This paper is a report of some studies conducted by the author in the Roma community in the Czech Republic and Slovakia. After a brief introduction and characteristics of the surveyed group, the theoretical basis of the research and the methodological approach was presented. The project was supposed to be an attempt to show the difference between the education of Roma and of the dominant community in their country of residence. The research objective of the project was to identify the Roma perception of education and school duty, to identify and understand the relationship between the Roma identity and their relation to education and participation. Three areas were analysed: identities, culture, and education. The identification of their identities, their participation in culture and the education of the culturally dominant group are indicated. The conclusions concern the current situation of the Roma in these areas and possible recommendations or solutions for the future.

W artykule porównano konstruowanie tożsamości narodowej przyszłych nauczycieli w Słowacji i Serbii. Pomiaru tożsamości narodowej dokonano przy pomocą skali NAIT (National Identity Scale)1. Badana grupa składała się ze 163 studentów narodowości słowackiej i 163 narodowości serbskiej (N – 326), 12% mężczyzn i 88% kobiet. W obrębie obu badanych grup, poprzez międzykulturowe analizy porównawcze, dokonano ewaluacji parametrów wyniku surowego ankiety. Wyniki badań wskazują, że przyszli nauczyciele w Słowacji prezentują wyższy poziom i większą stałość tożsamości narodowej. Jednocześnie badanie dowodzi, że świadomość narodowa słowackich przyszłych nauczycieli wzmacniana jest poczuciem patriotyzmu, a serbskich studentów – poczuciem nacjonalizmu. Wyniki omówione zostały w kontekście szkolenia przyszłych nauczycieli, z perspektywy tolerancji i międzykulturowości. Konkluzja zawiera szkic koncepcji edukacji międzykulturowej.

Śląsk to przestrzeń, w której splatały się dzieje Polski, Niemiec, Czechosłowacji i Czech. Tu także swe piętno odcisnęły takie wielkie ideologie jak komunizm i socjalizm. O Śląsku decyduje również polityka ekonomiczna. Śląskość to zatem przykład kultury, która kształtowała się w skomplikowanych warunkach społecznych i politycznych, decydujących o świadomości kulturowej samych Ślązaków, a także o ich tożsamości. Celem artykułu jest próba rozpoznania, jak w obrębie polskiej narracji konstruuje się polskość Śląska i jak sprzyja (lub nie sprzyja) ona emancypacji tożsamości etnicznie śląskiej. Na potrzeby tego zadania autorka dokonała analizy książki Zofii Kossak „Nieznany kraj” (pierwsze wydanie 1931), korzystając z koncepcji metanarracji Jeana-Françoisa Lyotarda. Drugim zadaniem artykułu jest refleksja wokół jednej z konsekwencji uwikłania śląskości w polskość i niemieckość, co powoduje, że Ślązacy są dla Polaków nie dość polscy i jednocześnie dla Niemców są nie dość niemieccy? Kontekstem tej refleksji są koncepcje: „kultury” jako przestrzeni wytwarzania znaczeń (Clifforda Geertza) i „świata” jako egzystencji człowieka (Václava Havla).

Reprezentatywny dla regionu Górnego Śląska strój bytomsko-rozbarski to taki wytwór rąk człowieka, który jak w soczewce skupia ślady dziejów, bogactwo kulturowego kontekstu oraz echa przemian społecznych. Jest nade wszystkim istotnym znakiem przynależności do wspólnoty Ślązaków odzyskujących samoświadomość oraz potrzebę manifestowania swej odrębności na tle tendencji globalistycznych. Strój rozbarski nie uległ zapomnieniu ani też nie wpisał się w czysto muzealny wymiar pamiątek. Dzięki zaangażowaniu Rozbarczan doczekał się wznowienia produkcji dla celów ludycznych, świątecznych i obrzędowych. Młoda generacja Górnoślązaków, powracając do źródeł, z pasją odnajduje się w tym hołdzie dla tradycji i dziedzictwa wcześniejszych pokoleń. Dziś już nie tożsamość klasowa, stanowa czy status społeczny decyduje o wierności obyczajom, lecz wybór konkretnych osób, familii i wspólnot, dlatego tak żarliwie i autentycznie prezentuje się współczesna troska o transmisję wartości etnicznych.

Today, ethnic minorities have entered the second wave of emancipation. They are fighting for the right to cultural autonomy, the right to have their own past, history and social memory. The aim of the article is to learn how ethnic minorities “recover” lost social memory in the area of childhood memory and how they work to create ethnic identity again. The text is composed of four parts. The first presents selected aspects of childhood culture. The second is presents Pierre Nora’s concept of memory. The third is presents the results of research on selected ethnic literary texts (Kashubian and Silesian). The author’s conducted semantic and structural analyzes (in the approach of Roland Barthes and Paul Ricoeur). The analyzes allowed us to recognize ethnic childhood as a space of existential suffering and a time of loss of ethnic identity. The answer – in childhood and adulthood – are specific identity strategies. they are aids in constructing a new ethnic identity. The fourth part is Summary and reflection closing the text.