Naczelnym celem słowackiej edukacji na poziomie elementarnym jest sprzyjanie rozwojowi indywidualnemu każdego dziecka w bliskim kontakcie ze środowiskiem jego życia. Kształcenie nastawione jest na dostarczenie podstawowej wiedzy, kształtowanie umiejętności, postaw niezbędnych do życia w społeczeństwie. Najbliższą przestrzenią życia jest środowisko lokalne, daje ono podstawy do kształtowania stosunków społecznych i systemu wartości. W tekście tym autorki ukazują specyfikę edukacji regionalnej na poziomie kształcenia elementarnego przez pryzmat cech regionu: środowiska naturalnego, społecznego, kulturowego, technicznego i ich znaczenia w rozwoju i wychowaniu dziecka.

Przedstawiam zrealizowany projekt „Poznaj kulturę regionu, czyli bajanie z Żubrozwierzem” – warsztaty artystyczno-edukacyjne dla dzieci w wieku wczesnoszkolnym, jako atrakcyjną propozycję zajęć edukacyjnych. Głównym celem spotkań było przybliżenie dzieciom wielokulturowego bogactwa regionu i jego tradycji poprzez czytanie legend Podlasia.

Artykuł opisuje działalność naukowo-badawczą pracowników Instytutu Pedagogiki (Zakład Pedagogiki Ogólnej i Zakład Historii Nauki, Oświaty i Wychowania), którzy pod kierunkiem prof. UG dr. hab. Kazimierza Kossak- -Główczewskiego podejmują badania nad tematyką wielokulturowości (w tym wielokulturowości Pomorza Gdańskiego), edukacją regionalną (w tym edukacją kaszubską) i zagadnieniami międzykulturowości. Badania pedagogiczne stanowią zaledwie fragment szerszego nurtu badań humanistycznych i społecznych podejmowanych w Uniwersytecie Gdańskim i Instytucie Kaszubskim w Gdańsku. Badania te inspirowane są także praktyką edukacyjną. Stąd opis dotyczy także wybranych działań gdańskich socjologów, językoznawców, literaturoznawców i historyków problematyki kaszubskiej. Przywołano także wybrane nazwiska praktyków edukacji kaszubskiej.

Artykuł charakteryzuje fragment praktyki społecznej, w ramach której społeczność kaszubska w Polsce Ludowej i w czasach przełomu transformacyjnego podejmowała działania zmierzające do ochrony praw do zachowania języka i kultury, pokoleniowej transmisji kultury, a w szczególności dopominała się o prawo do edukacji kaszubskiej w szkole. Artykuł opisuje też wybrane aspekty idei społecznej i edukacyjnej, jaka rodziła się w publicznej przestrzeni kaszubskiej, a w końcowej części charakteryzuje teorię edukacji regionalnej Kazimierza Kossak-Główczewskiego.

W opracowaniu podjęto próbę rozpoznania – czym w swej istocie był fenomen kulturowy „Młodokaszubi” i jakie wywarł on konsekwencje dla kształtowania kaszubskiej idei regionalizmu oraz w jaki sposób może wzbogacać myślenie o edukacji regionalnej w ogóle. Autorka formułuje tezę, zgodnie z którą myśl młodokaszubska stanowi punkt węzłowy etnicznej biografii Kaszubów – jest bowiem wyrazem kulturowego rozwoju idei regionalizmu kaszubskiego. Potwierdza zarazem Herderowską tezę, że każde jestestwo posiada własny świat, i to wewnątrz tego świata wytworzony powinien być typowy dla niego wzorzec. Regionalizm i edukacja regionalna są nierozerwalnie związane z pedagogicznością i politycznością kulturowego bycia człowieka w świecie.

