Okręt podwodny ORP „Sęp” w polskiej historiografii wojskowej

The submarine ORP “Sęp” in Polish military historiography

The last one adopted before 1939 for service in the Polish Navy, most often appears as a twin ship of the legendary ORP “Orzeł”. The war history of ORP “Sęp” was short, covering only a few days of the Polish campaign. Interned in Sweden, the ship lived to see the end of World War II there. He returned to Poland together with his commanding officer – lieutenant commander Władysław Salamon. He served in the Polish Navy until 1969. Its history is hidden in the shadows, not receiving the proper attention from historians.

Ostatni przyjęty przed 1939 r. do służby w Polskiej Marynarce Wojennej, najczęściej pojawia się jako bliźniaczy okręt legendarnego ORP „Orzeł”. Historia wojenna ORP „Sęp” była krótka, obejmowała tylko kilka dni kampanii polskiej. Internowany w Szwecji, okręt doczekał tam końca II wojny światowej. Powrócił do Polski, wraz ze swoim dowódcą komandorem podporucznikiem Władysławem Salamonem. Służył w Polskiej Marynarce Wojennej aż do 1969 r. Jego historia skrywa się w cieniu, nie doczekawszy się właściwego zainteresowania historyków.

REFERENCES:

• Źródła archiwalne
  • Muzeum Marynarki Wojennej w Gdyni – zasób archiwalny.
  • 191, Rękopis relacji komandora Władysława Salamona 1916–1943.
  • 998 A, Dziennik zdarzeń ORP „Sęp” od dnia 13 lipca 1939 r.
• Źródła drukowane
  • Franz M., Kardas M., I wojna światowa na morzu w opiniach polskich teoretyków i praktyków, Oświęcim 2018.
  • Karnicki B., Marynarski worek wspomnień, Gdańsk 2011.
• Opracowania
  • Bartelski A.S., Dywizjon i Grupa Okrętów Podwodnych 1932–1945, „Morza, Statki i Okręty”, nr 123, 2012, s. 12–19.
  • Bartelski A.S., Udział Polskiej Marynarki Wojennej w Wojnie Zimowej, „Okręty Wojenne”, nr 107, 2011, s. 34–41.
  • Bartelski A.S., Kaczmarek R.M., Polskiej wojny podwodnej ciąg dalszy, „Morze, Statki i Okręty”, nr 76, 2008, s. 30–37.
  • Bartelski J.A., Nieudane ataki torpedowe U-Bootów na ORP Sęp, „Morza, Statki i Okręty”, nr 149, 2014, s. 25–27.
  • Będźmirowski J., Marynarka Wojenna od zakończenia II wojny światowej do rozwiązania Zjednoczonej Floty Bałtyckiej, „Morze, Statki i Okręty”, nr 186, 2018, s. 16–23.
  • Będźmirowski J., Aspekty polityczne kształcenia oficerów Polskiej Marynarki Wojennej w zagranicznych ośrodkach szkoleniowych i ich rola w budowaniu systemu bezpieczeństwa morskiego państwa w XX wieku, cz. I, Dwudziestolecie międzywojenne, „Bezpieczeństwo. Teoria i Praktyka”, nr 3, 2019, s. 213–230.
  • Borowiak M., Admirał Unrug 1884–1973, Warszawa 2009.
  • Borowiak M., Okręty podwodne OORP „Ryś”, „Żbik”, „Sęp”. Polskie okręty wojenne w Szwecji 1939– 1945. Suplement, Oświęcim 2019.
  • Borowiak M., Stalowe drapieżniki: polskie okręty podwodne w wojnie, Gdańsk 2005.
  • Budziłło W., Działania bojowe ORP „Sęp” we wrześniu 1939 roku, „Biuletyn DWS.org.pl”, nr 5, 2009, s. 12–17.
  • Ciślak J., Dywizjon Okrętów Podwodnych 1945–2011, „Morze Statki i Okręty”, nr 123, 2012, s. 20–27.
  • Damski Z., Operacja Worek, Warszawa 1979.
  • Drzewiecki A., Adam, Aleksander i Borys Mohuczowie w służbie Polskiej Marynarki Wojennej, Toruń 2005.
