W artykule dokonano analizy badań pedagogicznych prowadzonych przez ukraińskich i polskich naukowców, dotyczących problemów kulturologicznych edukacji. Wykazano, że na Ukrainie problemy kulturologiczne edukacji stają się coraz bardziej powszechne, odbywa się stopniowe rozgraniczenie treści pojęć edukacji wielokulturowej i międzykulturowej, problemy edukacji międzykulturowej coraz częściej znajdują odzwierciedlenie w badaniach naukowych i praktyce dydaktycznej. Ważne znaczenie w rozwoju zagadnień kulturologicznych w badaniach pedagogicznych ma rozwój nowego kierunku zintegrowanych badań naukowych na Ukrainie – oświatologii oraz jej części składowej – edukacji kulturologicznej. Badania polskich naukowców opierają się na znaczących osiągnięciach polskiej nauki pedagogicznej i praktyce w zakresie wdrażania podejścia kulturologicznego w edukacji. Szczególną uwagę w badaniach polskich naukowców zwraca się na edukację wielokulturową oraz międzykulturową na pograniczu; na kształtowanie wielowymiarowej tożsamości człowieka; na różne aspekty teorii i metodyki edukacji międzykulturowej. Do rozwiązywania problemów edukacji wielokulturowej w Polsce przyczynia się wyraźne rozgraniczenie pojęć edukacji wielokulturowej i międzykulturowej, określenie na poziomie ustawodawczym pojęć mniejszości narodowej, grupy etnicznej i in.

Doświadczenia edukacji wielokulturowej świadczą o niejednoznacznych skutkach tej edukacji. Z jednej strony umożliwia ona trwanie kultur i podtrzymywanie tożsamości różnych grup mniejszościowych (mniejszości narodowych, etnicznych, kulturowych). Z drugiej strony m.in. często utrudnia integrację społeczną, przyczynia się do stygmatyzacji czy autostygmatyzacji. Dlatego zdecydowanie lepszym rozwiązaniem wydaje się edukacja międzykulturowa – dająca szanse chronienia i rozwoju poszczególnych kultur, a jednocześnie sprzyjająca wzajemnemu poznaniu i zbliżeniu różnych grup (społeczności) i ich kultur. Przekonują o tym już stosunkowo liczne doświadczenia edukacji międzykulturowej w Polsce i niektórych państwach ościennych.Idee i praktyki edukacji międzykulturowej są jednak wciąż słabo znane i rozumiane zarówno w naszym społeczeństwie, jak i w wielu innych społeczeństwach – szczególnie tych, które targane są konfliktami i nierzadko mają problemy z uznawaniem i respektowaniem odmienności narodowej, etnicznej, kulturowej, wyznaniowej czy nawet rasowej. Skłania to do starań o rozpowszechnienie założeń i dobrych przykładów edukacji międzykulturowej, o określenie swoistych strategii przekazu – uwzględniających uwarunkowania losów ludzi żyjących w różnych regionach świata. Misją edukacji jest m.in. sprzyjanie pokojowemu i szczęśliwemu życiu w wielokulturowym świecie.

Artykuł jest swoistym bilansem dokonań i problemów edukacji międzykulturowej. Przedstawia próbę typologii odmian wielokulturowości oraz przykłady zjawiska wielokulturowości w różnych częściach świata. Na tym tle nakreślony został szkic dziejów edukacji wielokulturowej – celów tej edukacji, przyjmowanych modeli, a także skutków. Jako propozycja przezwyciężenia słabości edukacji wielokulturowej przedstawiona jest edukacja międzykulturowa. Nową tendencją w życiu współczesnych społeczeństw – przywołaną w artykule – staje się wielowymiarowe ujmowanie tożsamości człowieka. W warunkach globalizacji, europejskiej integracji, demokracji i respektowania praw ludzi ważne są możliwości dokonywania wyborów własnej tożsamości. Wymienione sprawy, a także inne sprawy sygnalizowane w tekście, wyznaczają istotne zadania edukacji międzykulturowej.

Artykuł stanowi refleksję dotyczącą praktyki teatralnej jako narzędzia edukacji międzykulturowej. Odwołuję się w nim do pracy animatorów z Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” w Sejnach, analizując warsztat teatralny Teatru Sejneńskiego i Pracowni Kronik Sejneńskich. W obu projektach uczestniczą dzieci i młodzież z Sejneńszczyzny, miejsca o wielokulturowych tradycjach i sąsiedztwie. Poprzez czynny udział, osobiste zaangażowanie i spotkanie ze świadkami historii młodzi mieszkańcy Sejn poznają wielokulturową przeszłość tego miejsca oraz uczą się kultury swoich kolegów i koleżanek. Zgromadzone w ten sposób informacje stanowią następnie fundament realizowanych przez młodzież spektakli. Teatr jest zatem nie tylko narzędziem sztuki, ale procesem edukacji międzykulturowej, który poprzez „kulturę czynną”, tworzoną dla ludzi i z ludźmi, kształtuje umiejętność „bycia wielokulturowym”, postawę otwartą na drugiego, umiejętność dialogu, tolerancji, zrozumienia.

