committee of the Polish United Workers’ Party in Nidzica in 1948–1956

The article presents selected aspects of the history of the Polish United Workers’ Party in the Nidzica poviat in the years 1948–1956. The genesis of the Stalinist party in this poviat was characterized, i.e. selected aspects of the activities of the Polish Workers’ Party and its activities in 1946–1948. Attention was drawn to the extremely developed propaganda activity of the communist authorities, which used lies on a very large scale, promoting, inter alia, Soviet models in all areas of life, from political matters to the economy and the sphere of culture. The process of strengthening the position of the PPR in the Nidzica poviat was emphasized, which was related to, inter alia, with the destruction of the illegal opposition, as well as the Polish People’s Party and the Polish Socialist Party. The course of major political events of that period was also presented: the falsified people’s referendum in June 1946, the equally falsified parliamentary elections in January 1947, and the increasingly wider scope of political repressions against communist opponents. The process of creating the structures of the Polish United Workers’ Party and its leading activists was described, from December 1948 to 1956. Selected aspects of the PZPR’s activities in the political, social and economic fields were characterized. The consolidation of the hegemonic position of the PZPR in political life, socialist realism in the sphere of culture and the Stalinization of economic life, including activities for the collectivization of agriculture. Very strong ties between the party leadership and the local security apparatus, that is, above all, with the County Public Security Office, were emphasized. Attention was paid to the persecution of political opponents, and at the same time to various manifestations of social resistance against communists.