  • Drzewiecki A., Kardas M., Wojciechowski Z., Marynarka Wojenna PRL w życiu społeczno-politycznym i gospodarczym Pomorza w latach 1945–1989, Gdynia 2018.
  • Ewolucyjny rozwój sił okrętowych Marynarki Wojennej w latach 1945–2010, H. Sołkiewicza (red.), Gdynia–Warszawa 2018.
  • Franz M., Historia wojen na morzu pisana w mundurze i nie tylko (1945–1989), [w:] Historiografia wojskowa w PRL. Zagadnienia wybrane, P. Benken (red.), Szczecin–Warszawa 2022, s. 129–152.
  • Graczyk M., Admirał Świrski, Gdańsk 2007.
  • Grzesikowski T., ORP Sęp. Geneza okrętu, budowa i technika, cz. 1, „Morza, Statki i Okręty”, nr 109, 2011, s. 24–32.
  • Grzesikowski T., ORP Sęp. Kadłub lekki, napęd i systemy ogólnookrętowe, „Morza, Statki i Okręty”, nr 110, 2011, s. 24–33.
  • Grzesikowski T., ORP Sęp. Uzbrojenie i wyposażenie, cz. 3, „Morze, Statki i Okręty”, nr 111, 2011, s. 42–47.
  • Kochanski H., Orzeł niezłomny. Polska i Polacy podczas II wojny światowej, Poznań 2013.
  • Kondracki T., Nieznany bliźniak „Orła” – okręt podwodny ORP „Sęp”, cz. 1, „Biuletyn Informacyjny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej”, R. 31, nr 2, 2021, s. 57–64.
  • Kondracki T., Nieznany bliźniak „Orła” – okręt podwodny ORP „Sęp”, cz. 2, „Biuletyn Informacyjny. Miesięcznik Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej”, R. 31, nr 3 (369), 2021, s. 51–60.
  • Kosiarz E., Obrona Helu w 1939, Warszawa 1979.
  • Kosiarz E., Wojna na Bałtyku 1939, Gdańsk 1988.
  • Kosiarz E., Polska Marynarka Wojenna w drugiej wojnie światowej w latach 1939–1945, [w:] Z dziejów oręża polskiego na morzu. Materiały do szkolenia politycznego marynarzy i podoficerów Marynarki Wojennej, Gdynia 1968, s. 108–166.
  • Kosiarz E., ORP Sęp w akcji bojowej, „Przegląd Morski”, nr 9, 1958, s. 70. Kosiarz E., Działalność polskich okrętów podwodnych podczas walk obronnych na wybrzeżu we wrześniu 1939 roku, „Przegląd Marynarki Wojennej”, nr 9–10, 1956, s. 70–101.
  • Kowalska H., Kara śmierci w orzecznictwie Sądu Marynarki Wojennej w Gdyni w latach 1945– 1955, „Miscellanea Historico – Iuridica”, t. XI, 2012, s. 413–424.
  • Kubiak K., Okruchy pamięci w Vaxholm i Mariefred, „Morze”, nr 37, 2018, s. 35–37.
  • Makowski A., Dywizjon okrętów podwodnych Polskiej Marynarki Wojennej w kampanii wrześniowej. Ocena operacyjno-taktycznego użycia, „Studia z dziejów polskiej historiografii wojskowej”, t. XIII, 2012, s. 55–84.
  • Marczak J., Współczesne okręty podwodne, Warszawa 1970.
  • Nowak G., ORP Sęp, seria „Okręty Polskiej Marynarki Wojennej”, nr 20, 2020.
  • Opaliński R., Koncepcje rozwoju PMW 1919–1939. W teorii… bez praktyki, cz. 1, „Okręty Wojenne”, nr 88, 2008, s. 23–34.
  • Opaliński R., Koncepcje rozwoju PMW 1919–1939. W teorii… bez praktyki, cz. 2, „Okręty Wojenne”, nr 89, 2008, s. 36–45.
  • Ordon S., Polska Marynarka Wojenna w latach międzywojennych, [w:] Z dziejów oręża polskiego na morzu. Materiały do szkolenia politycznego marynarzy i podoficerów Marynarki Wojennej, Gdynia 1968, s. 38–65.
