Od Mikołaja Kozakiewicza do Macieja Płażyńskiego. Szkice do portretu Marszałków Sejmu w latach 1989–2011

From Mikołaj Kozakiewicz to Maciej Płażyński. Sketches for the portrait of the Marshals of the Sejm in 1989–2011

The aim of the article is to present the biographies of the first five marshals of Polish parliaments in 1989–2011. The Marshals of the Sejm presented in short biographical sketches are figures who played an important role in Polish politics. Among them were politicians from various political groups. Two activists associated with the Polish people’s movement (Mikołaj Kozakiewicz and Józef Zych), one socialist from the former post-communist camp (Józef Oleksy) and two with a beautiful card in the anti-communist opposition and strongly associated with the Catholic Church (Wiesław Chrzanowksi and Maciej Płażyński). The Marshal of the Sejm is the speaker of the Sejm, the lower house of the Polish parliament. The office traces its origins to the 15th century. In modern Poland, the full title is Marshal of the Sejm of the Republic of Poland. Today the Marshal of the Sejm is the chairman of the Presidium of the Sejm and the Convention of Seniors. The Marshal oversees the work of the Sejm, supervises procedural sessions of the Sejm, and convenes and chairs the proceedings of the Convention of Seniors and the Presidium of the Sejm. Since 1989 substitutes for the President of Poland in the event of that office’s vacancy.

BIBLIOGRAFIA:

• Mikołaj Kozakiewicz: Sprawozdanie Stenograficzne z 1., 17. i 79. posiedzenia Sejmu PRL/RP z 4 lipca i 29 grudnia 1989 r. oraz 25 października 1991 r., a także uroczystego posiedzenia Sejmu i Senatu PRL z dnia 10 lipca 1989 r.; Początki parlamen­tarnej elity. Posłowie kontraktowego Sejmu, J. Wasilewski, W. Wesołow­ski, Warszawa 1992; Kozakiewicz M., Byłem marszałkiem kontraktowego..., Warszawa 1991; Kisielewski T., Zapiski historyczno-polityczne z lata 1981––1991, Częstochowa 1994; Kozakiewicz M., Lata posłowania 1985–1993, „Rocznik Historyczny Muzeum Historii Polskiego Ruchu Ludowego” 1996, z. 10, s. 71–78; Izdebski Z., Wspomnienie o Profesorze Mikołaju Kozakiewi­ czu (24 grudnia 1923–22 listopada 1998), „Kwartalnik Pedagogiczny” 1997, nr 3/4, s. 279–281; Pajka S., Mikołaj Kozakiewicz 1923–1998, „Zeszyty Na­ukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego” 1998, nr 12, s. 357–364; Mi­kołaj Kozakiewicz umarł, „Rzeczpospolita” 1998, nr 274, s. 4; Gałaj D., Pisał i godził, „Przegląd Tygodniowy” 1998, s. 47, s. 2; Trembicka K., Okrągły Stół w Polsce. Ustrój polityczny w koncepcjach Polskiej Zjednoczonej Partii Robot­niczej, Zjednoczonego Stronnictwa Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego, „Annales Universitas Mariae Curie-Skłodowska. Sectio .K” 1999, vol. VI, s. 301–314; Gimnazjum im. Króla Zygmunta Augusta w Wilnie. Wspomnie­nia wychowawców i wychowanków, red. L.J. Malinowski, Bydgoszcz 1999; Kurski J., Niczego nie przewracał, „Gazeta Wyborcza” 1999, nr 272, s. 19––21; Dudek A., Historia polityczna Polski 1989–2005, Kraków 2007; Uss A., Wschodnie korzenie prof. Mikołaja Kozakiewicza (1923–1998), „Podlaski Kwartalnik Kulturalny” 2008, nr 2, s. 7–21; Uss A., Biblioteka w sidłach bez­pieki: mało znana historia działalności Mikołaja Kozakiewicza, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2008, t. 5, s. 355–365; Sokala A., Wybory parla­mentarne – czerwiec 1989 r., „Przegląd Sejmowy” 2009, nr 3, s. 47–59; Szot A., Sodalicje Mariańskie w Wilnie w okresie międzywojennym, „Soter” 2010, nr 34 (62), s. 115–131; Paradowska J., Poczet marszałków polskich, „Polityka”, 19.11.2011; Sowa A.L., Historia polityczna Polski 1944–1991, Kraków 2011; Rys historyczny/kadra [www.loizbica.pl];
