Artykuł przedstawia wybrane wartości chrześcijańskie, odgrywające zasadniczą rolę w wychowaniu i kształtowaniu osobowości człowieka – miłość bliźniego, prawda, rodzina. Ponadto mawia rolę środowisk wychowawczych – rodziny, szkoły, Kościoła – w procesie wychowywania i budowania tożsamości kulturowej.

Niniejsze opracowanie jest poświęcone muzyce romskiej, wyjątkowemu skarbowi kultury romskiej. Muzyka, która znajduje się w centrum kilku dyscyplin ściśle związanych z pedagogiką społeczną, jest jedynym pozytywnym stereotypem kulturowym i możliwym pomostem między mniejszością romską a społeczeństwem większościowym. Przedmiotem pracy są teksty pieśni cygańskich służące jako środek autoekspresji grupy etnicznej, odzwierciedlający doświadczenia życiowe i warunki życia oraz stanowiący wzmacniający atrybut kultury romskiej. Treści pieśni romskich, jako źródło głębokiego i autentycznego świadectwa samych Romów, zostały poddane analizie mającej na celu znalezienie najbardziej znaczących problemów społeczno-pedagogicznych.

Szkoła na obszarze zróżnicowanym kulturowo – będąc miejscem codziennych kontaktów z Innymi, wzajemnego oddziaływania dziedzictwa kulturowego oraz uczestnictwa w życiu społecznym różnych grup – zmaga się z różnymi wyzwaniami i potrzebami, które stawiają przed nią społeczeństwo, różne systemy oświatowe i grupy narodowe. Wśród wielu zadań realizowanych przez szkołę w środowisku zróżnicowanym kulturowo szczególnego znaczenia nabierają działania związane z kształtowaniem tożsamości uczniów na wielu płaszczyznach (rodzinnej, regionalnej, narodowej, europejskiej). Celem artykułu jest ukazanie specyfiki szkolnej edukacji, uwarunkowanej zarówno doświadczeniami z historycznej przeszłości, świadomością narodową, jak również zachodzącymi procesami integracji i globalizacji. Artykuł ma charakter przeglądowy, obejmuje syntezę wybranych opracowań teoretycznych i komunikatów z badań publikowanych od ponad 25 lat w serii „Edukacja Międzykulturowa”.

Autorka artykułu dokonuje próby opisu wyznaczników tożsamości mieszkańców Zagłębia Dąbrowskiego – regionu na pograniczu śląsko-małopolskim – ze szczególnym uwzględnieniem jego stolicy – Sosnowca. Do opisu tożsamości wykorzystuje Tadeusza Lewowickiego Teorię Zachowań Tożsamościowych, w której wyróżniono sześć obszarów uwarunkowań tożsamości i zachowań tożsamościowych. Autorka podkreśla, że nie bez znaczenia dla kształtowania się tożsamości regionalnej mieszkańców Sosnowca jest fakt zamieszkiwania na pograniczu śląsko-zagłębiowskim oraz historyczne podziały ziem polskich z czasów rozbiorów. Historyczne i geograficzne uwarunkowania przyczyniły się do powstania antagonizmów między Ślązakami i Zagłębiakami, które – w założeniu autorki – mogą przyczyniać się do wzmacniania tożsamości mieszkańców Zagłębia.

Against the menace of the local culture. Performative aspects of cultural identity in mPalermu and Carnezzeria by Emma Dante

Taking into account important changes that have taken place in the last 20 years in the fields of performance studies and cultural studies (especially de- and post-colonial studies) regarding the way in which local cultures and ethnicity are represented in the theatre and interpreted in the humanities, this article revises the ways of presenting local cultures in the Italian dialect theatre of the last decade. This analysis shows how a hegemonic (at least until recently) dramatic model developed by Eduardo de Filippo and based on producing nostalgia towards an idealised past of a local culture needs to be critically reformulated, especially from the perspective of a young generation of female artists who work in the field of dialect theatre. To this end, in this article, the author analyses the performing strategies of two of Emma Dante’s plays, mPalermu and Carnezzeria, to prove that localness is not an essentially understood characteristic of a certain community, but, rather, it should be seen as a complex performative, repetitive practice that is both bodily and discursive. Conversely, the author points out that these practices should be examined in depth and seen as a kind of cultural oppression that serves as a camouflage of some deeper imprinted relationships based on violence and domination. The examples of Emma Dante’s plays from the beginning of her career allow the author to also cast a critical gaze at an issue of primordialism, raised by Arjun Appadurai and seen as a way of viewing the Other. The latter reflects a voyeuristic pleasure of the Western world, coming from the sense of dominance over allegedly underdeveloped and primitive cultures. Emma Dante’s theatre, according to the author of this article, is an example of de-colonial artistic practice, as it subversively uses the voyeuristic inclinations of the viewer to denounce the violent character of local Sicilian scripts of behaviour that, until now, had usually been leftunsaid in public debate.

