Rodzina i szkoła nie zawsze stanowią kompatybilne środowiska wychowawcze, zwłaszcza w sytuacji różnic kulturowych, wynikających z przynależności do odmiennych narodowo i etnicznie grup. Istnieje potrzeba wielodyscyplinarnych analiz dotyczących transmisji i reprodukcji wartości kulturowych i roli szkoły w uwzględnianiu owych różnic w praktyce szkolnej.
Przed szkołą pojawiają się szczególne zadania o charakterze regulacyjnym, aksjologicznym, adaptacyjnym, służącym jednocześnie integracji środowisk kulturowo odmiennych ale uwzględniających także potencjał kulturowy grup mniejszościowych. W prezentowanym artykule odmienność habitusów trzech wybranych mniejszości i grup etnicznych (Wietnamczycy, Czeczeni i Romowie w polskiej szkole) została poprzedzona teoretycznymi rozważaniami z wykorzystaniem elementów teorii Pierre’a Bourdieu i Basila Bernsteina. W każdej z nich podkreśla się kwestie związane ze stratyfikacją społeczną, która z uwagi na różnice w habitusach, poziomach sprawności lingwistycznej i „przemocy” symbolicznej kultury grupy większościowej stawia pod znakiem zapytania szanse edukacyjne i integrację społeczną mniejszości w przestrzeni szkoły. Obok przykładów dobrej integracji społecznej (uczniowie wietnamscy) szkoła jest miejscem barier interakcyjnych (uczniowie czeczeńscy) oraz przestrzenią, w której dokonuje się świadomy wybór izolacji w celu ochrony własnej tożsamości (Romowie).

Autorka w swym tekście pragnie zaprezentować „dobre praktyki w zakresie edukacji wielokulturowej”, jakie prowadzi w ramach programów europejskich Zespół Szkół Technicznych im. płk. Gwidona Langera w Cieszynie. Nauczyciele i uczniowie szkoły zdobywają i poszerzają doświadczenia w zakresie kształcenia zawodowego w Hiszpanii i na Ukrainie. Zasadnicza tematyka projektu koncentrowała się wokół spraw branżowych odpowiadających na zapotrzebowanie aktualnego rynku pracy. Młodzi ludzie mieli okazję poznać i porównać zawody zdobywane w ich szkołach, zawody swojego miasta, sprawdzić swoje umiejętności zawodowe podczas różnorodnych warsztatów i zajęć praktycznych w różnych pracowniach. Młodzież poprzez międzynarodowe praktyki zawodowe zapoznaje się również z historią i kulturą danego kraju, a co warto podkreślić, uczy się języków.
W artykule Autorka podaje programy, jakie są realizowane w praktykach zagranicznych i zwraca uwagę na edukację wielokulturową obecną w Hiszpanii i na Ukrainie, jak również wskazuje na zadania, jakie pełni edukacja międzykulturowa w wielonarodowym i wielowyznaniowym społeczeństwie tych krajów.

The aim of the article was to present the main problems related to the functioning of a child with a rare disease at school and to show the forms of support for the child and his family offered by the school. In the text, I present the results of research carried out using the method of narrative interview among parents of children with a rare genetic disease. Respondents present difficult choices related to the choice of school and frequent changes of educational facilities for their children. They also show positive examples of support provided to the child by the school and educators. Parents appreciate that the teachers establish a subjective relationship with the child and parents, provide the child with proper care during classes, innovate in teaching and the attitude of openness that is passed on to the school community.

Polska szkoła jest miejscem, w którym wciąż stosunkowo rzadko spotkać można uczniów o innym pochodzeniu kulturowym. Mimo podejmowania od kilku lat na gruncie edukacyjnym problematyki różnorodności kulturowej i edukacji międzykulturowej oraz specjalnych potrzeb edukacyjnych odnoszących się również do uczniów cudzoziemskich praktyka szkolna wydaje się wciąż ukierunkowana na potrzeby środowiska homogenicznego, z uczniem przeciętnym, niewyróżniającym się, a nade wszystko nieodróżniającym się od pozostałych. Obserwacja środowiska szkolnego pozwala dostrzec zróżnicowanie dzieci z wyraźnym podziałem na „lepszych i gorszych” oraz pomijanie ich kontekstu kulturowego, czego skutkiem jest marginalizacja tradycji i norm kulturowych środowiska ich pochodzenia.Artykuł jest próbą krytycznego spojrzenia na miejsce ucznia odmiennego kulturowo w polskiej szkole, dostosowywania rozwiązań programowych, organizacyjnych, dydaktycznych, wychowawczych i innych do jego potrzeb, jak również na relacje uczniów odmiennych kulturowo z nauczycielami w polskiej szkole.