• Wiesław Chrzanowski: Stenogramy z posiedzeń Sejmu I kadencji (1991–1993); Pół wieku polityki czyli rzecz o obronie czynnej. Z Wiesławem Chrzanowskim rozmawiali P. Mi­recki i B. Kiernicki, Warszawa 1997; Chaciński J., Osoba Profesora Wiesława Chrzanowskiego oraz Jego dorobek naukowy i dydaktyczny, [w:] Iustitia civi­tatis fundamentum. Księga pamiątkowa ku czci Profesora Wiesława Chrza­nowskiego, H. Roch, A. Dębiński, J. Chaciński, Lublin 2003, s. 15–25; Bajer M., Chrzanowscy, „Forum Akademickie” 2005, nr 1, s. 48–49; Chrza­nowski W., Za nami, przed nami. Polityczny wybór pism, Warszawa 2005; Chrzanowski W., Za nami, przed nami. Polityczny wybór pism, Warszawa 2005; Chrzanowski W., Poseł w państwie, parlamencie i opinii publicznej – wykład inauguracyjny wygłoszony dla nowo wybranych posłów na Sejm V kadencji, „Przegląd Sejmowy” 2005, nr 6 (71), s. 9–16; Chrzanowski W., Spór o patriotyzm na progu XXI wieku – refleksje, „Christianitas” 2008, nr 36, s. 15–23; Nie tak wyobrażałem sobie demokrację. Z Wiesławem Chrzanow­skim rozmawiała Janina Paradowska, „Polityka” 2009, nr 17, s. 34–37; Chrza­nowski W., Ślady na piasku monologi, przesłuchania, Sopot 2008; Sikorski T., O kształt polityki polskiej. Oblicze ideowo-polityczne i działalność Ruchu Mło­dej Polski (1979–1989), Toruń–Szczecin 2011; Chrzanowski W., Suplement teksty własne, wywiady, Sopot 2011; Wiesław Chrzanowski. Historia–Polity­ka–Idee, red. R. Kostro, R. Kuraszewski, M. Wysocki, Warszawa 2012; Prof. Wiesław Chrzanowski, „Glaukopis” 2012, nr 25–26, s. 394–395; Wystąpienia Wiesława Chrzanowskiego marszałka sejmu RP I kadencji 25 XI 1991–31 V 1993, oprac. K. Chrzanowska, Warszawa 2012; Hall A., Wspomnienie o Wie­sławie Chrzanowskim, „Znak” 2012, nr 7/8, s. 108–111; Ciećwierz J., Adwo­kat prof. dr hab. Wiesław Chrzanowski (1923–1998), „Palestra” 2012, nr 7–8, s. 311–313; Misztal-Konecka J., In memoriam. Wiesław Marian Chrzanowski 1923–1998, „Studia Prawnicze KUL” 2012, nr 2 (50), s. 7–12; Graczyk R., Chrzanowski, Warszawa 2013; Stanisz P., Wiesław Chrzanowski (1923–1998), „Studia Prawnicze KUL” 2013, t. 2, s. 11–14; Bartyzel M., Myśl prawdziwego polityka [www.muzhp/pl/c/1186/myl-prawdziwego-polityka]; Hall A., Idee polityczne Wiesława Chrzanowskiego, Sopot 2013; Urban A., Wiesław Chrza­nowski i myśl o partii ideowej, „Polityka Polska” 2015, nr 8, s. 28–34.
• Józef Oleksy: Stenogramy z posiedzeń Sejmu II i IV kadencji (1993–1997), (2001–2005), Biała księga. Akta śledztwa prowadzonego przez Prokuraturę Warszawskie­go Okręgu Wojskowego w Warszawie w sprawie wniosków Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 19.12.1995 r. i 16.01.1996 r., Warszawa 1996; Janu­szewski R., Strękowski J., Szara księga. Mówią członkowie Sejmowej Komisji nadzwyczajnej do zbadania zgodności z prawem działania organów państwa w sprawie Józefa Oleksego, Warszawa 1996; Kopeć J., Wariant Oleksego, Warszawa 1996; Dabert D., Wielki spektakl: językowa strategia obrony Józefa Oleksego, „Odra” 1996, nr 3, s. 11–17; Badowski R., Ałagnow, Jakimiszyn i inni. Kulisy wywiadu rosyjskiego: wszystko o sprawie Oleksego, Warszawa 1996; Skrzydło W., Rząd Józefa Oleksego, [w:] Gabinety koalicyjne w Polsce w latach 1989–1996, M. Chmaj, M. Żmigrodzki, Lublin 1998, s. 153––171; Janicki M., Józef męczennik, „Polityka” 2002, nr 40, s. 84–86; Janicka I., Prasa niemiecka o premierach III Rzeczypospolitej (1989–2003), „Przegląd Zachodni” 2004, nr 1, s. 141–162; Chwalba A., III Rzeczpospolita. Raport specjalny, Kraków 2005; Siekulicki D., Partie lewicy i centrolewicy w polskim systemie partyjnym. Aktywność SLD, PSL i UP na polskiej scenie politycznej, Kraków 2006; Zaleski I., Józef Ofiarny, „Wprost” 2005, nr 13, s. 30–31; Du­dek A., Historia polityczna Polski 1989–2005, Kraków 2007; Musiał F., Józef Oleksy i zagadka AWO, [w:] Agentura w akcji, red. F. Musiał, J. Szarek, Kra­ków 2007, s. 173–179; Kalukin R., Ballada o Józefie: infamis, „Duży Format” 2007, nr 14, s. 2–5; Oleksy J., Unia Europejska wobec potrzeby reform, „Ze­szyty Naukowe – Wyższa Szkoła Informatyki, Zarządzania i Administracji w Warszawie” 2010, z. 2, s. 13–32; Rajchel K., Józef Oleksy (1946–2015), „Ze­szyty Naukowe – Wyższa Szkoła Informatyki, Zarządzania i Administracji w Warszawie” 2015, z 1, s. 347–251; Semka P., Mistrz czerwonego wdzięku, „Do Rzeczy” 2015, nr 3, s. 38–40; Reszka P., Nawrócony demokrata, „Tygo­dnik Powszechny” 2015, nr 3, s 24–25; Faron B., Z „Piekła” rodem: o Józefie Oleksym, „Zdanie” 2016, nr 3/4, s. 94–98; Leśniak J., Choć po lewicy, a wsze­ lako prawy...: Józef Oleksy 1946–2015, Nowy Sącz 2016; Józef Oleksy. Wspo­mnienia, wywiady, materiały do biografii, red. W. Czuchnowski, Ł. Perzyna, Warszawa 2016.
