What is discussed in the presented study are the transformations in the realization and fulfillment of life aspirations of children and youth from the Polish-Czech borderland. This is done in reference to Carol S. Dweck’s concept of motivation and life aspirations, according to which they are fulfilled in two different ways depending on how the nature of human abilities and the reaction to diffi culty and failure are understood. The studies conducted in 1990-1991 and 2014-2015, with the application of the strategy of longitudinal comparisons based on the time criterion, enabled both the recognition of some factors which affected the fulfillment of life aspirations by the young, and the presentation of the relative dynamics of the change and capturing the mechanisms which determine it.

W opracowaniu scharakteryzowano przemiany w zakresie wartości cenionych przez dzieci i młodzież z pogranicza polsko-czeskiego – odwołując się do sformułowanych przez R. F. Ingleharta hipotez niedoboru i socjalizacji. Zakładają one – po pierwsze – że priorytetowe wartości jednostki odzwierciedlają jej środowisko społeczno-ekonomiczne, a przedmiotom, których jest w nim stosunkowo niewiele, nadaje się subiektywnie wyższą wartość i – po drugie – podstawowa struktura wartości jednostki odzwierciedla warunki, w jakich została ona wychowana.
Przeprowadzenie badań w latach 1990–1991 oraz 2014–2015 – z wykorzystaniem strategii porównań podłużnych, opartej na kryterium czasu – umożliwiło poznanie czynników oddziałujących na preferencje aksjologiczne młodego pokolenia, jak również przedstawienie względnej dynamiki zmiany i uchwycenie wyznaczających ją mechanizmów.

Artykuł przedstawia tematykę związaną z realizacją projektu badawczego podejmującego zagadnienie podmiotowości i tolerancji wśród młodzieży na pograniczu kultur. Młodość jest czasem określania swojej tożsamości, która jest trudna do określenia w okresie zmian globalnych i lokalnych. Przedstawiono wartości preferowane przez młodzież wiejską regionu oraz ich wizję świata i próby określenia własnego miejsca w społeczeństwie. Badania były wspólnym projektem polsko-czeskim, w którym badano młodzież i lokalnych liderów wiejskich.

Tekst zawiera wyniki badań dotyczących kojarzenia terminu „ramadan” przez uczącą się młodzież województwa podlaskiego. Mieszkający w północno-wschodniej Polsce uczniowie i studenci mają możliwość częściej, niż ich rówieśnicy w innych rejonach Polski spotykać się z islamem, ponieważ to właśnie na północnym Podlasiu zamieszkują potomkowie osiadłych tu przed wiekami Tatarów. Dziś społeczność tatarska jest niewielka, jej większość stanowią Tatarzy zamieszkali w rozproszeniu w Gdańsku i Białymstoku. To właśnie w północno- -wschodniej Polsce termin „Ramadan Bajram” można spotkać w przestrzeni komunikacyjnej, głównie w związku z relacjami medialnymi z obchodów tatarskiego święta.W badaniach, które przeprowadzono jeszcze przed serią zamachów terrorystycznych w Europie oraz przez wojną w Syrii, poproszono młodych uczących się o skojarzenia związane z terminem „Ramadan Bajram”. Badaniami objęto 908 uczniów i studentów województwa podlaskiego, którzy stanowili próbę reprezentatywną.

New citizenship and patriotism at the cultural frontier: a cross-cultural context

The cultural diversification of states deconstructs the model of a homogenous national community, yet it requires the maintenance of the stability of democratic institutions in a situation where culturally different citizens are increasingly resistant to forced assimilation and subjugation. A multicultural state must actively protect the cultural identities of its citizens. Some dilemmas arise in the understanding of citizenship and patriotism, for which state multiculturalism and interculturalism at the level of an individual citizen become contextual references. Therefore, the subject of this article is the different types of new citizenship and patriotism, with model approaches to them. The author exposes multiculturalism, revealing the new citizenship and intercultural connotations of patriotism. She looks at these categories from a cultural borderland perspective. With reference to the pillars of coexistence identified on the basis of empirical research in this borderland, the author conceptualizes intercultural citizenship and patriotism. She also points to their multidimensional nature with an intercultural connotation. The author sees them as integrating factors of a culturally diverse society. Their national-cultural, identity, and community provenance gives an intercultural character to the integration process. Integration conceived in this way fosters the evolution of the nation-state into a heterogeneous national community operating within its borders.