  • ORP „Sęp” na strzelaniu. Reportaż z ćwiczeń Marynarki Wojennej, „Morze i Marynarz Polski”, R. 19, nr 6/7, 1948, s. 15.
  • Patjanin S.W., Niszczyciele typu „Leberecht Maass”, „Okręty Wojenne”, Numer Specjalny 28, 2009.
  • Pawłowski T., Prawda o oceanicznych okrętach podwodnych, „Morza, Statki i Okręty”, nr 73, 2008, s. 30–34.
  • Pawłowski T., Planowanie wojenne PMW w końcu lat trzydziestych XX wieku, „Morza Statki i Okręty”, nr 66, 2007, s. 26–31.
  • Pawłowski T., Prawda o obronie wybrzeża 1939?, „Technika Wojskowa Historia”, nr 5/2013, s. 40–49.
  • Perepeczko A., Burza nad Atlantykiem, t. I, Warszawa 1999.
  • Pertek J., Wielkie dni małej floty, wyd. VII, Poznań 1972.
  • Pertek J., Okręty podwodne „Orzeł” i „Sęp”, Gdynia 1958.
  • Piątek I., Tajemnica ORP Sęp, https://historyk. eu/wpis/tajemnica-orp-s%C4%99p (dostęp: 31.03.2023).
  • Radziszewski W., Powstanie i rozwój Marynarki Wojennej PRL, [w:] Z dziejów oręża polskiego na morzu. Materiały do szkolenia politycznego marynarzy i podoficerów Marynarki Wojennej, Gdynia 1968, s. 167–223.
  • Rochowicz R., Trudny rok 1945, czyli okręty, których nie było, „Morza i Okręty”, Numer Specjalny nr 5/2016, s. 30–36.
  • Rochowicz R., Jednostki pływające Marynarki Wojennej w latach 1945–1949, cz. 1, „Morze Statki i Okręty”, nr 135, 2013, s. 28–36.
  • Rochowicz R., Jednostki pływające Marynarki Wojennej w latach 1945–1949, cz. 2, „Morze Statki i Okręty”, nr 136, 2013, s. 24–33.
  • Rochowicz R., Potencjał bojowy Polskiej Marynarki Wojennej w latach 1950–1955, „Morze, Statki i Okręty”, nr 206, 2021, s. 32–46.
  • Rochowicz R., Przedwojenne okręty podwodne w „ludowej” flocie, „Morza, Statki i Okręty”, nr 198, 2020, s. 30–37.
  • Rochowicz R., Kronika Polskiej Marynarki Wojennej 1947–1948, „Morza Statki i Okręty”, nr 3, 1996, s. 17–20.
  • Rochowicz R., Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej 1949–1950, „Morza Statki i Okręty”, nr 1, 1997, s. 27–29.
  • Rochowicz R., Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. 1951–1953, „Morza Statki i Okręty”, nr 15, 1997, s. 21–23.
  • Rochowicz R., Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. Rok 1957, „Morza Statki i Okręty”, nr 11, 1998, s. 30–32.
  • Rochowicz R., Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. Rok 1960, „Morza Statki i Okręty”, nr 16, 1999, s. 32–34.
  • Rochowicz R., Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. Rok 1964, „Morza Statki i Okręty”, nr 28, 2001, s. 38–40.
  • Rochowicz R., Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. Rok 1967, „Morza Statki i Okręty”, nr 38, 2003, s. 30–31.
  • Rochowicz R., Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. Rok 1968, „Morza Statki i Okręty”, nr 41, 2003, s. 28–30.
  • Rochowicz R., Z dziejów Polskiej Marynarki Wojennej. Rok 1969, „Morza Statki i Okręty”, nr 44, 2004, s. 32–35.
  • Rochowicz R., Przedwojenne okręty podwodne w „ludowej” flocie, „Morze, Statki i Okręty”, nr 198, 2020, s. 30–37.
  • Rochowicz R., Marynarskie świętowanie. Lata 1951–1959, „Morze”, nr 22, 2017, s. 21–28.
  • Rudzki C., Polskie okręty podwodne 1926–1969, Warszawa 1985.
  • Rzepniewski A., Obrona wybrzeża w 1939 roku, Warszawa 1958.