• Józef Zych: Stenogramy z posiedzeń Sejmu II (1993–1997); Raport z czterech lat rządów koalicji Polskiego Stronnictwa Ludowego i Sojuszu Lewicy Demokratycznej, „Myśl Socjaldemokratyczna” 1997, nr 4, s. 65–92; Chwalba A., III Rzeczpo­spolita. Raport specjalny, Kraków 2005; Siekulicki D., Partie lewicy i centro­lewicy w polskim systemie partyjnym. Aktywność SLD, PSL i UP na polskiej scenie politycznej, Kraków 2006; Dudek A., Historia polityczna Polski 1989––2005, Kraków 2007; Szamik J., PSL w wyborach parlamentarnych 1990––2005, „Myśl Ludowa” 2009, nr 1, s. 51–77; W. Szwajdler, Józef Zych: na przekór losowi, Kraków 2008; Zych J., Trudna lekcja demokracji, Kraków 2010; Gmitruk J., Ruch ludowy: tradycja i polityka, Warszawa 2010; Ludowcy i problematyka agrarna na początku XXI wieku, Ł. Tomczyk, Wrocław 2010; Człowiek, który współtworzył współczesną historię Polski, „Nie tylko o prawie” 2019, nr 1, s. 9–13.
• Maciej Płażyński: Stenogramy z posiedzeń Sejmu III (1997–2001); Stenogramy z posiedzeń Sejmu VI (2007–2011); Dokonania Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej III ka­dencji i ich społeczna ocena: materiały seminarium pod patronatem Marszał­ka Sejmu RP Macieja Płażyńskiego, Gdańsk 2001; Pastuszko G., Stanowisko ustrojowe Marszałka Sejmu a prawa opozycji parlamentarnej, „Przegląd Sej­mowy” 2009, nr 2 (91), s. 9–30; Grzeszczuk A., Maciej Płażyński (1958––2010): marszałek, prezes, człowiek dobrej woli, „Zesłaniec. Pismo Rady Naukowej Zarządu Głównego Związku Sybiraków” 2010, nr 44, s. 10–11; Moim powołaniem jest służba publiczna: rzecz o Macieju Płażyńskim, A. Grzeszczuk, A. Dudzik, I. Paczesna, oprac. biogr. A. Chmielecki, War­szawa 2013; Demska I., Oller A., Świetlik. Życie zawieszone na linie, Gdańsk 2012; Dudek A., Historia polityczna Polski 1989–2012, Kraków 2013; Si­korski T., O kształt polityki polskiej. Oblicze ideowo-polityczne i działalność Ruchu Młodej Polski (1979–1989), Toruń 2011; Chmielecki A., Marszałek z Solidarności, „Tygodnik Solidarność” 2016, nr 42, s. 22–23; Chmielecki A., Płażyńscy – Legiony i Solidarność, „Biuletyn IPN” 2018, nr 7–8 (152––153), s. 183–191; Socha R., Maciej Płażyński: oracz na wysokościach, „Po­lityka” 1997, nr 44, s. 16; Osiemdziesiąta rocznica odzyskania niepodległości. Wystąpienia Marszałków Sejmu i Senatu na wspólnym posiedzeniu obu izb w dniu 10 listopada 1998 r., „Przegląd Sejmowy” 1998, z. 5, s. 9–16; Janic­ki M., Zmienić styl rządzenia: marszałek Sejmu Maciej Płażyński w redakcji „Polityki”, „Polityka” 2000, nr 5, s. 25–26; Płażyński M., Imperatyw debaty publicznej, „Znaki Nowych Czasów” 2005, R. 4, nr 15, s. 53–57; Kazański A., Biogram M. Płażyńskiego, [w:] Encyklopedia Solidarności, www.encysol.pl/wiki/Maciej_Plazynski; www.encysol.pl/wiki/Maciej_Płażyński; www.paslek.wm.pl/2870,Maciej-Płazynski-jedna-z-ofiar katastrofy-pod-Smolenskiem­-miał-w-Pasleku-wielu-przyjaciol.html; www.nagrodaplazynskiego.pl; www.gazetaprawna.pl/wiadomosci/artykuly/414342,maciej-plazynski-1958-2010.html.