Antyszczepionkowcy – jeźdźcy Apokalipsy czy nieuznawani Mesjasze?

Anti-vaccinationists – Horsemen of the Apocalypse or unrecognized Messiahs?

Protection of public health is the primary objective of European Union normative acts regulating the pharmaceutical market. Pharmaceutical safety refers primarily to ensuring patients’ access to pharmaceutical products in a broad sense, with particular emphasis on high-quality medicinal products. The SARS-COV 2 virus pandemic has intensified the initiatives of the European Commission to develop new solutions in the event of a crisis, as well as to regain the independence of the EU pharmaceutical industry, currently dependent on manufacturers of active substances and even finished medicinal products from Asia. On the one hand, Polish regulations implement the provisions of the directives, and on the other hand, legal solutions have been introduced to ensure uninterrupted pharmacotherapy for patients.

REFERENCES:

• Needham J., Science and civilisation in China, t. VI, cz. 6, „Biology and Biological Technology: Medicine”, Cambridge 2004, s. 134–149.
• Straus A., Straus E.W., 100 największych osiągnięć medycyny, Świat Książki, Warszawa 2009, s. 129 i n.
• Hammarsten J.F., Tattersall W., Hammarsten J.E., Who Discovered Smallpox Vaccination? Edward Jenner od Benjamin Jesty?, „Translation of American Clinical and Climathological Association”, 1979, nr 90, s. 44–55.
• Fulford T., Lee D., The Jenneration of Disease: Vaccination, Romanticism and Revolution, „Studies in Romanticism”, 2000, nr 39, s. 139.
• Moselet B., A treatise on the “lues Bovilla” or Cow Pox, Londyn 1805.
• Berman J.M., Antyszczepionkowcy. Historia niewiedzy, Warszawa 2023, s. 49–54.
• Montefiore S.S., Świat. Historia rodzinna, t. 2, Znak, Kraków 2024, s. 83.
• Gibbs J., Our Medical Liberties, or The Personal Rights of the Subjects, as Infringed by Recent and Proposed Legislation: Compromising Observations on the Compulsory Vaccination Act, the Medical Registration and Reform Bills, and the Maine Laws, 1854.
• Durbach N., Bodily Matters: The Anti-Vaccination Movement in England 1853–1907, Duke University Press, Durham 2005.
• Swales J.D., The Laciest Anti-Vaccination Movement, „Lancet” 1992, nr 340, s. 1019–1021.
• Wakefield A.J., Murch S.H., Anthony A., Linnell J., Casson D.M., Malik M., Berelowitz M., Dhillon A.P., ThomsonM.A., Harvey P., Valentine A., Davies S.E., Walker-Smith J.A., Ileal-lymphoid-nodular hyperplasia, non-specific colitis, and pervasive developmental disorder in children, „Lancet” 1998, vol. 351, www.thelancet.com/pdfs/journals/lancet/PIIS0140-6736(97)11096-0.pdf (dostęp: 31.12.2024).
• Demczuk A., Fenomen ruchu antyszczepionkowego w cyberprzestrzeni, czyli fake news i postprawda na usługach hipotezy Andrew Wakefielda, „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura” 2018, nr 10(4), s. 92–113.
• Demczuk A., Fenomen ruchu antyszczepionkowego w cyberprzestrzeni..., czyli fake news i postprawda na usługach hipotezy Andrew Wakefielda, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura” 2018, nr 10(4), s. 108.
• D’Ancona M., Postprawda, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2018, passim.
• Mierzyńska A., Rosyjski troll sieje chaos na polskim Facebooku. Jest wśród antyszczepionkowców, 2018, https://oko.press/rosyjski-troll-sieje-chaos-na-polskim-facebooku-jest-wsrod-antyszczepionkowcow (dostęp: 31.12.2024).