The issues explored in the article concern experiencing acculturation stress by children inhabiting Gubin (on the Polish-German borderland) whose parents decided to educate and fulfill school duties in the German cultural environment in the neighbouring Guben. It was assumed that methodical education in German school of Polish children who live with their parents in their homeland: (a) contributes to the children’s applying different culturalization strategies in different areas of life - these differences are visible mostly in the public and private sphere and they change with growing up; (b) becomes the source of permanent and/or recurrent enculturation stress, which children at primary education age are not prepared to manage in the psycho-physical (individual) and social dimension as they lack family support and the support from the receiving environment (culture). What became the basis for the undertaken discussion were the results of some studies conducted in the Polish-German borderland in 2004. They concerned the axiological preferences of I-III class children living in culturally diversified environments as well as some new phenomena, not observed in other regions. They encouraged the author of this study to provide a broader view upon the issues of the culturalization process and to repeat the studies in 2007 and 2017 in order to capture the relative dynamics of this phenomenon.

In the pedagogical analysis of the undertaken issues, some theoretical and methodological conceptualizations have been applied that refer to: Ward H. Goodenough’s axiological concept of culture as a set of values, Paweł Boski’s theory of the cultural identity based on values and practices in bior multicultural socialization, Tadeusz Lewowicki’s theory of identity behaviours, constructivist perspective and Harold J. Noah’s model of the comparison of academic education. The assumption was also made that the research into the feeling of association with selected social groups manifested by students from the PolishCzech borderland enables one to learn the way(s) in which students understand themselves, the others and the world – the way(s) anchored in their own experience and culture. The differences in the declared by students the feeling of association with selected social groups point to a visible tendency to the young generation’s identification with different communities – of their homeland, local, regional, or more broadly, European or supraEuropean ones. The construction of their own identity by university students means drifting apart from its homogenous dimension and getting closer to discovering the conscious choice of an enriched, multidimensional identity, which is most often determined by processes of the democratization of social life, which take place at various paces and in different scopes. Contrary to their Polish peers, the identity profile of Czech students has mostly a national dimension and is characterized by a clear preference for their own ethnic (national) group in regard to identity, language and social contacts.

Podjęte rozważania koncentrują się na kwestiach dotyczących przejawianych przez młodzież akademicką identyfikacji narodowych. W pedagogicznej analizie podjętej problematyki przyjęto konceptualizacje teoretyczno-metodologiczne, nawiązujące do: Pawła Boskiego teorii tożsamości kulturowej opartej na wartościach i praktykach w warunkach dwu- i wielokulturowej socjalizacji, Tadeusza Lewowickiego teorii zachowań tożsamościowych oraz teorii kontaktu międzygrupowego i wzajemnego różnicowania międzygrupowego, wywodzących się z hipotezy kontaktu. Podstawą do nakreślenia zachodzących procesów identyfikacyjnych w okresie aktualnych zmian społecznych stały się badania porównawcze przeprowadzone w latach 2018-2019 na pograniczu polsko-czeskim. Analiza oraz interpretacja zgromadzonego materiału empirycznego wskazują na zachodzące zmiany w obszarze kryterialnych oraz korelatywnych atrybutów tożsamościowych polskich i czeskich studentów. Są one warunkowane innymi czynnikami niż kulturyzacją i socjalizacją rodzinną, jak również zachodzącymi w różnym stopniu i zakresie zarówno w przeszłości, jak i współcześnie procesami asymilacyjnymi na polsko-czeskim pograniczu.

The paper is an analysis of The Childhood of Jesus by J.M. Coetzee as seen from the perspective of cultural studies. Treated as a document of culture, it depicts recent changes in Western civilization, particularly in such spheres as religion as and philosophy (specifically axiology and epistemology). The pseudoapocryphal character of Coetzee’s novel provokes one to giving consideration to the attitude western culture has towards its own roots and towards the role the source myths and religious symbols play in it, that is to the shape of the cultural identity of contemporary West. The picture which emerges from the analysis is a culture threatened with ‘amnesia’. It is, however, a erverse picture since it has been painted with the use of the symbol which is “present in absence”.

The main aim of the analysis presented here is to recognise the fact that issues of cultural identity can be solved by reference to a specific model of the cultural identity characteristic for the contemporary young generation. Drawing on research evidence the author highlights the role of multicultural identity. While providing conditions for acquiring cultural, social and personal identity, multicultural identity does not antagonise the processes of individualism and collectivism.