W tekście prezentuję taki sposób rozumowania, zgodnie z którym rozwój zdolności komunikacyjnych w zakresie komunikacji międzykulturowej jest złożonym procesem, który przynosi najlepsze efekty, jeśli jest motywowany wewnętrznie – indywidualnymi dążeniami podmiotu. Takie motywacje pomagają, a w zasadzie tylko one umożliwiają zrozumienie Innego, w oparciu o przekraczanie własnych granic poznawczych. Wrażliwość na różnice kulturowe, świadomość tego, jakie one są i jak można je wyznaczać, podnoszą poziom empatii. Wzmacnianie kompetencji kulturowych w zakresie komunikacji międzykulturowych sprzyja rozumieniu innych, osób reprezentujących najróżniej definiowane grupy i kategorie społeczne. Sprzyja to redukowaniu zjawiska „niewidzialnych grup” – takich, które są postrzegane jako niekomfortowy partner komunikacyjny, którego się unika.

Kompetencje do komunikacji międzykulturowej zostały uznane jako niezbędne do funkcjonowania we współczesnej rzeczywistości społecznej, czego przykładem jest m.in. aktywność młodzieży w programach wymiany międzynarodowej na uczelniach w ramach programu Erasmus czy uczestnictwo uczniów szkół ponadgimnazjalnych w programie Comenius. Wzrosła również popularność podejmowania przez młodzież studiów na uczelniach poza granicą własnego kraju. Ten rodzaj kontaktów sprzyja poznawaniu odmiennych kodów kulturowych, dostrzeganiu i oswajaniu się z Innością, uczeniu się i budowaniu poprawnych relacji międzykulturowych. Inność na poziomie kultury stała się elementem codzienności także z powodu migracji ekonomicznych, turystyki kulturowej czy współpracy ponadgranicznej w sferze ekonomiczno-gospodarczej w ramach programów unijnych. Warto podkreślić, że kiedy nie dochodzi do faktycznego kontaktu pomiędzy jednostkami, wówczas Inny może być postrzegany stereotypowo, często jako zagrażający, a nie interesujący. Literatura naukowa, w tym polska, dostarcza wielu opracowań na temat efektów międzykulturowych relacji1, tym samym tworząc coraz szerszą perspektywę proponowanych rozwiązań i ujęć metodologicznych: sposobów zbierania danych i pomiaru tych kompetencji. Dla pedagogów otworzyła się zatem przestrzeń wymiany myśli, kreślenia nowych rozwiązań edukacyjnych i wychowawczych. Także weryfikowania i pogłębiania dotychczasowych wyników badań nad kompetencjami do komunikacji międzykulturowej. W niniejszym tekście zaprezentowano wyniki badań przeprowadzonych wśród studentów polskich i ukraińskich studiujących na uczelniach wyższych w Lublinie. Do badań wykorzystano Skalę Wrażliwości Międzykulturowej autorstwa G. Chena i W. Starosty2 przetłumaczoną na język polski i ukraiński. Jest to pierwsze w Polsce badanie tym narzędziem i traktowaliśmy je jako pilotażowe.

Tekst dotyczy możliwości komunikacji międzykulturowej, jakie dają współczesne media cyfrowe. Analizuje możliwości jej rozwoju na przykładzie problemu masowej migracji do Europy. Dotyczy ona krajów, które są często dużo słabiej ekonomicznie rozwinięte niż kraje Europy czy Ameryki. Jak pokazują jednak dane dotyczące rozwoju technologii w tych krajach czy jej wykorzystania (np. w masowych ruchach społecznych z przełomu pierwszej i drugiej dekady XXI w.), obywatele tych krajów nie są „cyfrowymi analfabetami”. Podobnie jest z migrantami przybywającymi z tych krajów. Dlatego media cyfrowe, a szczególnie takie narzędzia jak smartfony, mogą być wykorzystane w międzykulturowym dialogu oraz pomocy migrantom na różnych etapach ich migracyjnej wędrówki. Dotyczy to zwłaszcza etapu podejmowania decyzji, wędrówki do wybranego kraju czy aklimatyzacji w kraju docelowym. Powstało szereg takich pomocy (przede wszystkim aplikacji na smartfony), które jednak nie dotyczą w równym stopniu wszystkich trzech etapów życia migranta.