  • Sikora M., Czy w 1939 roku Marynarka Wojenna mogła dać więcej?, „Przegląd Morski”, nr 9, 2010, s. 58–62.
  • Skinder-Suchcitz T., Próby uwolnienia okrętów podwodnych z internowania w Szwecji IX 1939 – VI 1940, „Zeszyty Historyczne”, z. 115, 1996, s. 59–72.
  • Skwiot M., Siedemnaście dni września – działania bojowe ORP „Sęp”, „Okręty” Wydanie Specjalne nr 3, 2013, s. 4–14.
  • Sołkiewicz H., Działania bojowe polskich sił podwodnych podczas drugiej wojny światowej (1939– 1945), cz. 1, „Bellona”, nr 4, 2011, s. 117–138.
  • Sołkiewicz H., Działania bojowe polskich sił podwodnych podczas drugiej wojny światowej (1939– 1945), cz. 2, „Bellona”, nr 1, 2012, s. 108–128.
  • Soroka M., Polskie okręty wojenne 1945–1980, Gdańsk 1986.
  • Staniszewski A., Na bocznym lorze wojny, czyli sześć lat internowania polskich okrętów podwodnych w Szwecji, „Historia i Polityka”, nr 5, 2006, s. 43–69.
  • Szafran M., Klaps na „Sępie”, „Bandera”, nr 1, 2013, s. 13.
  • Szmilichowski A., 80 rocznica wybuchu wojny. Szwedzki epizod, „Nowa Gazeta Polska”, nr 15 (445), 2019, s. 2–3.
  • Twardowski M., Dywizjon krążowników, „Okręty”, Wydanie Specjalne nr 2, 2013, s. 4–11.
  • Wielebski S., Podwójna rola kpt. mar. inż. Józefa Minkiewicza, „Przegląd Morski”, nr 11, 2008, s. 61–65.
  • Wielebski S., Kapitan marynarki inżynier Józef Minkiewicz, „Okręty”, Wydanie Specjalne nr 8, 2014, s. 10–13.
  • Wielebski S., Pułkownik pilot dr inż. Kazimierz Leski – współtwórca okrętów podwodnych ORP „Orzeł” o ORP „Sęp”, „Biuletyn Historyczny  mmW”, nr 28, 2013, s. 262–272.
  • Wielebski S., Henryk Pietraszkiewicz dowódca okrętów podwodnych, „Okręty”, Wydanie Specjalne nr 6, 2014, s. 4–6.
  • Wielebski S., Z okrętami podwodnymi za pan brat, „Okręty”, Wydanie Specjalne nr 4, 2013, s. 4–9.
  • Wielebski S., Realizacja filmu „Orzeł”, „Okręty”, Wydanie Specjalne nr 4, 2013, s. 10–15.
  • Wierzykowski W., Polska Marynarka Wojenna. Ilustrowane kalendarium 1918–2018, t. I–II, Świnoujście 2017.
  • Witkowski R., Obrona polskiego wybrzeża morskiego w 1939 r., [w:] Z dziejów oręża polskiego na morzu. Materiały do szkolenia politycznego marynarzy i podoficerów Marynarki Wojennej, Gdynia 1968, s. 66–107.
  • Wojciechowski Z., Internowanie polskich okrętów podwodnych w Szwecji, „Przegląd Morski”, nr 11, 1991, s. 4.
  • Wojciechowski Z., Pierwszy wojenny atak torpedowy (niezwykły dokument ORP „Sęp”), „Przegląd Morski”, nr 1, 1994, s. 89–90.
  • Wojciechowski Z., Szlakiem internowanych podwodniaków, „Przegląd Morski”, nr 1, 1994, s. 79–87.
  • Wysocki R., Tajne „koperty” z polskich okrętów podwodnych, „Morze, Statki i Okręty”, nr 61, 2007, s. 2–5.
  • Z dziejów oręża polskiego na morzu. Materiały do szkolenia politycznego marynarzy i podoficerów Marynarki Wojennej, Gdynia 1968.
  • Zajt J.M., Ośmiu marynarzy musiało zginąć, by reszta ocalała, „Polska Dziennik Bałtycki”, 28 listopada 2014, s. 24–25.
  • Zalewski B., Polska morska myśl wojskowa 1918– 1989, Toruń 2001.