• Konopka K., Pandemia dezinformacji – prawno- -psychologiczny punkt widzenia wobec internetowych ruchów antyszczepionkowych i altmedowych, [w:] D. Boćkowski, E. Dąbrowska-Prokopowska, P. Goryń, K. Goryń (red.), Dezinformacja – inspiracja – społeczeństwo social cybersecurity, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok 2022, s. 121–142.
• Nguyen A., Catalan-Matamoros D., Digital Mis/ Disinformation and Public Engagement with Health and Science Controversies: Fresh Perspectives from COVID-19, „Media and Communication” 2020, Vol. 8(2), s. 324.
• Kozik E., Jak troszczyć się o życie?: antyszczepionkowe narracje spiskowe w czasie pandemii COVID-19, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne” 2021, t. 21, nr 1, s. 1–19.
• Robotycki C., Społeczność a współczesny regionalizm i tożsamość lokalna, „Zeszyty Etnologii Wrocławskiej” 2012, nr 2(17), s. 31.
• Słopiecka A., Kwiecień E., Przyczyny negatywnych postaw ludności wobec szczepień, „Hygeia Public Health” 2014, nr 49(4), s. 685–689.
• Wroński K., Antyszczepionkowcy – nowy ruch społeczny i jego ideologia, [w:] A. Decyk, B. Sitko, R. Stachyra (red.), Wybrane problemy współczesnego świata w ujęciu interdyscyplinarnym, ArchaeGraph, Łódź 2021, s. 9–22.
• Bach-Golecka D., Pomiędzy solidarnością a wspólnym rynkiem. Uwagi na tle orzecznictwa ETS dotyczącego usług medycznych, [w:] S. Biernat, S. Dudzik (red.), Przepływ osób i świadczenie usług w Unii Europejskiej. Nowe zjawiska i tendencje, Wolters Kluwer, Warszawa 2009, s. 287.
• Krajewska A., Ochrona zdrowia w Unii Europejskiej, [w:] J. Barcz (red.), Polityki Unii Europejskiej: polityki społeczne, aspekty prawne, Wydawnictwo Universitas, Warszawa 2010, s. 67.
• Świątkowski A., Karta Praw Społecznych Rady Europy, C.H. Beck, Warszawa 2006, s. 369–376; tenże, Prawo socjalne Rady Europy, Instytut Wydawniczy EuroPrawo, Kraków 2006, s. 152–157.
• Pyrć K., Ludzkie koronawirusy, „Postępy Nauk Medycznych” 2015, vol. XXVIII(4B), s. 48–54.
• Projekt ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, Druk sejmowy nr 265, Sejm IX Kadencji.
• Getting your workplace ready for COVID-19 z 27 lutego 2020 r., https://www.who.int/docs/default-source/coronaviruse/getting-workplace-ready-for-covid-19.pdf ?sfvrsn=359a81e7_4 (dostęp: 8.03.2020).
• Kwestie odnoszące się do zakresu polityki zdrowotnej szczegółowo analizuje M. Malczewska, [w:] A. Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. II, Wolters Kluwer, Warszawa s. 1056–1085.
• Sobczak, Prawo a medycyna, Wydawnictwo Naukowe Silva Rerum, Poznań 2018, s. 33–48.
• Wrześniewska-Wal I., Wspólnotowe regulacje prawne w obszarze zdrowia publicznego, „Prawo i Medycyna” 2004, nr 4, s. 101 i n.
• Saganek P. , Ochrona zdrowia, [w:] J. Barcz (red.), Prawo Unii Europejskiej. Prawo materialne i polityki, t. II, Wydawnictwo Prawo i Praktyka Gospodarcza, Warszawa 2006, s. 585.
• Saganek P., Dostęp do usług medycznych w innych państwach członkowskich w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości, „Przegląd Prawa Europejskiego i Międzynarodowego” 2008, nr 2, s. 59.
• Malczewska M., [w:] A. Wróbel (red.), Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej. Komentarz, t. II, Wolters Kluwer, Warszawa 2012, s. 1048–1049.
