Autor traktuje kulturę jako czynnik różnicujący ludzi i grupy i w tym kontekście wskazuje na problemy tożsamościowe przyjmując, że nikt nie jest zakładnikiem odziedziczonej kultury. Na przykładzie Piotra Lachmana, poety i pisarza, przedstawia problem jednoczesnego bycia Polakiem i Niemcem, problem ustawicznego bycia na pograniczu kultur, prowadzenia wewnętrznego dialogu tożsamościowego. Odwołując się do filozofów dialogu i innych autorytetów ukazuje wartość relacji z Innym w procesie własnego rozwoju.
Autor tekstu zwrócił uwagę na zakodowane w umysłach ludzkich dogmaty jako zagrożenie w rozwoju tożsamości oraz wskazał na zadania edukacji międzykulturowej w procesie kształtowania tożsamości ponadnarodowej, transkulturowej. Przedstawił, jak istotne obecnie, w kształtowaniu społeczeństw wielokulturowych, jest uznanie i rozumienie nowych, dynamicznych tożsamości hybrydowych.

Autorka tekstu podejmuje problematykę relacji między językiem a edukacją. Egzemplifikacją jest kultura kaszubska. Postrzega język jako element gry o tożsamość etniczną (kulturową). Ponadto opisuje proces zmiany statusu (prestiżu) języka kaszubskiego, co odzwierciedla się w podejściu do formalnej edukacji kaszubskiej. Uznanie mowy kaszubskiej jako języka przekłada się na uznanie prawa do edukacji kaszubskiej.

Europa posiada wyraźne odmienności kulturowo-cywilizacyjne, określane na przestrzeni dziejów jako cywilizacja łacińska, chrześcijańska, europejska oraz zachodnia. Przełom ideowy w rozwoju tej cywilizacji spowodowała przede wszystkim rewolucja francuska (1789–1799), przewartościowując w istotnym zakresie wcześniejsze wartości i idee społeczności europejskich. Niemniej obecny charakter cywilizacji zachodniej – ujawniający kryzys dotyczący szczególnie warstwy aksjologicznej – ukształtowany został w długim procesie dziejowym, pod wpływem idei, które uznawano za najbardziej nośne w poszczególnych epokach historycznych.

The guarantees of cultural rights in Polish law and international and European system of human rights protection – selected problems

This paper aims to provide a study on the scope of regulations of the cultural rights in Polish legal system, on the basis of Polish Constitution and statutory law, as well as in the international systems of human rights protection (UNO, the Council of Europe, the European Union). Detailed analysis of the regulations concerning II generation of human rights is presented. Due to the lack of the legal definition of culture, the catalogue of its components (or conducts) cannot be formed. Nevertheless, the legal and judicial protection of this elements can be partially guaranteed by other non-cultural regulations, which are indirectly associated with culture, like freedom of speech, freedom of religion or the protection of national and ethnic.

Socrates and Confucius constitute roots of western and eastern civilization respectively and represent very different cultural values and educational traditions. Both of the philosophers lived around 4 – 5th century B.C.E., but there were huge differences in the social and cultural environments in which they lived. Different cultural and social factors in ancient Greece and China led to differences in Socratic and Confucian approaches to learning. Their educational philosophies have been discussed on the base of the aim of education, the content of education, the teaching process, and the nature of the contemporary education. The method used in the described study is hermeneutics, or interpretation of the literary (here scientific) texts, thus the study is cross-cultural in nature and concerns the features of the contemporary education in both cultures.

Deriving from the very concept, colere (culture) should indicate a significant, and at the same time, the main factor which is a human society. Culture exists in close proximity to people and their activities. Subsequently, through participation in a particular social group, everyone may create a system which is called culture. The foregoing interaction highlights the impact of culture on human behaviour and the people’s ability to model and create “the foundations of culture”. Culture forms the human individuality, which over time improves and enriches it, or on the contrary – affects its gradual loss. This means that man exists due to culture – and culture positively coexists or negatively disappears through human actions.
Dynamic trends in the civilizational development of countries, changes in the environment, progress in science, engineering and technology, and in particular information lead to the appearing of new socio-cultural tools for new policy scenarios of military security.
The constant dynamism of these phenomena requires, from our currently formed Armed Forces, mainly bearing the burden of maintaining military security, but also new, unconventional and at the same time resolute response, even to minor regional conflicts which incidentally may become dangerous for Poland over time. Responding to emerging threats will not be unilateral or brief, as the experiences in the former Yugoslavia and in the Middle East indicate.
For a long time, the security of the states was based on military force. Force and sovereignty were the cornerstones of the system of national states. The rest of the military structure was subordinated to the remaining components of the state, e.g., natural resources, geographic location, demographic potential, scientific and technological advancement, etc. Over time, this condition has changed. After the Second World War, two alliances of states centered around the empires of powerful military forces were formed. The rise of military potentials on both sides did not cause the necessity to their use. These potentials have become a great means of deterrence and political influence on their opponents.

