Rodzina Andrzejowskich i jej rola w zachowaniu polskiej tożsamości narodowej na Ukrainie na przykładzie aktywności oświatowo-wychowawczej Józefata Andrzejowskiego

The purpose of the article is to recall the history of Polish families in Eastern Europe, and strictly in Ukraine at the end of the 19th and the beginning of the 20th century. In a short article, however, it is difficult to tell their history in full. However, you can look at them from the perspective of individual stories, as in the case of Józefat Andrzejowski, who is active in economic and educational and educational grounds. He was born in 1849 in Kielce as the son of a November insurgent. After graduating from junior high school in Kielce, he went to Switzerland to study ceramics, where he was strongly influenced by Andrzej Towiański. In 1878 he moved to Kiev and founded a ceramics factory there. He got involved in the activities of the secret Society of Folk Education. In his factory he founded a school where secret lessons of Polish children and youth were held. In 1904 he was elected the president of the National Education Society, and from 1906 the chairman of the “Education” Society. In 1913 he was arrested, and a year later sent to Astrakhan for three years, where he worked for Polish deportees as part of the Society for Assistance to War Victims. In 1917 he returned to Kiev and was elected president of the Polish Motherland and head of the education department of the Polish Executive Committee in Russia. During the Polish-Bolshevik war, he was wanted by the Soviet authorities. In October 1921 he came to independent Poland. Thanks to Andrzejowski and other Polish activists, over 100 children were rescued and removed from Kiev. In the Second Polish Republic he became involved in social activities. Andrzejowski was, among others, a treasurer and a member of the board of the Polish Red Cross in Warsaw and a member of the board of the Towarzystwo Pomocy Dzieciom i Młodzieży z Kresów. Józefat Andrzejowski, whose history is explained by the article, died in Warsaw in 1939. His many years of educational activity indicate that his real Polish family in the East were thousands of Polish children who created the conditions for learning.

BIBLIOGRAFIA:

• Biblioteka Polskiej Akademii Umiejętności i Polskiej Akademii Nauk w Krako­wie, Teki Zielińskiego: Jan Kornecki, Pamiętniki, 1476.
• Biblioteka Narodowa, D. Szarzyński-Sęp, Polskie Towarzystwo Oświaty Ludo­wej na Rusi. Szkice i przyczynki do dziejów oświaty polskiej na Rusi w latach 1870–1920, 8747.
• Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu
• – S. Zieliński, Liga Narodowa na Rusi 1890–1920. Fragmenty historii pracy pol­skiej na kresach południowo-wschodnich, rkps 13202/II.
• – K. Skrzyński, Wspomnienia z lat 1891–1917, rkps 15585/II.
• – W. Bartoszewicz, Mój ojciec i jego czasy. Wspomnienia z lat 1867–1920, rkps 15611/II.
• Andrzejowski Z., W Patagonii i na Dnieprze. Wspomnienia sprzed pół wieku, „Pamiętnik Kijowski”, t. III, Londyn 1966.
• Beauvois D., Rosyjsko-polska wojna o oświatę na terenie Ukrainy (1863–1914), [w:] Europa Nie prowincjonalna. Przemiany na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Białoruś, Litwa, Ukraina, wschodnie pogranicze III Rze­czypospolitej Polskiej w latach 1772–1999, red. K. Jasiewicz, Warszawa 1999.
• Beauvois D., Trójkąt ukraiński. Szlachta, carat i lud na Wołyniu, Podolu i Ki­jowszczyźnie 1793–1914, Lublin 2005.
• Białokur M., Myśl społeczno-polityczna Joachima Bartoszewicza, Toruń 2005.
• Białokur M., Powstanie i pierwsze lata działalności Towarzystwa Oświaty Naro­dowej na Rusi (1904–1909), [w:] Dzieje kształtowania się polskich instytucji oświatowych, A. Mierzwa, Piotrków Trybunalski 2002.
• Eberhardt P., Polska ludność kresowa. Rodowód, liczebność, rozmieszczenie, War­szawa 1998.
• Józefatowi Andrzejowskiemu w hołdzie, „Myśl Narodowa”, nr 25 z 16 VI 1929.
• Kozicki S., Historia Ligi Narodowej. (Okres 1887–1907), Londyn 1964.
• Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, J.M. Majchrowski, Warszawa 1994.
• Olizar B., Liga Narodowa, „Pamiętnik Kijowski”, t. III, Londyn 1966.
• Oświata polska na Rusi: Zieliński, Przedmowa do pracy Jana Korneckiego „Oświata polska na Rusi w czasie Wielkiej Wojny Światowej”, „Pamiętnik Ki­jowski”, t. I, Londyn 1959.
• Pamiątka jubileuszu Józefata Andrzejowskiego uczczonego obchodem uroczystym 16 czerwca 1929 roku, Warszawa 1930.
• Sopicki S., Omówienie pracy Jana Korneckiego „Oświata polska na Rusi w czasie Wielkiej Wojny Światowej”, „Pamiętnik Kijowski”, t. I, Londyn 1959.
• Wielhorski W., Ziemie ukrainne Rzeczypospolitej. Zarys dziejów, „Pamiętnik Ki­jowski”, t. I, Londyn 1959.
• Wierzejewski W.K., Fragmenty z dziejów polskiej młodzieży akademickiej w Ki­jowie 1834–1920, Warszawa 1939.
• Wolsza T., Narodowa Demokracja wobec chłopów w latach 1887–1914. Programy, polityka, działalność, Warszawa 1992.
• Wolsza T., Towarzystwo Oświaty Narodowej (1899–1905), „Kwartalnik Histo­ryczny”, 2 (1987).
• Żmichrowska M.J., Jan Kornecki (1884–1967). Działalność oświatowa, społeczna, polityczna, Warszawa 1996.
• http://powstaniec1863.zsi.kielce.pl/index.php?id=m10.
• http://www.pwin.c-net.pl/ Patrz: zakładka badania, dokument nr 9.