Celem artykułu jest próba interpretacji nowego pluralistycznego typu cywilizacji oraz właściwości współczesnego społeczeństwa wielokulturowego w kontekście przestrzeni edukacyjnej. Na gruncie tego zaproponowano zastąpienie pojęcia edukacji wielokulturowej terminem edukacji polietnicznej, która skierowana jest na harmonizację wzajemnego stosunku między etnicznymi lub narodowymi społeczeństwami, a w ich granicach – między różnymi grupami społeczno-kulturowymi, mającymi różną identyczność kulturową (polityczną, regionalną, płciową, religijną, wiekową, profesjonalną i in.). Zaproponowano i uzasadniono nową architektonikę edukacji wielokulturowej, w centrum której znajduje się życiowy paradygmat jednostki. W związku z tym udowadnia się pięć najważniejszych strategii metodologicznych edukacji wielokulturowej, które są jej punktem orientacyjnym oraz źródłem życiowym.W artykule zostały także zarysowane problemy implementacji projektu edukacji wielo-kulturowej na Ukrainie, które utrudniają harmonizację życia społecznego oraz procesy dialogu międzykulturowego i porozumiewania się.

Artykuł dotyczy kwestii związanych z wprowadzaniem treści z zakresu edukacji wielokulturowej na lekcjach języka obcego w klasach niższych. Zostały w nim przedstawione praktyczne rozwiązania, dzięki którym nauczyciel może uatrakcyjnić zajęcia, zaciekawić uczniów, a tym samym zachęcić ich do aktywnego udziału. Pozwoli im to na poszerzenie swojej świadomości wielokulturowej, która we współczesnym, zróżnicowanym kulturowo świecie jest podstawą do fascynacji, akceptacji i tolerancji wobec innych kultur.

W roku 2012 ukazał się pierwszy tom czasopisma „Edukacja Międzykulturowa”. Został w nim opublikowany tekst, który był próbą „bilansu otwarcia” zagadnień wielokulturowości oraz edukacji wielo- i międzykulturowej – według spostrzeganego wówczas stanu. Obraz tych zagadnień przedstawiał się jako optymistyczny. Coraz szersza stawała się wiedza o zjawiskach wielokulturowości, w Polsce i w innych państwach dominowały nastroje prointegracyjne, dostrzegano korzyści płynące z integracji europejskiej, kształtowała się świadomość słabości edukacji wielokulturowej i znajomość nowej propozycji – edukacji międzykulturowej. Pomyślny był rozwój pedagogiki międzykulturowej – jako (sub)dyscypliny naukowej, rozwój kadrowy i instytucjonalny. Edukacja międzykulturowa – jako obszar praktyki społecznej – miała liczne udane realizacje w oświacie. Lata następne przyniosły znaczne zmiany nastawienia społecznego wobec wielokulturowości. Spowodowane to zostało m.in. nasileniem się zjawiska terroryzmu, niekontrolowaną falą uchodźców i imigrantów, którzy napłynęli do Europy, a także poczuciem zagrożenia związanym z konfliktem zbrojnym na Ukrainie. Niekorzystne zmiany postaw wobec Innych, Obcych, ujawniły się w zachowaniach polityków, niektórych radykalnych grup, a także w przekazach różnych mediów masowej komunikacji. Wszystko to składa się na odmienne niż kilka lat temu uwarunkowania edukacji międzykulturowej i pedagogiki międzykulturowej. O niektórych obserwowanych skutkach mowa jest w artykule. Sformułowane zostały także pytania o kondycję edukacji i pedagogiki międzykulturowej w dzisiejszych warunkach. W kolejnym fragmencie zaakcentowany jest fakt, że pedagogika międzykulturowa przeżywa czas próby i powinności – mimo wszystko – podjęcia edukacyjnych wyzwań.

Biblijny topos wieży Babel, przywoływany w dociekaniach Tadeusza Lewowickiego, okazuje się przydatny - jako kontrapunkt i jako skłaniająca do refleksji przestroga - w określaniu idei i postulatów edukacji międzykulturowej oraz wypracowywaniu pedagogiki międzykulturowej. Przypomnienie zamiarów budowniczych monumentalnej wieży Babel oraz nieprzewidzianych ich niepowodzeń pobudza do refleksji w pedagogice. „Przesłanie płynące z opowieści o wieży Babel ma swoje głębsze znaczenie”, stwierdza Lewowicki (2007, s. 33), gdy rozpatruje złożoność wielokulturowości, gdy zwraca uwagę na niesione przez nią kłopoty i towarzyszące jej nieporozumienia, ale zarazem rozważa nadzieje i szanse edukacyjne, które mogą dzięki niej występować. Topos wieży Babel w dociekaniach Lewowickiego dopełnia się z kategorią pogranicza, która rozpatrywana jest (m.in. przez Lecha Witkowskiego) w nawiązaniu do koncepcji Michaiła Michajłowicza Bachtina (1895–1975) . Różnorakie pogranicza, „tereny pograniczne państw, narodów, kultur”, Lewowicki określa mianem „poligonu edukacji międzykulturowej”, bowiem na pograniczach można obserwować i uczyć się, jak przebiega „proces wzajemnego przenikania kultur” (Lewowicki, 2005, s. 19). Doświadczanie swoistych jakości polifonicznego (wielogłosowego) pogranicza, także jako doświadczanie zróżnicowanych światów wartości, jest uznawane za „życiodajne dla edukacji międzykulturowej także poza terenami pogranicznymi” (Lewowicki, 2005, s. 19). Jeśli – jak podkreśla Lewowicki – powinnością uczonych jest rozwijanie pedagogiki międzykulturowej, to rzetelne wywiązywanie się z tej powinności stawia im wysokie wymagania profesjonalne, do których zalicza się umiejętność uczestnictwa w interdyscyplinarnej pracy naukowej, gdyż bez niej nie można efektywnie rozwijać pedagogiki międzykulturowej. Interdyscyplinarność pedagogiki międzykulturowej może być postrzegana jako kształtowanie relacji międzykulturowych: relacji między różnymi – często odległymi od siebie – kulturami uprawiania nauki.

