The issues explored in the article concern experiencing acculturation stress by children inhabiting Gubin (on the Polish-German borderland) whose parents decided to educate and fulfill school duties in the German cultural environment in the neighbouring Guben. It was assumed that methodical education in German school of Polish children who live with their parents in their homeland: (a) contributes to the children’s applying different culturalization strategies in different areas of life - these differences are visible mostly in the public and private sphere and they change with growing up; (b) becomes the source of permanent and/or recurrent enculturation stress, which children at primary education age are not prepared to manage in the psycho-physical (individual) and social dimension as they lack family support and the support from the receiving environment (culture). What became the basis for the undertaken discussion were the results of some studies conducted in the Polish-German borderland in 2004. They concerned the axiological preferences of I-III class children living in culturally diversified environments as well as some new phenomena, not observed in other regions. They encouraged the author of this study to provide a broader view upon the issues of the culturalization process and to repeat the studies in 2007 and 2017 in order to capture the relative dynamics of this phenomenon.

Podjęte rozważania koncentrują się na kwestiach dotyczących przejawianych przez młodzież akademicką identyfikacji narodowych. W pedagogicznej analizie podjętej problematyki przyjęto konceptualizacje teoretyczno-metodologiczne, nawiązujące do: Pawła Boskiego teorii tożsamości kulturowej opartej na wartościach i praktykach w warunkach dwu- i wielokulturowej socjalizacji, Tadeusza Lewowickiego teorii zachowań tożsamościowych oraz teorii kontaktu międzygrupowego i wzajemnego różnicowania międzygrupowego, wywodzących się z hipotezy kontaktu. Podstawą do nakreślenia zachodzących procesów identyfikacyjnych w okresie aktualnych zmian społecznych stały się badania porównawcze przeprowadzone w latach 2018-2019 na pograniczu polsko-czeskim. Analiza oraz interpretacja zgromadzonego materiału empirycznego wskazują na zachodzące zmiany w obszarze kryterialnych oraz korelatywnych atrybutów tożsamościowych polskich i czeskich studentów. Są one warunkowane innymi czynnikami niż kulturyzacją i socjalizacją rodzinną, jak również zachodzącymi w różnym stopniu i zakresie zarówno w przeszłości, jak i współcześnie procesami asymilacyjnymi na polsko-czeskim pograniczu.