Niniejszy tekst dotyczy genezy słowackiej świadomości narodowej, która narodziła się w XIX wieku w warunkach nasilającej się polityki madziaryzacji ze strony władz węgierskich. Miała ona miejsce najpierw w ramach monarchii austriackiej, a po ugodzie dworu austriackiego w Wiedniu z elitami węgierskimi i powstaniu Austro-Węgier nasiliła się w ramach Królestwa Węgierskiego. W odpowiedzi na politykę madziaryzacji narody niemadziarskie, w tym Słowacy – a ściślej ich niewielkie elity polityczne i kulturalne – podjęły próbę przeciwstawienia się polityce władz węgierskich. W tekście autor ukazał proces kształtowania się słowackiej świadomości narodowej, rolę Ľudovita Štúra, Jána Kollara i kolejnych działaczy, politycznych, ludzi kultury w tym procesie do 1918 r. Omówił też współpracę Słowaków z innymi narodami niewęgierskimi, mieszkającymi w Królestwie Węgierskim w walce o swoje prawa, przeciwko nacjonalistycznej polityce władz węgierskich, w tym okoliczności związania się Słowaków z Czechami w okresie poprzedzającym wybuch pierwszej wojny światowej i w latach jej trwania – zwłaszcza na przełomie 1917 i 1918 r., co ostatecznie doprowadziło do proklamowania w Pradze 28 października 1918 r. Republiki Czechosłowackiej jako jednego z nowych państw Europy Środkowej, powstałego na gruzach Austro-Węgier.