The author presents activities of intercultural education that support the development of the identity of a modern man functioning in the conditions of multiculturalism. He analyzes three areas of intercultural education. The first, associated with the acceptance and giving meaning to inherited culture. The second one, focused on the development of individual identity, shaping the sense of freedom and responsibility for self-development in the process of learning about one’s culture and other cultures. The third is about shaping attitudes towards representatives of other cultures, awareness of universal values and acquiring dialogic skills in the numerous offers of the global world.

The article deals with the important issue of defining the role and place of the university in the contemporary world. Globalization processes force far-reaching changes in social institutions, universities are also not free of them, so it is necessary to re-read the university’s mission in the context of current cultural changes. The inspiration for the conducted analyzes are the assumptions of the social theory developed by one of the most versatile thinkers of the twentieth century – José Ortega y Gasset.
Using the analytical-synthetic method as well as the historical-comparative method, the topicality of the main assumptions formulated by Ortega y Gasset was demonstrated. Among them, the most important place is occupied by the postulates regarding the proper definition of the university mission. The basic thesis is the distinction between science and culture. While modern culture draws heavily on science – mainly technical and natural sciences – it is important to distinguish these two areas, giving decisive priority to culture. From this main assumption comes a number of logical consequences related to the necessary amendments to the university education profile. The general preparation of a humanistic profile, which is not only an introduction to the social reality but a sensitization to higher values, should definitely have greater significance. The education of professionals – specialists in narrow fields – can not be deprived of a broader reference to the cultural context. The University will properly implement its mission if, in addition to professional preparation, it will be able to prepare its graduates to live with others in the society.

The concept of national heritage in the light of constitutional regulations

National heritage is a constitutional value. It protects it, just like the independence of the Republic of Poland, in accordance with art. 5 of the Constitution. National heritage can be understood as a culture rooted in the Christian heritage of the nation. In this way, it captures the preamble or cultural heritage referred to in art. 6 par. 2 of the Constitution. This last concept seems to be an integral part of the national heritage. The national heritage can’t, as it was proved, be perceived as a heritage of the Polish ethnic nation, although the term “nation” used in the Constitution can be interpreted differently. In practice, the problem is also the status of the cultural heritage of national minorities and whether it is part of the Polish national heritage.

Special character of cultural rights and its position in Polish Constitution – the attempt of characteristic and classification

The present paper is an analysis of the legal regulations on cultural rights in Polish Constitutional Legal system. The author claims that culture, as a unique value, has a special impact on personal development of every human being. As a consequence also cultural rights have a special importance for modern society and nation. Paper presents different meanings of culture, gives the definition of cultural rights and critically analyses constitutional provisions of article 5,6 and 73. Author also sug- gests the need for amendment of Chapter II of Polish Constitution which aim is to add provision guaranteeing the right to access to culture. The content of the article is a sum- mary of author’s Phd paper.

Polish-Czechoslovakian cultural and scholarly relations between 1945 and 1956

Polish-Czechoslovak relations after World War II were marked by territorial and national disputes. Notwithstanding several contentious issues, the cooperation in the field of education, research and education was initiated as early as in 1945. The paper seeks to analyse official contacts of the scholarly and cultural milieus of Poland and Czechoslovakia between 1945 and 1956.

Artykuł poświęcony jest zabytkom historycznym kultury prawosławnej rejonu Kobryńskiego w obwodzie brzeskim na Białorusi – państwie wielowiekowej i bogatej kultury, w którym istnieją specyficzne tradycje budownictwa sakralnego. W tekście ukazane zostały osobliwości drewnianej architektury sakralnej w mieście Kobryń i na terenach rejonu Kobryńskiego. Szczegółowo została opisana drewniana cerkiew Świętych Piotra i Pawła. Tekst zawiera również wskazanie roli i miejsca murowanych cerkwi w przestrzeni kulturowej miasta Kobryń i rejonu Kobryńskiego. Autor artykułu wnioskuje, że na początku XXI wieku drewniane i murowane cerkwie miasta Kobryń i rejonu Kobryńskiego stały się symbolem i dumą kultury białoruskiej. Współcześnie – w warunkach współistnienia państwa białoruskiego i Cerkwi Prawosławnej, a także rozwoju agro- i ekoturystyki – drewniane i murowane cerkwie stają się nieodłączną częścią przestrzeni kulturowej i wyznacznikiem samoidentyfikacji ludności białoruskiej.