Artykuł jest omówieniem dwóch sposobów włączania i rozwijania zadań edukacji międzykulturowej na Lubelszczyźnie. Pierwszy – dotyczy praktycznych działań prowadzonych w szkołach na różnych poziomach kształcenia, a drugi – koncepcji studiów podyplomowych w zakresie edukacji europejskiej, regionalnej i międzykulturowej realizowanych w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej. Stanowi on również refleksję nad możliwościami wykorzystania potencjału kultury lokalnej (materialnej, symbolicznej, społecznej) do tworzenia autorskich projektów szkolnych i programów nauczania realizujących cele edukacji międzykulturowej.

Autorka prezentuje w artykule trzy scenariusze własnego pomysłu z zakresu edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej. Proponowane scenariusze przeznaczone są do realizacji na zajęciach pozalekcyjnych adresowanych do młodzieży z terenu gminy Andrychów (w powiecie wadowickim w województwie małopolskim). W 2012 roku rozpoczęła ona badania dotyczące zajęć pozalekcyjnych dla dzieci ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi odbywających się na terenie gminy Andrychów w szkołach gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych. Wstępne wyniki badań wskazują, że w niektórych szkołach na zajęciach pozalekcyjnych „Zajęcia historyczne”, „Kółko Historyczne” są realizowane elementy edukacji regionalnej, a zajęcia pozalekcyjne z zakresu edukacji wielo- i międzykulturowej nie są prowadzone. Wydaje się uzasadnionym stworzenie cyklu scenariuszy z zakresu edukacji regionalnej, wielo- i międzykulturowej, przeznaczonych nie tylko do realizacji na wspomnianych zajęciach pozalekcyjnych – których głównym tematem jest historia – ale również na zajęcia i koła zainteresowań umożliwiające nabycie wiedzy, postaw i umiejętności wynikających z realizacji celów edukacji wielo- i międzykulturowej. Zajęcia takie powinny powstać w najbliższym czasie, a autorka żywi nadzieję, iż opracowane przez nią scenariusze staną się inspiracją do ich tworzenia przez samych nauczycieli, uczniów bądź rodziców (opiekunów).

W tekście podejmuję próbę ukazania znaczenia edukacji regionalnej w pielęgnowaniu pamięci przeszłości, odnosząc się do sytuacji wielokulturowego Białegostoku. Zastanawiam się nad rolą, jaką pełnią badania dotyczące pamięci przeszłości w planowaniu i realizowaniu działań edukacyjnych i wychowawczych. Zwracam uwagę na wybrane kwestie związane z pamięcią przeszłości w kontekście badań społecznych.

Tekst prezentuje koncepcję studiów drugiego stopnia: „Edukacja międzykulturowa i regionalna”, powołanych w Instytucie Pedagogiki Uniwersytetu Gdańskiego. Studia realizowane są jako specjalność na kierunku pedagogika. Programowa koncepcja studiów jest swoistym odzwierciedleniem gdańskiego myślenia o regionie, wielokulturowości i międzykulturowości.

W tekście podejmujemy próbę pokazania syntezy współczesnego rozumienia edukacji regionalnej, uwzględniając także podstawy prawne niniejszego zagadnienia. Zwracamy uwagę na możliwości realizacji treści regionalnych w praktyce edukacyjnej. Przedstawiamy wybrane kreatywne metody i formy wykorzystywane w edukacji regionalnej. Odnosimy się również do wyzwań stojących przed wspomnianą edukacją realizowaną w obszarze pedagogiki miejsca. Celem pracy było wskazanie kierunków rozwoju edukacji regionalnej we współczesnej szkole oraz pokazanie interesujących obszarów w kulturze regionu, z których może ona czerpać inspiracje. Przyczynkiem do poznania i analizy omawianego problemu w przestrzeni nauki były studia literatury i analizy badań naukowych ukazujące rolę edukacji regionalnej w budowaniu „ojczyzny prywatnej”, kształtowania identyfikacji z miejscem zamieszkania, a także zagadnień związanych z pamięcią regionalną, pamięcią społeczną, dziedzictwem kulturowym, regionem. Ponadto impulsem do podjęcia tego tematu były osobiste refleksje dotyczące przekazywania znaczenia edukacji regionalnej i jej roli w kształtowaniu tożsamości miejsca - tożsamości regionu.