Szkoła na obszarze zróżnicowanym kulturowo – będąc miejscem codziennych kontaktów z Innymi, wzajemnego oddziaływania dziedzictwa kulturowego oraz uczestnictwa w życiu społecznym różnych grup – zmaga się z różnymi wyzwaniami i potrzebami, które stawiają przed nią społeczeństwo, różne systemy oświatowe i grupy narodowe. Wśród wielu zadań realizowanych przez szkołę w środowisku zróżnicowanym kulturowo szczególnego znaczenia nabierają działania związane z kształtowaniem tożsamości uczniów na wielu płaszczyznach (rodzinnej, regionalnej, narodowej, europejskiej). Celem artykułu jest ukazanie specyfiki szkolnej edukacji, uwarunkowanej zarówno doświadczeniami z historycznej przeszłości, świadomością narodową, jak również zachodzącymi procesami integracji i globalizacji. Artykuł ma charakter przeglądowy, obejmuje syntezę wybranych opracowań teoretycznych i komunikatów z badań publikowanych od ponad 25 lat w serii „Edukacja Międzykulturowa”.

Szkoła, a także uczelnie wyższe nie tylko kształcą oraz pozwalają zdobyć wykształcenie, ale również mają znaczenie w kształtowaniu postaw i zachowań względem drugiego człowieka. Ich współczesna rola sprowadza się także do przygotowania do życia w środowisku zróżnicowanym kulturowo. Założenia teoretyczne podjętych badań stanowi koncepcja wielokulturowości w ujęciu Jerzego Nikitorowicza. Materiał empiryczny stanowiący podstawę prowadzonych rozważań został uzyskany za pomocą metody sondażu diagnostycznego z wykorzystaniem kwestionariusza ankiety. Z przeprowadzonych badań wynika, iż badana grupa dostrzega rolę instytucji oświatowych w przygotowywaniu dzieci i młodzieży do życia w środowisku wielokulturowym.

ITALIAN EDUCATION AND PEDAGOGICAL THINKING IN POLISH HISTORICAL-PEDAGOGIC LITERATURE

The Italian education system and Italian pedagogical thinking have proud traditions. Italian education and its school system aroused and still arouse much interest among Polish educational historians, and numerous books and articles continue to be published on these subjects. these works provide the knowledge of the development of the Italian school system and Italian education across all historical periods; however, humanistic education issues and the meaning of Italy’s pedagogical thinking for the development of new educational concepts are discussed most frequently. Polish educational historians study Saint John Bosco’s and Maria Montessori’s views on education, providing critical analysis of education reforms introduced during Benito Mussolini’s rule. Polish academic works and popular science works published in the last two centuries, which are an interesting source of knowledge for Polish readers, give a compelling account of the Italian education system and Italian pedagogical thinking of the past. there is no doubt that Poles’ knowledge about the development of Italian educational ideals was significantly broadened by numerous historical and pedagogical publications. It should be noted that the most prominent Polish historians of education who speak Italian and know Italy’s archival sources and its rich academic literature had written about Italy’s education. As a result, their works have an important cognitive value, and they show that Poles not only had admired Italian education, but they also had been able to critically assess foreign pedagogical ideals. Additionally, the publications show that, in some historical periods, interest in the Italian education system and Italian pedagogical thought was great (notably, during the Renaissance), while in some centuries (such as the 19th century), it was scant.