In the context of globalization and the increasingly frequent intercultural communication, the author illustrated some of the typical cultural differences between China and the US, bearing in mind that cultural knowledge is one of the indispensable element for developing intercultural communicative competence. The major differences include communication rituals, customary symbols and expressions, values, and ways of thinking, etc. The purpose is to inform readers who may be interested in both cultures and are motivated to learn cultural knowledge as the basis for more effective and appropriate intercultural communication. The research goal is to study the cultural differences and reflect on their implications on intercultural communication.

The presented diagnostic study concerning intercultural competence was carried out in the pedagogical context of intercultural education. The research place was chosen purposively: it resulted from the intercultural character of Białystok. In the interwar period that the study refers to, the biggest national groups in the town were Poles and Jews. There were also Belarusians, Russians, Germans and Tatars. As part of the analysis of intercultural competence of students from Poland and Israel I focused on the respondents’ declarations concerning their knowledge of the social structure of pre-war Białystok. Then, I determined what motivates secondary school students to learn about the past. Developing the competence in the affective/motivational area is of key importance in intercultural communication. Identifying the reasons why secondary school students from Poland and Israel find it worth learning about the history of their ancestors is as important as knowledge of the history of our cultural group and other cultures. It was also important to determine the level of Polish youths’ readiness to communicate with students from Israel, and vice versa. Diagnosing the students’ competence allows educators to plan adequate educational activities aimed at broadening intercultural competence, to strengthen the existing resources, to improve the weak points, and fill in the gaps.

W USA, Guo-Ming Chen i William J. Starosta opracowali narzędzia badawcze w postaci Skali Wrażliwości Międzykulturowej do pomiaru wrażliwości międzykulturowej jako głównego wymiaru kompetencji komunikacji międzykulturowej. W Niemczech Wolfgang Fritz, Antje Möllenberg oraz Guo-Ming Chen, na próbie 541 studentów potwierdzili jego trafność, rekomendując je dla populacji Europy Zachodniej. W artykule zaprezentowano polską wersję kwestionariusza do pomiaru wrażliwości międzykulturowej wraz z jego własnościami psychometrycznymi i wynikami analizy normalizacyjnej. Ponadto w opracowaniu przedstawiono podstawy teoretyczne kwestionariusza oraz jego budowę i zasady posługiwania się narzędziem. Polska wersja kwestionariusza (identycznie jak oryginalna) składa się z 24 pozycji testowych zawartych w obrębie pięciu podskal (α-Cronbacha 0,85) oraz spełnia wszystkie warunki tzw. dobroci psychometrycznej testu. Narzędzie pozwala w sposób szybki, trafny i rzetelny dokonywać pomiaru podstawowych czynników wrażliwości międzykulturowej, takich jak: Zaangażowanie w interakcję, Szacunek dla różnic kulturowych, Pewność w interakcji, Przyjemność z interakcji, Uwaga/Pilność w interakcji. Narzędzie może być stosowane przez naukowców i praktyków we wszystkich sytuacjach, w których mamy do czynienia z interakcją w środowiskach zróżnicowanych kulturowo (biznes, edukacja, turystyka itd.). Do artykułu załączono kwestionariusz wraz z kluczem, ułatwiającą praktykom analizę i interpretację uzyskanych wyników.

Use of Innovative Technologies in the Process of Professionally Oriented Education of Foreign Students Majoring in Economics

The rapid development of the society requires changes in technologies and methods of the educational process. Therefore, the implementation of innovative technologies aimed at individual approach, mobility and distance in education is necessary and inevitable. In this regard, modern higher education institutions must radically change their educational objectives, update the content of education, implement innovative technologies in the development of student personality as a subject aimed at developing a competent person who is creative in solving problems. Nowadays, the students and teachers are the most important figures in educational institutions who should work creatively, learn, improve themselves as well as the teachers must work to develop and improve methods of teaching and education, including interactive ones. The article is devoted to the problem of preparing foreign students of specialized specialties for professionally oriented innovative technologies. Problems related to various methods and techniques of innovative technologies are highlighted. Emphasis is placed on the process of professional foreign language training, which should be aimed at the development of creative personality, its self- -improvement, the formation of socially active and independent people in the context of intercultural dialogue, the disclosure of creative potential. The basic principles of realization of the communicative approach as a communicative method of teaching speech activity in the specialty in foreign language classes (Ukrainian) are formulated. The main features of the presentation as one of the types of information processing of the text as a practical result of research conducted in the framework of interactive forms of learning. The stages of preparation of foreign students to create and conduct a presentation on the specialty in foreign language classes (Ukrainian) are considered. The importance of formation of foreign language communicative competence in the context of professional training of future specialists is proved, attention is focused on one of the main types of information processing of professional text – compression. The list of features of presentation as one of the types of compression of a scientific text is given, the main stages of preparation of foreign students for creating and conducting a presentation in the specialty in foreign language classes (Ukrainian) are analyzed. It is proved that teaching compression is the formation of students’ culture of working with scientific text, improving skills and abilities of understanding, analysis of scientific text and writing a secondary scientific text based on the disclosure of the semantic structure of the original text.