• Sobczak J., Zdrowie publiczne a prawa pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej, [w:] M. Urbaniak, R. Staszewski (red.), Aktualne problemy przemian systemu ochrony zdrowia w Polsce, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu, Poznań 2017, s. 9–29.
• Sobczak J., Poważne transgraniczne zagrożenie zdrowia w systemie prawa unijnego, [w:] T. Gardocka, A. Fiutak, D. Jagiełło (red.), Aktualne problemy prawne w psychologii i medycynie, C.H. Beck, Warszawa 2018, s. 117–134.
• Marchewka A.K., Majewska A., Młynarczyk G., Działalność ruchu antyszczepionkowego, rola środków masowego komunikowania oraz wpływ poglądów religijnych na postawę wobec szczepień ochronnych, „Postępy Mikrobiologii” 2015, nr 54(2), s. 95–102.
• Lusawa A., Pinkas J., Zgliczyński W.S., Mazurek M., Wierzba W., Nieprawdziwe informacje w zakresie szczepień ochronnych jako wyzwanie dla zdrowia publicznego, „Zdrowie Publiczne i Zarządzanie” 2019, nr 17(1), s. 40–45.
• Granowska J., Kontrowersje wokół szczepień obowiązkowych, Kancelaria Senatu, Biuro Analiz Dokumentacji i Korespondencji, opracowania tematyczne OT 660 marzec 2018 r., s. 1–16.
• Demczuk A., Fenomen ruchu antyszczepionkowego w cyberprzestrzeni, czyli fake news i postprawda na usługach hipotezy Andrew Wakefielda, „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura” 2018, nr 10(4), s. 92–113.
• Kozik E., Jak troszczyć się o życie? Antyszczepionlowe narracje spiskowe w czasie pandemii COVID-19, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne” 2021, t. 21, nr 1, s. 2–19.
• Wroński K., Antyszczepionkowcy – nowy ruch społeczny i jego ideologia, [w:] A. Decyk, B. Sitko, R. Stachyra (red.), Wybrane problemy współczesnego świata w ujęciu interdyscyplinarnym, ArchaeGraph, Łódź 2021, s. 9–22.
• Urz. UE L 2000, nr 262, s. 21.
• Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 282/2014 w  sprawie ustanowienia Trzeciego Programu Działań Unii w Dziedzinie Zdrowia 2014–2020 oraz uchylające decyzję nr 1350/2007 (Dz.Urz. UE L 2014, nr 86, s. 1).
• Wspólne oświadczenie Rady i przedstawicieli rządów państw członkowskich zebranych w radzie, Parlamentu Europejskiego i Komisji, Nowy europejski konsensus w sprawie rozwoju „Nasz świat, nasza godność nasza przyszłość” (Dz.Urz. UE C 2017, nr 210 s. 1).
• Urz. UE L 2001, nr 311, s. 67.
• Urz. UE L 2004, nr 136, s. 1.
• Urz. UE L 2010, nr 134, s. 6.
• Urz. UE C 2011, nr 202, s. 4.
• Urz. UE L 2004, nr 142, s. 1.
• Urz. UE L 1998, nr 268, s. 1.
• Urz. UE L 2013, nr 293, s. 1.
• Urz. UE L 2006, nr 92, s. 6.
• Urz. UE L 2008, nr 334, s. 7.
• Kumala K., Piecha J., Stankiewicz R., Procedura zmian istotnych typu II, [w:] R. Stankiewicz (red.), Instytucje rynku farmaceutycznego (rozdz. 4.3.3), Wolters Kluwer, Warszawa 2016.
• Urz. UE C 2014, nr 438, s. 3.
• Komunikat komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Ściślejsza współpraca w zakresie przeciwdziałania chorobom zwalczanych drogą szczepień Bruksela 26 kwietnia 2018 r. COM (2018) 245 final.