W opracowaniu podjęto próbę rozpoznania – czym w swej istocie był fenomen kulturowy „Młodokaszubi” i jakie wywarł on konsekwencje dla kształtowania kaszubskiej idei regionalizmu oraz w jaki sposób może wzbogacać myślenie o edukacji regionalnej w ogóle. Autorka formułuje tezę, zgodnie z którą myśl młodokaszubska stanowi punkt węzłowy etnicznej biografii Kaszubów – jest bowiem wyrazem kulturowego rozwoju idei regionalizmu kaszubskiego. Potwierdza zarazem Herderowską tezę, że każde jestestwo posiada własny świat, i to wewnątrz tego świata wytworzony powinien być typowy dla niego wzorzec. Regionalizm i edukacja regionalna są nierozerwalnie związane z pedagogicznością i politycznością kulturowego bycia człowieka w świecie.

Prezentowany tekst jest próbą zwrócenia uwagi na potrzeby oswojenia dokonujących się zmian w przestrzeni globalnej. Zagrożenia i konsekwencje współcześnie dokonujących się przemian w wieloaspektowym zakresie implikują potrzebę podejmowania zintegrowanych działań edukacyjnych. W tekście uwagę skupiam na działaniach szkoły/nauczyciela w sytuacji nieładu światowego. Istotną kwestią pozostaje świadomość nauczycieli oraz ich aktywność wychowawczo-edukacyjna zorientowana na kreowanie świadomości młodych ludzi wobec permanentnych zmian oraz zjawiska wielokulturowości. Jak wskazują minione epoki, istotnym instrumentem regulującym pozytywne współistnienie, relacje społeczne, wspólne funkcjonowanie pozostaje kultura i sztuka, będąca nie tylko odzwierciedleniem rzeczywistości, ale ważnym społecznym komunikatem, materiałem edukacyjnym, a nade wszystko spoiwem społeczności, szczególnie wielokulturowych. Uwzględniając wartość kultury/sztuki, nie tylko jej artyzm, estetykę, ale jej utylitaryzm, celowym zamysłem pozostaje włączenie jej do działań edukacyjnych.

W artykule zaprezentowano perspektywę Ukraińców mieszkających w Republice Czeskiej dotyczącą wybranych aspektów życia. Celem podjętych badań było ustalenie, jak Ukraińcy postrzegają życie w Republice Czeskiej, czeską kulturę i edukację, oraz co dostrzegają jako różnice i podobieństwa w obu kulturach i sposobach edukacji. Zwrócono uwagę, że badanie dotyczy subiektywnych doświadczeń, postaw i opinii indywidualnych respondentów. Dlatego, nie reprezentuje ono całej ukraińskiej mniejszości narodowej żyjącej w Republice Czeskiej. Grupa badana składała się z dwóch grup respondentów o następującym składzie: pierwsza zawierała 8 respondentów Ukraińców na stałe mieszkających w Czechach ponad 10 lat, w drugiej grupie – wywiad przeprowadzono wśród 7 ukraińskich studentów, uczących się w Czechach, oraz wśród ich rodziców. W badaniu zastosowano podejście jakościowe, a dokładnie metodę półustrukturyzowanego wywiadu z respondentami. Analizę uzyskanych danych przeprowadzono za pomocą otwartego, a potem osiowego i selektywnego kodowania.

Kultura dżihadyzmu to nowa kategoria, która wymaga konceptualizacji. Z uwagi na szeroki zakres definicyjny w najbliższym czasie zapewne pozostanie ona polem sporu badaczy. Jedynym całościowym opracowaniem bezpośrednio dotyczącym kultury dżihadyzmu jest monografia Jihadi Culture, pod redakcją Thomasa Hegghammera (Heggehamer, 2017). Wcześniejsze opracowania odnoszą się przede wszystkim do poszczególnych fragmentów tego fenomenu, tj. poezja, ikonografia, muzyka, filmografia czy nagrania video. Niniejszy artykuł ma postać studium przypadku. Kultura dżihadyzmu została w nim ukazana przez pryzmat struktury Państwa Islamskiego, w oparciu o wybrane przykłady. W związku z tym, że na kulturę dżihadyzmu składa się wiele elementów, niniejsze opracowanie nie aspiruje do miana wyczerpującego. Ukazuje kulturę dżihadyzmu IS jedynie poprzez niewielki fragment działalności tej struktury, co może stanowić początek badań nad tym aspektem funkcjonowania struktur dżihadystycznych, również tych o niesalafickiej orientacji.