In search of a participatory model in the intercultural education of students from diverse socio-cultural backgrounds – a research report

This article presents the results of a qualitative study based on the humanizing methodology and a transformative approach, conducted in a space of collaborative intercultural, participatory activities of children and university students, as well as female researchers. The intercultural activities and research were implemented in the third month of the war in Ukraine as a response to current challenges faced by Polish schools and universities. The results are obtained from participant observation (3) and semi-structured interviews (34) conducted with university students working with Polish and Ukrainian pupils, using the project method based on L. Lundy’s participation model in the space of the University of Warsaw. The analysis of the results presents the main aspects of how preschool and early childhood education students understand participation in their work with children from diverse sociocultural backgrounds. The study also showed how important it is to include Polish children and children with refugee and migration experience in the activities and joint participation, which allows one to build a safe space for verbal and non-verbal communication (through art) of children with children and adults.

Today, problems related to intercultural communication are actively studied by representatives of various sciences. As a result of this study, many concepts related to intercultural communication have been introduced, which have become the subject of research in both scientific and practical fields. Often, in defining intercultural communication, representatives of cultural studies, sociology, psychology and linguistics emphasize their professional approach to this phenomenon and reflect their unique view of it. This article focuses on the theoretical and practical aspects of intercultural communication and cultural exchange within the framework of Polish-Ukrainian relations in the context of current events, in particular Russia’s full-scale invasion of Ukraine. Polish support for Ukraine has become important and has many aspects, including humanitarian aid, political support, and economic cooperation. This support contributes to strengthening mutual understanding and solidarity between the Polish and Ukrainian peoples, as well as promotes the exchange of culture and traditions. The article presents a study of cultural exchange and interaction between the Ukrainian and Polish communities during the military actions in Ukraine. Focusing on the period after the invasion, the study examines the intense cultural exchange that took place between the two national groups. This exchange included the exchange of art, literary works, musical performances, and other cultural expressions. It reflects the efforts of both nations to maintain friendly relations and promote mutual understanding in a complex geopolitical context. Cultural exchange contributes to the expansion of knowledge, deepening of understanding and perception of another culture. Art, literature, and other cultural expressions allow people to get acquainted with the world and traditions of other nations, which makes it possible to form common values and opens a dialogue between Ukrainians and Poles. This dialogue helps to increase mutual understanding and improve relations between these communities in the face of historical challenges. It also examines various practical aspects of organizing cultural initiatives and further developing interaction between Ukrainian and Polish cultural heritage after the Russian invasion. These aspects include the organization of joint cultural events, cultural exchange, joint projects in the field of education, and so on. The study opens up new promising horizons for understanding cultural interactions in the context of global change and contributes to deepening interaction between national communities.

The article deals with the phenomenon of intercultural communication. Presented are the results of the survey method aimed at analysing the level of formation of intercultural competence of Ukrainian VSPU students living abroad. Differences and similarities in the students’ intercultural communication experience have been revealed by comparison. The ranking method was used to classify the obtained data when analysing the students’ life experiences abroad. The research results were presented graphically in charts and tables using descriptive statistics.

Communication in Japanese collectivist culture – selected concepts

Japan is one of the most ethnically homogeneous countries in the world. Although there is an indigenous minority Ainu ethnic group from Hokkaido Prefecture and indigeneous inhabitants of the Riukiu (Okinawa) archipelago, the Japanese communally share the core values that form the core of their sense of cultural and national identity. Hall and Hofstede’s concepts provide a reference point for the present reflections on specific aspects of the Japanese cultural code, encompassing the sociological and psychological concepts of uchi-soto, honne-tatemae, and wa. Awareness of the role the Japanese attribute to social harmony helps sensitise the unique communicative culture of the Japanese and, under certain circumstances, to break down cultural barriers. Internalising this attitude can help a non- Japanese demonstrate proper social etiquette and maintain communicative harmony. My own experience of experiencing cultural difference in Japan from the perspective of a woman, a European, and a Polish researcher, provided a direct impetus to analyse the underlying cultural concepts that underlie Japanese communicative culture, as well as the perception of the dichotomy of Self versus the Other.