• Urz. UE C 2018, nr 466, s. 1. Sobczak J., Zaświadczenia o szczepieniu w wyniku testu i powrocie do zdrowia w związku z COVID-19 (unijne cyfrowe zaświadczenie COVID) jako podstawa realizacji gwarantowanego Traktatami Unii Europejskiej prawa do swobodnego przemieszczania się oraz do przebywania na terytorium państw członkowskich, [w:] J. Sobczak, A. Rogacka-Łukasik (red.), Wybrane zagadnienia prawa medycznego wobec wyzwań pandemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2, Wydawnictwo Naukowe Silva Rerum, Częstochowa–Poznań 2022, s. 11–35. Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady i Europejskiego Banku Inwestycyjnego „Strategia UE dotycząca szczepionek przeciwko COVID-19” Bruksela 17 czerwiec 2020, COM (2020) 245 final.
• Rozporządzenie Rady (UE) 2016/369 z dnia 15 marca 2016 r. w sprawie udzielania wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych na terenie Unii zmienione rozporządzeniem Rady (UE) 2020/521 z dnia 14 kwietnia 2020 r. w sprawie uruchomienia wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych na mocy rozporządzenia (UE) 2016/369 oraz zmiany jego przepisów w związku z rozprzestrzenianiem się COVID-19 (Dz.U. L 117 z 15.04.2020 r., s. 3).
• Wróbel I., Zakup szczepionek przeciw COVID-19 przez Unię Europejską, a indywidualne umowy państw członkowskich z ich producentami lub dystrybutorami, „Europejski Przegląd Sądowy” 2021, nr 4, s. 20–32.
• Decyzja Komisji z dnia 16 września 2021 r. ustanawiająca Urząd ds. Gotowości i Reagowania na Stan Zagrożenia Zdrowia, Dz.Urz. UE C 2021, nr 393, I, s. 3.
• Gołda-Sobczak M., Strategia farmaceutyczna dla Europy – pokłosie pandemii SARS-CoV-2, [w:] J. Sobczak, A. Rogacka-Łukasik (red.), Wybrane zagadnienia prawa medycznego wobec wyzwań pandemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2, Wydawnictwo Naukowe Silva Rerum, Częstochowa–Poznań 2022, s. 37–77.
• Sobczak J., Gołda-Sobczak M., Komitet ds. Bezpieczeństwa Zdrowia jako unijny organ planowania, zapobiegania poważnym transgranicznym zagrożeniom zdrowia w państwach Unii Europejskiej, „Europejski Przegląd Prawa i Stosunków Międzynarodowych” 2023.
• Urz. UE C 2022, nr 484, s. 18.
• Zalecenie Rady w sprawie ściślejszej współpracy w zakresie przeciwdziałania chorobom zwalczanych drogą szczepień, Bruksela 26 kwiecień 2018 r. COM (2018) 244, final, 2018/0115 (NLE).
• Sobczak J., Przeciwdziałanie chorobom zwalczanych drogą szczepień w prawie Unii Europejskiej, „Medyczna Wokanda” 2020, nr 15, s. 5–18.
• Sobczak J., Poważne transgraniczne zagrożenie zdrowia w systemie prawa unijnego, [w:] T. Gardocka, A. Fiutak, D. Jagiełło (red.), Aktualne problemy prawne w psychologii i medycynie, C.H. Beck, Warszawa 2018, s. 117–134.
• Sobczak J., Zdrowie publiczne a prawa pacjentów w transgranicznej opiece zdrowotnej, [w:] M. Urbaniak, R. Staszewski (red.), Aktualne problemy przemian systemu ochrony zdrowia w Polsce, Wydawnictwo Naukowe UMP, Poznań 2017, s. 9–29.
• Wspólny komunikat do Parlamentu Europejskiego, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów Plan działania na rzecz zwalczania dezinformacji, Bruksela 5 grudnia 2018 r. JOIN (2018) 36 final, CELEX 52018JC003.
• Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów zwalczanie dezinformacji w Internecie: podejście europejski. Bruksela 26 kwietnia 2018 r. COM (2018) 236 final.
• Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Wytyczne Komisji Europejskiej w sprawie wzmocnienia kodeksu postępowania w zakresie dezinformacji, Bruksela 26 maja 2021 r. COM (2021) 262 final.