Autor przedstawia jeden z wątków genezy edukacji międzykulturowej, antydyskryminacyjnej i równościowej oraz akademickiej refleksji na ich temat, z perspektywy historii osobistych. Wychodzi z założenia, że współczesna edukacja międzykulturowa i pedagogika międzykulturowa są zakorzenione w osobistych historiach wielu osób, które były prześladowane z powodu odmienności kulturowej, ograniczano ich prawa w sferze publicznej, między innymi prawo do edukacji. W związku z tym podjęły one działania w sferze publicznej na rzecz równouprawnienia osób wywodzących się ze środowisk różnorodnych kulturowo. W artykule zostały przedstawione w układzie chronologicznym biogramy najważniejszych prekursorów i pionierów edukacji międzykulturowej oraz pedagogiki międzykulturowej.

Celem tego opracowania jest próba przedstawienia zmian w zakresie edukacji regionalnej na Górnym Śląsku w kontekście edukacji międzykulturowej z uwzględnieniem aspektu doskonalenia kadry pedagogicznej w tym zakresie. Artykuł przedstawia prawne uwarunkowania edukacji regionalnej w Polsce po okresie transformacji ustrojowej ze szczególnym uwzględnieniem prawa oświatowego. Głównym obszarem rozważań staje się edukacja regionalna i jej rola w środowiskach zróżnicowanych kulturowo. Kluczową rolę w edukacji regionalnej odgrywają nauczyciele - regionaliści. Autorka zwraca uwagę na potrzebę doskonalenia nauczycieli w tym zakresie.

Integration of Indigenous knowledge resources with the multicultural system of education in Canada

The article shows the integration of Indigenous knowledge resources with the multicultural system of education in Canada as a challenge to some assumptions about the process of complementarity and possibility of binding to the both culturally different ways of knowing. The article is based on theoretical frameworks which introduce conceptual foundations for reflects on issues related to intercultural education and integration. It shows Indigenous ways of knowing and some keys for how the Indigenous knowledge can be known. It describes the quality of Indigenous pedagogies and how the Indigenous knowledge can be taught. In the second part of the article, it undertakes an issue of the digitalization of Indigenous knowledge resources for the purpose of promoting it, decolonization as a dominant look at the analyses of the relationship between Indigenous knowledge and educational system. In conclusion, there are three possible ways of approach to their integration concerning short descriptions and critical comments.

The musical languages of Walt Disney’s animations in the process of intercultural education

Music from Walt Disney’s animations is an element of pop culture. However, it is not a world limited to popular music but a space where ethnic music meets new sounds. The world of contemporary music enters a dialogue with the music of the sources, becoming its new translator. Thanks to Walt Disney’s film productions, multicultural music education opens up a new dimension in which globalization becomes an ally of local culture. The article addresses how both sound and word are used to present a different culture. In the cited examples, the language with its rhythm and melody is treated as an interesting musical material. Selected Walt Disney films were analyzed – their soundtracks as well as articles and reviews, blogs about the studio’s musical productions. In the considerations, a lot of attention was devoted to the song, which is the carrier of the main content of the film and the most frequently played element of the film image. Some attempts were made to indicate its functions in intercultural education, but also the ways of its use in child education.

The atmosphere of dialogue in classes I–III of the culturally diverse borderland

The Polish school is constantly changing, which is associated with rapid economic and political changes. We observe very intense population movements taking the form of mass migrations. For these reasons, in the paper, we present the essence of the borderland and its typology, the formation of the intercultural identity of a person from the borderland. It is on the border of cultures that children going to school exchange information, learn about other customs, values, learn respect and tolerance. It depends to a large extent on the teacher/educator, who should build a good atmosphere of cooperation between the educational team of the multicultural borderland. The subject of interpretive research was the ways of defining the work of teachers in grades I–III of the multicultural borderland, indicating the tasks carried out at that time, the meanings given to them by teachers of grades I–III in the Lubuskie Province using non-standardised interviews. The research showed a positive picture of the situation. The respondents’ statements indicated a great need to introduce intercultural education to the school reality.