15 października 2023 r. – święto czy porażka demokracji bezpośredniej?

October 15, 2023 – a celebration or failure of direct democracy?

This publication aims to present the most important problems that occurred in connection with the referendum, which, despite numerous voices of opposition, took place on October 15, 2023. It was also the day on which elections to the Sejm and Senate were to be held. Therefore, the authors decided not to refer to or comment on the extensive discussion of doctrinal issues related to the referendum, but to address only the practical dimension of the vote held in order to formulate de lege lata conclusions. The subject of the analysis was the issue of the validity and binding nature of the referendum, as well as the issue of the refusal of the voter to collect the referendum ballot in connection with the implementation of the principle of secrecy of the vote, which provokes many controversial assessments.

Niniejsza publikacja ma na celu przybliżenie najistotniejszych problemów, jakie wystąpiły w związku z przeprowadzonym referendum, które mimo licznych głosów sprzeciwu odbyło się w dniu 15 października 2023 r. Był to jednocześnie dzień, w którym przeprowadzone miały być wybory do Sejmu i Senatu. Dlatego Autorki postanowiły nie przywoływać czy komentować szeroko zakrojonej dyskusji na tematy doktrynalne związane z referendum, a odnieść się jedynie do wymiaru praktycznego przeprowadzonego głosowania, by sformułować wnioski de lege lata. Przedmiotem analizy objęte zostały zagadnienia ważności i wiążącego charakteru referendum, a także wywołująca wiele kontrowersyjnych ocen kwestia odmowy pobrania karty referendalnej przez wyborcę w związku z urzeczywistnieniem zasady tajności głosowania.

BIBLIOGRAFIA:

• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.04.1997. Dz.U.1997.78.483.
• Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z 20.02.1996 o wynikach głosowania i wynikach referendów przeprowadzonych w dniu 18.02.1996 r., Dz.U. nr 22, poz. 101.
• Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z 7.09.2015 r. o wynikach głosowania i wyniku referendum przeprowadzonego w dniu 6.09.2015, Dz.U. 2015, poz. 1375.
• Obwieszczenie Państwowej Komisji Wyborczej z 17.10.2023 o wynikach głosowania i wyniku referendum przeprowadzonego w dniu 15.10.2023, Dz.U. 2023, poz. 2236.
• Postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 17.06.2015 o zarządzeniu ogólnokrajowego referendum, Dz.U. 2015, poz. 852.
• Rozporządzenie Ministra Cyfryzacji z 3.08.2023 w sprawie spisu wyborców, Dz.U. poz. 1512
• Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z 29.12.2014 w sprawie spisu wyborców, Dz.U.2021, poz. 697.
• Uchwała Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych z 7.12.2023. Sygn. akt I NSWR 2262/23. Pobrane z: https://www.sn.pl/aktualnosci/SiteAssets/Lists/Komunikaty_o_sprawach/AllItems/Uchwa%C5%82a%20Izby%20Kontroli%20Nadzwyczajnej%20i%20Spraw%20Publicznych%20z%20dnia%207%20grudnia%202023%20r.%20(I%20NSWR%202262_23.pdf.
• Uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 17.08.2023 o zarządzeniu referendum ogólnokrajowego w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa, Dz.U. 2023, poz. 1636
• Uchwała Państwowej Komisji Wyborczej nr 211/2023 Państwowej Komisji Wyborczej z 25.09.2023. Pobrane z: https://pkw.gov.pl/aktualnosci/informacje/informacja-o-warunkach-udzialu-obywateli-polskich-wglosowaniu-w-obwodach-glosowania-utworzonych-za--_-pp51237.
• Ustawa z 14.03.2003 o referendum ogólnokrajowym. Dz.U. 2020, poz. 851 oraz 2023, poz. 497 i 1628.
• Ustawa z 5.1.2011 – Kodeks wyborczy, t.j. Dz.U. 2022, poz. 1277; ost. zm. Dz.U. 2023, poz. 497.
• Ustawa z 7.07.2023 o zmianie ustawy o referendum ogólnokrajowym, Dz.U.2023.1628
• Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 29.11.1995 w sprawie referendum o powszechnym uwłaszczeniu obywateli oraz referendum o niektórych kierunkach wykorzystania majątku państwowego, przeprowadzonego w dniu 18.02.1996 na podstawie uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z 21.12.1995.
• Batko-Tołuć, K. (2023, 9 października). Nie daj sobie wcisnąć „referendum”. Pobrane z: https://siecobywatelska.pl/nie-daj-sobie-wcisnac-referendum/.
• Domagalski, M. (2023, 7 września). Prorządowe organizacje w kampanii referendalnej. Co na to prawnicy i eksperci. Pobrane z: https://www.rp.pl/prawo-dla-ciebie/art39068101-prorzadowe-organizacje-w-kampanii-referendalnej-co-na-to-prawnicy-i-eksperci.
• Druk Sejmowy nr 2609 (2023, 17 sierpnia). Głosowanie nr 60 na 81. posiedzeniu Sejmu. Pobrane z: https://www.sejm.gov.pl/sejm9.nsf/agent.xspsymbol=glosowania&nrkadencji=9&nrposiedzenia=81&nrglosowania=60.
• Fundacja im. Stefana Batorego (29.08.2023). List do Państwowej Komisji Wyborczej. Pobrane z: https://www.batory.org.pl/oswiadczenie/list-do-panstwowej-komisji-wyborczej/.
• Fundacja im. Stefana Batorego (2023, 3 października). Oświadczenie Przewodniczącego Rady Andrzeja Rycharda i Prezesa Zarządu Fundacji Batorego Edwina Bendyka w sprawie referendum 15 października 2023. Pobrane z: https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2023/10/List-do-PKW_tajnosc_glosowania.pdf.
• Fundacja im. Stefana Batorego (2023, 10 października). Zespół Ekspertów Wyborczych Fundacja im. Stefana Batorego skierował zapytanie do Przewodniczącego Państwowej Komisji Wyborczej, sylwestra Marciniaka. Pobrane z: https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2023/10/List-do-PKW-p.-51.pdf.
• Grabowska, S. (2019). Referendum ogólnokrajowe w Polsce – analiza przypadku. Studia Politologiczne, 53.
• Horbaczewski, R. (2023, 1 września). Jeden spis wyborców na wybory, drugi na referendum. Pobrane z: https://www.prawo.pl/samorzad/tajnosc-glosowania-w-referendum-ogolnokrajowym,522895.html.
• Jabłoński, M. (2001). Referendum ogólnokrajowe w polskim prawie konstytucyjnym. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Klimowicz, A. (2016). Referendum ogólnokrajowe w sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa – analiza obowiązujących rozwiązań i dotychczasowych niepowodzeń. Kortowski Przegląd Prawniczy, 1, 3.
• Kryszeń, G. (2020). Ogólnokrajowe referendum inicjowane przez obywateli a polskie prawo referendalne. Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 4(56).
• Musiał-Karg, M. (2008). Referenda w państwach europejskich. Teoria, praktyka, perspektywy. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Państwowa Komisja Wyborcza (2023a). Komunikat PKW w sprawie wydawania kart do głosowania, ZPOW.571.145.2023. Pobrane z: https://www.pkw.gov.pl/uploaded_files/1697390865_komunikat-pkw-w-sprawie-wydawania-kart-do-glosowania.pdf.
• Państwowa Komisja Wyborcza (2023b). Wyjaśnienia Państwowej Komisji Wyborczej w sprawie rozpowszechniania w mediach nieprawdziwych informacji przez Jacka Czaputowicza. Pobrane z: https://wybory.gov.pl/sejmsenat2023/pl/pkw_aktualnosci/52390.
• Państwowa Komisja Wyborcza (2023c). Wyniki głosowania w Referendum ogólnokrajowym 2023 r. Pobrane z: https://referendum.gov.pl/referendum2023/pl/wyniki/pl.
• Rachwał, M. (2005). Referendum jako forma udziału obywateli w kierowaniu sprawami publicznymi. Środkowoeuropejskie Studia Polityczne, 2.
• Rachwał, M. (2010). Demokracja bezpośrednia w procesie kształtowania się społeczeństwa obywatelskiego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Radziewicz, P. (2023). Komentarz art. 125. W: P. Tuleja (red.). Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz. Warszawa: LEX.
• Rytel-Warzocha, A. (2011). Referendum ogólnokrajowe w państwach Europy Środkowo-Wschodniej. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Sąd Najwyższy (2023, 7 grudnia). Sąd Najwyższy stwierdził ważność referendum ogólnokrajowego przeprowadzonego w dniu 15 października 2023. Pobrane z: https://www.sn.pl/aktualnosci/SitePages/Komunikaty_o_sprawach.aspx?ItemSID=619-b6b3e804-2752-4c7d-bcb4-7586782a1315&ListName=Komunikaty_o_sprawach&rok=20.
• Sitnicka, D. (2023). Najważniejsze są wybory, referendum jest drugorzędne. Podpowiadamy, jak je bezpiecznie zbojkotować. Pobrane z: https://oko.press/referendum-bojkot-glosowanie.
• Stowarzyszenie Interwencji Prawnej (2023, 31 sierpnia). Apelujemy o realne prawo odmowy udziału w referendum – list organizacji społecznych do PKW. Pobrane z: https://interwencjaprawna.pl/alepujemy-o-realne-prawo-odmowy-udzialu-w-referendum-list-organizacji-spolecznych-do-pkw.
• Urbaniak, K. (2023). Opinia prawna w sprawie realizacji zasady tajności w głosowaniu w referendum przeprowadzanym w tym samym dniu, w którym odbywają się wybory do Sejmu i Senatu. Pobrane z: https://www.batory.org.pl/wp-content/uploads/2023/10/Opinia-prawna_realizacja-zasady-tajnosci.pdf.
• Uziębło, P. (2004). Konstrukcja instytucji demokracji bezpośredniej w Konstytucji RP na tle współczesnych rozwiązań ustrojowych, Gdańskie Studia Prawnicze, XII.
• Uziębło, P. (2016). Zarządzenie referendum ogólnokrajowego na wniosek grupy wyborców. W: A. Gajda, A. Rytel-Warzocha, P. Uziębło (red.). Referendum ogólnokrajowe w Polsce. Wybrane zagadnienia. Gdańsk: Wydawnictwo UG.
• Uziębło, P. (2020). Referendum i co dalej? O wyniku referendum ogólnokrajowego i jego skutkach. Przegląd Prawa Konstytucyjnego, 2(54).
• Winczorek, P. (2014). Kilka uwag o polskich referendach, Ruch Prawniczy. Ekonomiczny i Socjologiczny, 2.