Celem tego opracowania jest próba przedstawienia zmian w zakresie edukacji regionalnej na Górnym Śląsku w kontekście edukacji międzykulturowej z uwzględnieniem aspektu doskonalenia kadry pedagogicznej w tym zakresie. Artykuł przedstawia prawne uwarunkowania edukacji regionalnej w Polsce po okresie transformacji ustrojowej ze szczególnym uwzględnieniem prawa oświatowego. Głównym obszarem rozważań staje się edukacja regionalna i jej rola w środowiskach zróżnicowanych kulturowo. Kluczową rolę w edukacji regionalnej odgrywają nauczyciele - regionaliści. Autorka zwraca uwagę na potrzebę doskonalenia nauczycieli w tym zakresie.

Artykuł koncentruje się na kategorii wielokulturowości wpisanej w dziedzictwo kulturowe miasta, będącej przyczynkiem dla praktyki edukacyjnej realizowanej w ramach edukacji regionalnej i międzykulturowej. Wielokulturowe tradycje miasta jako przedmiot działań edukacyjnych ujęte zostały w niniejszym tekście jako próba pogodzenia wewnętrznego i zewnętrznego dialogu tożsamościowego, możliwość spotkania zarówno z Innym, jak i samym sobą. Wskazane idee zaprezentowano w opracowaniu na przykładzie projektu edukacyjnego realizowanego w Lublinie wokół bajki międzykulturowej „O Unijanku - dzielnym chłopcu, który Rzeczpospolitej poznawał kultury”. Bajka powstała z okazji 450. rocznicy zawarcia unii lubelskiej, która dała początek wieloetnicznej, wyznaniowo i narodowo tolerancyjnej Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Uwrażliwiając na wielość i różnorodność kultur, wpisaną w kulturowe dziedzictwo Lublina, stanowi przykład działań pomiędzy lokalnością a międzykulturowością.

Celem artykułu jest zaprezentowanie obowiązujących podstaw programowych przedszkola i edukacji wczesnoszkolnej w perspektywie problematyki dotyczącej różnorodności kulturowej. Znajomość własnego środowiska lokalnego i kanonu kulturowego regionu stanowi ważny element edukacji międzykulturowej. Stąd przeglądu podstaw dokonano przez pryzmat założeń zarówno edukacji regionalnej, jak i międzykulturowej. Przedstawione zostały ustanowione w podstawie zadania i cele, jakie stoją przed współczesnym przedszkolem i szkołą, ale i efekty kształcenia, za pomocą których określono w podstawie programowej treści przewidziane do realizacji w procesie uczenia się i nauczania. Teoretycznymi podstawami rozważań uczyniono koncepcję tożsamości międzykulturowej opracowaną przez Jerzego Nikitorowicza.

Significance of regional education in shaping regional identity before and in the pandemic times

The undertaken considerations concern the role of regional education in shaping the regional identity of children between 5–12 years old before and during the SARS-CoV-2 pandemic. The basis of scientific analysis is the experience of children and their mothers. Regional education should lead to the development of the individual and collective identity of an individual, root a young person in his own cultural heritage and enable him to function creatively in a multicultural society. An outcome of the conducted research indicates minor impact of regional education in the range of shaping a regional identity of examined children during the period before the pandemic and its exacerbating ineffectiveness in the Times of isolation and distance learning. Mothers propound the need of action in the area of regional education in order to make children aware of their responsibility for their place of residence, the local community, the protection and multiplication of the cultural heritage of the region. The research indicates the need of consideration both: the current condition of regional education in kindergarten and school space and its actual role in the process of shaping children’s and youth’s regional identity.