Artykuł przedstawia genezę i rozwój koncepcji systemu-świata i omawia jej wizję procesów globalizacji. Z tego punktu widzenia od połowy XVI w. mamy do czynienia z procesem powstawania światowego systemu ekonomicznego opartego na międzynarodowym podziale pracy. W efekcie tworzy się globalna cywilizacja, działająca według reguł kapitalizmu, którą na potrzeby tekstu nazwiemy cywilizacją kapitalistyczną. W artykule zostanie przeanalizowana siatka pojęć tego podejścia i rozwój jego teorii. Zarysowane zostaną współczesne wyzwania dla koncepcji cywilizacji kapitalistycznej – o charakterze polityczno-ekonomicznym i naukowym.

Jan Sowa przekonuje w swojej książce, że „inna rzeczpospolita jest możliwa”. Punktem wyjścia dla jego analizy społeczno-polityczno-gospodarczej sytuacji, w jakiej znajduje się współczesna Polska, była rocznica 25-lecia transformacji. W tym samym czasie książkę o podobnym tytule - Inny kapitalizm jest możliwy - wydał Andrzej Szahaj, także odwołując się do bilansu ostatniego ćwierćwiecza. Obaj autorzy rozpoczynają swój wywód od krytyki przemian i długo funkcjonującego ślepego zaufania do „niewidzialnej ręki rynku”, przejętego wraz z otwarciem na Zachód. Przyglądając się rodzimemu kinu tworzonemu po 1989 roku, okazuje się, że dominującą narracją wobec przemian ekonomicznych, dokonujących się pod wpływem zmiany ustrojowej, była ta, która wspierała działania wolnorynkowe. Jeżeli krytykowano polską sytuację gospodarczą, to źródeł złej sytuacji upatrywano albo we wciąż istniejących naleciałościach poprzedniego systemu, albo w zbyt wolnych przemianach. Dopiero ostatnie lata przyniosły w polskim kinie filmy, które powoli zmieniają perspektywę, upatrując zagrożenia dla życia społecznego już nie w niedoborze, lecz w nadwyżce liberalnych rozwiązań w gospodarce. Artykuł ma na celu naszkicowanie mentalnej mapy polskiego kina ostatnich lat i sprawdzenie, czy rzeczywiście można w nim dostrzec oznaki postępującej zmiany w ocenie kapitalizmu. Oglądając takie filmy, jak choćby: Pewnego razu w listopadzie, Dzikie róże, #WszystkoGra, Kamper, Król życia czy Między nami dobrze jest, można odnieść wrażenie, że inna kinematografia faktycznie jest możliwa.

The Problem of Degeneration in the Anarchist thought of Peter Kropotkin

Peter Kropotkin was one of the most theorists of anarchism, a respected scholar and a leading representative of the so-called Russian (Eastern) Darwinism. Merging political and scientific ambition by the “anarchist prince” underlaid his scientism and was an assumption for making a critical analysis of existing socio-economic reality in the light of its influence on the biological and moral condition of humankind. The Russian anarchist was convinced about the destructive influence of conditions produced by the state and capitalism which he found as the fundamental cause of human degeneration. In this context, Kropotkin’s political proposals may be seen as a try to overcome a progressing both biological and moral crisis of humankind. The aim of this article is to present the mentioned analysis and to demonstrate the influence and similarities of Kropotkin’s project to the so-called theory of degeneration that was popular in the second half of XIX century.

The article analyses the impact of inequalities on the stability of the global society. The author asks questions concerning the reasons for global inequalities. The link between globalization and global inequalities is presented as well as the connections between the free market rules and the growing gap between the North and the South. Some solutions to the problem are also suggested.

David Harvey’s theory of accumulation by dispossession: new research perspectives – the case of Jason W. Moore

This article reconstructs David Harvey’s accumulation by dispossession (ABD) theory aimed at explaining the specifics of capital accumulation under neoliberal capitalism. Reaching back to the thought of Marx and Rosa Luxemburg, Harvey proposed an impressive theory of qualitative change within the capitalist mode of production. However, as his critics have convincingly presented, Harvey’s concept struggles with the problems presented in the text. The solution to these problems appears to be the school of “world-ecology”, analyzed here on the example of one of its representatives, Jason W. Moore. By solving the problems that Bin and Ras wrote about, it creates the possibility for APW to become a theory that shows a certain continuum of quantitative change within capitalism. In other words, Moore’s research perspective creates new perspectives for the application of APW.

The undeniable fact is that various social sciences and other disciplines constitute the research perspective which relates to the practice of a multidimensional phenomenon. The welfare state is an excellent example of such notion, which in its nature unifies many theoretical and practical positions. It seems, however, that the economic and political dimensions of the welfare state (as conceptual or pro-social proposals) are disproportionately exposed both on the basis of scientific reflection and pragmatic approaches used by the institutions of the state. This tendency to think in economic and political terms, which incidentally is maintained for several decades, represents: (a) only one side of a complex nature of social welfare, and (b) a significant reductionism, leading to the elimination of sociological, cultural, educational, and psychological consequences of the functioning of the welfare state. This article is designed to reverse the trend of the dominant perception of the construct of the welfare state in economic and political terms, and replace it with the highlight of the mainly sociological dimension of this phenomenon (the welfare state sociology). However, it does not mean abandonment of the economic and political dimensions in general, as they are an integral part of the issue.

The article explores a possible connection between nationalism, capitalism, and nationalist movements’ common hostility towards environmental policies. It draws from materialist assertions about the capitalogenic nature of ecological degradation and modernist theories of nationalism, which explain it as a product or by-product of capitalist modernization. By employing theories of nationalism’s instrumentality in preserving the existing social hierarchies, the article proposes that this approach might be extrapolated onto socioecological hierarchies, which are contested or have their fundamental rules challenged by many environmental policies. Nationalism may then be seen as an instrument of capital – personified by the privileged elites – taking advantage of an ideology that appeals to those ‘left behind’ by modernization and globalization to thwart or delay changes to the socioecological status quo. An identity-based movement is thus utilized to protect the continuing exploitation and appropriation of nature. This proposed connection underscores the need for further empirical research, which is crucial for a comprehensive understanding of the topic and its potential impact on environmental policies.