W prezentowanym artykule omówiona została ewolucja ideowo-polityczna Stowarzyszenia PAX w pierwszych miesiącach tzw. „festiwalu Solidarności” (sierpień–grudzień 1980). Przedstawiono podstawowe założenia ideologii i programu ruchu katolików postępowych w okresie, gdy kierował nim nieprzerwanie do zakończenia II wojny światowej Bolesław Piasecki, i ich rewizję po jego śmierci. Skoncentrowano się zwłaszcza na lansowanych przez stowarzyszenie koncepcjach „socjalizmu całego narodu”, samorządności, demokratyzacji, poszerzenia „bazy rządzenia”, wypracowania płaszczyzn do porozumienia narodowego (od Ruchu Porozumienia Narodowego do Wielkiej Koalicji). Analizie poddano również relacje pomiędzy PAX a niezależnymi związkami zawodowymi (NSZZ „Solidarność) oraz aparatem partyjno-rządowym. W programie PAX „Solidarność” nie była typowym związkiem zawodowym, ale społecznym (ogólnonarodowym) ruchem rewindykacji praw obywatelskich, dlatego przewidywano, że powinien on uczestniczyć jako podmiot w podejmowaniu decyzji państwowych, tworząc nową „oś pionową” struktur państwowych. W okresie „festiwali Solidarności” z niezależnymi związkami zawodowymi związało się wielu członków PAX. Stowarzyszenie włączyło się czynnie w pomoc przy zakładaniu struktur związkowych.

In the spring of 1940, the Soviets massacred thousands of Polish officers who were in Soviet camps, and buried them in mass graves in Katyn. In 1943 Nazi Germany officially informed the world about this massacre. The communists ruthlessly tried to blame the Germans. Polish representatives went to Katyn. They were eyewitnesses to the discovery of the truth about the mass murder. Each of the Polish delegates was then harassed by the security apparatus. The lie promoted by the communist regime for half a century was only revealed in 1989. Families of the murdered officers were also victims for decades. With the breakup of the Soviet Union and the wave of perestroika (restructuring) in 1990, on the next anniversary of the crime the Soviet press agency reported for the first time in history that the Soviet NKVD was responsible for the murder of these Polish officers. The Katyn massacre was, and is, intertwined with politics.

The paper presents the constructing of the image of “child heroes” in the memory policies imposed by the communist regime in Bulgaria after 1944. The Bulgarian case of establishing patterns of child heroism during the communist regime followed the Soviet examples of policy on the youngsters. In pursuing its own ideological goals, after 1944 the political regime in Bulgaria imposed new content of child education and turned children into an instrument and object of the propaganda of new heroism. The biographies of the “child heroes” were turned into examples of education and identification for the young generations. Despite the fact that several local cases existed, the cases of Mitko Palauzov, the “six children form Yastrebino” and the “heroes of Belitsa” – Vasil and Sava Kokareshkovi were presented as the national heroic patterns for the youngsters. The specific case of Vasil and Sava Kokareshkovi has been followed in the paper.