• Wspólny komunikat Walka z dezinformacją wokół COVID-19 – dajemy dojść do głosu faktom ( JOIN(2020) 8 final).
• Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Ściślejsza współpraca w zakresie przeciwdziałania chorobom zwalczanych drogą szczepień, Bruksela 26 kwietnia 2018 r. COM (2018) 245 final.
• ECDC, Uchylanie się od szczepień wśród pracowników sektora opieki zdrowotnej i ich pacjentów w Europie, 2015 r., https://ecdc.europa.eu/sites/portal/files/media/en/publications/Publications/vaccine-hesitancy-among-healthcare-workers.pdf (dostęp: 14.02.2003).
• Dyrektywa 2001/83/WE w sprawie wspólnotowego kodeksu odnoszącego się do produktów leczniczych stosowanych u ludzi, http://eur-lex.europa.eu/legalcontent/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:32001L0083&qid=1525513535936 (dostęp: 14.02.2003).
• Rozporządzenie (WE) nr 726/2004 ustanawiające wspólnotowe procedury wydawania pozwoleń dla produktów leczniczych stosowanych u ludzi i do celów weterynaryjnych i nadzoru nad nimi oraz ustanawiające Europejską Agencję Leków, https://ec.europa.eu/health/sites/health/files/files/eudralex/vol1/reg_2004_726/reg_2004_726_pl.pdf (dostęp: 14.02.2003).
• Komunikat komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Walka z dezinformacją wokół COVID-19 dajmy dojść do głosu faktom, Bruksela 10 czerwca 2020 r., JOIN (2020) 8 final.
• https://ec.europa.eu/food/safety/official_controls/eu-coordinated-control-plans/covid-19_en.
• https://ec.europa.eu/anti-fraud/media-corner/news/13-05-2020/inquiry-fake-covid-19-products-progresses_en (dostęp: 14.02.2003).
• Konkluzje Rady w sprawie Wzmacniania odporności i zwalczania zagrożeń hybrydowych, w tym dezinformacji w kontekście pandemii COVID-19, Bruksela 15 grudnia 2020 r. (OR.en), 14064/20.
• COM (2018) 244 final.
• https://www.ecdc.europa.eu/en/news-events/ ecdc-launches-report-countering-online-vaccine- -misinformation-eueea#xd_co_f=OWM1NDg3NzYtMTY1NS00NDE5LThhMDEtNjc2OTk5OGYxYjM2 (dostęp: 14.02.2003).
• Urz. UE L 2004, nr 142, s. 1. Rozporządzenie to zostało zmienione rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2022/2370, Dz.Urz. UE L 2022, nr 314, s. 1.
• https://www.ecdc.europa.eu/en/news-events/e-learning-how-address-online-vaccination-misinformation (dostęp: 14.02.2023).
• https://www.who.int/publications/m/item/immunization-agenda-2030-a-global-strategy-to-leave-no-one-behind (dostęp: 14.02.2003).
• Urz. UE L 2021, nr 211, s. 1.
• Sobczak J., Zaświadczenia o szczepieniu w wyniku testu i powrocie do zdrowia w związku z COVID-19 (unijne cyfrowe zaświadczenie COVID) jako podstawa realizacji gwarantowanego Traktatami Unii Europejskiej prawa do swobodnego przemieszczania się oraz do przebywania na terytorium państw członkowskich, [w:] J. Sobczak, A. Rogacka-Łukasik (red.), Wybrane zagadnienia prawa medycznego wobec wyzwań pandemii wywołanej wirusem SARS-CoV-2, Wydawnictwo Naukowe Silva Rerum, Częstochowa–Poznań 2022, s. 11 i n.
• Bruksela 23 marca 2022 r. COM (2022) 131 final.
• https://www.ecdc.europa.eu/en/publications-data/operational-public-health-considerations-prevention-and-control-infectious (dostęp: 14.02.2023).