Artykuł ma charakter teoretyczny i jest refleksją nad kulturowym kontekstem szkoły z uwzględnieniem koncepcji Jerome’a S. Brunera. Dotychczasowe badania nad polską szkołą i wielokulturowością jej uczniów wskazują na różne jej modele i potrzebę realizacji edukacji dialogowej. Skłania to do określenia, w jaki sposób przebiega uczenie się w wielokulturowej szkole z obowiązującym w niej dyskursem. Analiza teoretyczna podjętych w artykule problemów dotyczy roli współczesnej szkoły i jej spotkań ze światem kulturowo różnym, miejsca międzykulturowego dialogu i dialogowego uczenia się. W odwołaniu do koncepcji Jerome’a S. Brunera, w artykule podjęto próbę określenia znaczenia różnych habitusów uczestników szkolnej edukacji i ich wpływu na rozwój i kulturę samej szkoły. Podjętym zagadnieniem teoretycznym jest także reprodukcja kultury „większości” w procesie edukacji szkolnej i konstruowanie przez uczniów wiedzy o świecie, nadawaniu mu znaczeń w warunkach kulturowej różnorodności. Idea edukacji dialogowej z koncepcją J.S. Brunera i jej teoretyczne konteksty zostały zestawione z przykładami praktyki edukacyjnej i realiami szkolnej rzeczywistości.

The author assumes that the problem of migration is inscribed in the development of man and cultures. Treating inherited culture as an inalienable value, the basis for awareness and creation of the paradigm of the coexistence of cultures. Author points to the currently dominant principles of global politics. Points out that people belonging to the same global civilization should actively participate in the process of creating a global paradigm of the coexistence of cultures by planning and undertaking educational activities supporting the adaptation processes, shaping awareness of borderland functioning and related intercultural competences. The final effect in the proposed model is a balanced identity system that the Author perceives and analyzes in three areas (inherited, individually shaped and socially realized), in three time periods (past, present, anticipated future) and many dimensions of individual identity (biological, psychological, economic, cultural, intellectual, existential, etc.) and also many dimensions of socio-cultural identity (family, parish, local, regional, religious, ethnic, national, state, continental, global).

What were the social elites of the early Middle Ages? An attempt to define the secular Polish nobility in the first half of the 12th century

The article explores how the comes Piotr Włostowic fits into a set of criteria (such as distinguished descent; a considerable material wealth; participation in royal/ducal power; a disposition over Church offices and/or a special dedication to Church matters) defining high medieval Polish nobility.

Wojna jako ekstremalne zjawisko o naturze społecznej przez stulecia charakteryzowała się swoistą hermetycznością wobec niemilitarnych domen rzeczywistości. Zarówno w wymiarze etycznym, politycznym, prawnym, obyczajowości, a nawet języka, wojskowość i wojskowi tworzyli ekskluzywną (sub)kulturę. Wpisywały się te procesy w „triadę” Carla von Clauzewitza, który właśnie „armię” wskazywał jako wyodrębniony filar wojny. Pozostając elementem struktury państw, armie pogłębiały swoją specyfikę kulturową i pewną odrębność. Jak wskazuje część badaczy, niejednokrotnie to właściwa organizacja wojskowości w państwie i działania na rzecz wzmocnienia jego potencjału wojennego narzucały szereg rozwiązań ustrojowych, prawnych i finansowych, stając się agregatem ewolucji systemów politycznych. W pierwszej połowie XX wieku doszło do głębokich przewartościowań w dziedzinie relacji między sferą militarną i państwową, które po 1945 roku doprowadziły do przesunięcia „punktu ciężkości” wojny w stronę bieguna społecznego. Konsekwencją była dość szczególna „demokratyzacja” wojskowości i postępujące rozszczelnienie dotychczasowych granic. Towarzyszyły temu procesy zmiany w postrzeganiu i prowadzeniu wojny. Celem stawały się w coraz większym stopniu społeczeństwa, a wobec totalizacji wojny – tradycyjny podział na domeny cywilną i wojskową uległ ostatecznemu zatarciu. Współczesna wojna zatem obliczona jest przede wszystkim na niszczenie społeczeństw, ich fundamentów oraz podstaw trwania i rozwoju. Na znaczeniu zyskują niekinetyczne i hybrydowe metody działań koercyjnych i przyporządkowane im środki. Pogłębieniu tych tendencji sprzyja rozwój kolejnego „teatru działań wojennych” – domeny psychologiczno-informacyjnej.