Zagadnienie współuczestnictwa rodziców i nauczycieli w realizacji założeń edukacji wielo- i międzykulturowej nie należy do mocno wyeksponowanych w literaturze przedmiotu. Autorka artykułu podejmuje próbę przybliżenia typów partycypacji obu stron we wskazany obszar edukacyjny, korzysta z koncepcji rodzajów uczestnictwa rodziców i nauczycieli we wspólnym kształceniu i wychowaniu Volkera Krumma. Koncepcja ta stanowi podstawę do przedstawienia w analogiczny sposób czynnej i biernej partycypacji rodziców i nauczycieli w realizację wytycznych z zakresu edukacji wielo- i międzykulturowej, z jednoczesnym określeniem, które z tych typów, z jakich względów, mogą być podejmowane z większym/mniejszym powodzeniem.

Szkoła w społeczeństwie wielokulturowym jako miejsce kontaktów z Innymi i wzajemnego oddziaływania różnych grup społecznych zmaga się z różnymi wyzwaniami w realizacji funkcji społecznych. W artykule ukazana została analiza społecznych funkcji edukacji i szkoły w perspektywie koncepcji strukturalno-funkcjonalnej, konfliktowej, interpretatywnej i podejścia środowiskowego. Na tym tle podjęto próbę zarysowania koncepcji pracy szkoły w społeczeństwie wielokulturowym, z uwzględnieniem jakości środowiska, które stanowi ważne zaplecze socjalizacyjne uczniów i opanowania kompetencji kulturowych niezbędnych do sprawnego obcowania z ludźmi pochodzącymi z różnych kultur. Zwrócono uwagę na środowisko rodzinne, lokalne, regionalne, a także na kulturę narodową i ogólnoludzką. Dokonująca się socjalizacja oznacza proces budowania wiedzy uczniów, modelowania ich percepcji świata i działania w tym świecie.

Wstąpienie Polski do krajów Unii Europejskiej w 2004 roku i otwarcie zagranicznych rynków pracy wywołało falę migracyjną ludności polskiej m.in. do Irlandii. Polacy emigrują tam całymi rodzinami w poszukiwaniu lepiej płatnej posady i stabilizacji finansowej. Ich dzieci muszą kontynuować obowiązek szkolny w obcym dla siebie zarówno językowo, jak i kulturowo środowisku. W związku z tym przeprowadzone zostały badania nad adaptacją polskiej młodzieży szkolnej do warunków życia i edukacji w Irlandii. Artykuł stanowi próbę przybliżenia czytelnikowi obrazu codzienności szkolnej polskiej młodzieży na emigracji. Omawia zasady i reguły funkcjonujące w irlandzkich szkołach, metody i formy pracy z uczniem, system kontroli i oceniania, a także wymagania wychowawcze i dydaktyczne stawiane imigrantom w tym kraju.

The image of the modern school in the artistic view of selected fields of art. Selected aspects

The school institution has always been subject to social criticism. The negative image of the school was not always fully justified and true. It happened that the words of criticism contributed to the improvement of school’s image. The school is one of the most important social institutions, it is therefore essential that its assessment be objective and the difficulties encountered / shortcomings have become an impulse for discussion, dialogue, and then for correction and supplementation. This text is an attempt to indicate the role of the art that presents selected areas of the functioning of the school. In the text, I refer to historical examples of art involvement in the educational and upbringing process at school, thus trying to signal that art was already an important element of education in the past. It was creating the image of the school. Today we can notice a similar practice. On the one hand, the presence of art in school creates its image, and on the other hand, art that works outside also creates its image. In the text, I present a number of examples of how school is perceived in an artistic image of fine arts, film and theater.

About the need for increased intercultural education in the face of the right-wing populism in Poland

The phenomenon of right-wing populism, which has been spreading in Poland for several years, is deeply permeated with exclusive and anti-pluralist demagogy, which has consequences for public education in our country. In this context, an urgent socio-educational challenge is to counteract students’ fear of what is different and unknown, as well as to develop respect and empathy towards other people, i.e. their different worldview, culture and religion. The aim of this article is not to construct some ad hoc and one-off school and pedagogical initiatives in the face of populist lies and manipulation, but to create the conceptual foundations of an educational, interdisciplinary and, above all, anti-populist preventive system that would be thoroughly filled with the premises of intercultural education and educate young citizens who perceive pluralism as cultural and social value.

A culturally diverse school in Poland. Experiences of Bydgoszcz teachers in the first period of the war in Ukraine

The article describes the experiences of Bydgoszcz teachers working in culturally diverse schools in the first period of the war in Ukraine (from February 24 to April 22, 2022). The basis of the article is the analysis of the statements provided by the participants of the conference “A Ukrainian student in the Polish education system. How to help teachers create a multicultural learning environment?” organized at the Kazimierz Wielki University, by its Department of Didactics and Studies on Culture of Education and the Kuyavian-Pomeranian Centre for Teacher Education in Bydgoszcz. The statements presented in the article concern the experience of eighty teachers from Bydgoszcz schools of various levels as well as academics, doctoral students and students working in educational institutions. The article is a contribution to the methodical trend of intercultural pedagogy. It contains practical tips on the work of teachers in culturally diverse classes, developed on the basis of current statements provided by people taking care of refugees from Ukraine.

This article discusses the modern concept of civic education and its history, which dates back to ancient times. Civic education is perceived as the process of educating individuals about their rights and responsibilities as members of a society and preparing them to participate in the democratic process. One of the key objectives of civic education is to promote active citizenship and engagement in the democratic process. The article highlights the interdisciplinary nature of civic education and its connection to a well-constructed educational system, as well as detects the biggest challenges for the process. The purpose of the article is to introduce the importance and development of civic education and to analyze its state in Poland, noting the changes that have taken place over the course of the 21st century. To accomplish this objective, the author decided to compare various reports on both the state of democracy and education in Poland. Furthermore, the author sought to underscore the significance of the individuals responsible for educating society, as well as the methodologies employed in civic education, which significantly influence the formal civic education of young individuals. Such ideas were also presented in the recommendations.

School in the discourse of polish cabarets

The study aims to identify problems related to school and school education present in cabaret discourse and the way they are presented. The cabaret is an interesting research area and field of analysis of social problems, including issues related to educational policy. The data collection method was source searching. The analytical material consisted of eight sketches of Polish cabarets, selected according to the criteria: time of publication, popularity, and topicality. The data analysis method belongs to a group of approaches called critical discourse analysis. Applications of discursive strategies described by R. Wodak and M. Reisigl were sought. The results show that in the discourse of Polish cabarets, the school is presented as a subordinate contractor of political and legal regulations. It characterises with low social prestige, which is built on the low assessment of school teaching in terms of content, the low prestige of the teaching profession, and the low assessment of the student’s role. In relations between these entities, the discourse of scolding and disciplining appears as the manifestation of power and hierarchy; of infantilisation and sexism.

Challenges to teachers’ psychological safety in the workplace – pilot studies in the municipality of Strzelin

The study aims to show how teachers’ interactions with students, parents or legal guardians, and colleagues in the workplace affect educators’ sense of psychological safety. To this end, the survey and in-depth interviews were carried out among teachers of public educational institutions in the municipality of Strzelin (in the Lower Silesian Province). A noticeable scarcity of studies on the aggressive acts directed against educators and their consequences was the inspiration to undertake them. Publications on increasing the levels of physical, psychological, sexual, and economic aggression among students are much more common. The obtained research results show that many teachers feel “left behind” in the face of the aggression they experience, expressing the view that they cannot count on help and understanding from either the Ministry of Education and Science or their immediate superiors. Furthermore, the measurements showed that educators need to be more adequately assimilated knowledge of the legal protection to which they are entitled and are also unaware of ministerial initiatives to provide psychological support for teachers. The conducted pilot study argues in favour of the desirability of pursuing subsequent in-depth research addressing the issue of teachers’ psychological safety.

Difficult conversations with young people about war

The aim of the article is to analyse the most important challenges faced by parents, guardians, educators, teachers, and psychologists in communicating with Ukrainian youth after the start of the full-scale Russian-Ukrainian war. Selected good practices of educational, pedagogical, and psychological institutions, organisations and scientific research centres in Poland supporting the mental health, well-being and promoting intercultural integration of Ukrainian adolescents residing in Poland were identified. Using individual, semi-structured interviews, barriers and facilitators to communication and integration of Ukrainian teenagers with their Polish peers were also explored. The conducted analysis confirmed the necessity of addressing the topic of war in discussions with young people, considering their psychological needs and perceptual capabilities. Systemic solutions are needed to educate them in the field of information security and intercultural dialogue, and to intensify activities increasing the social inclusion of teenage refugees from Ukraine in Poland.