Gra ze śmiercią istotą mechanizmu władzy. O logice terroru reżimu totalitarnego

Państwo sowieckie w apogeum stalinizmu było w pełni rozwiniętym państwem totalitarnym. Marzenie o nowym człowieku, stanowiące istotę reżimu totalitarnego, zmieniło się w koszmar. Ten, kto znajdował się w orbicie Józefa Stalina, nie miał wyjścia: stawał się albo ofiarą, albo sprawcą. Jego władza absolutna wyrosła z bezgranicznych rozmiarów terroru. Przemoc stalinowska była możliwa tylko dlatego, że Stalin i jego otoczenie traktowali ją jako oczywiste narzędzie służące umocnieniu władzy i przekonanie to pochodziło nie z tekstów europejskiego marksizmu, ale z doświadczenia i mentalnego ukształtowania sprawców. Stalin używał przemocy, kalkulując na zimno swoje posunięcia, gdyż grę ze śmiercią uważał za element mechanizmu władzy. Jednocześnie Stalin był mordercą, któremu zabijanie i zadawanie bólu sprawiało radość i który wykorzystywał argumenty ideologiczne, zapisane w kanonicznych tekstach teoretyków marksizmu, do tego, by móc na zewnątrz uzasadnić swoje przestępcze decyzje.

THE GAME WITH DEATH IS THE ESSENCE OF THE POWER MECHANISM. ON THE LOGIC OF TERROR OF THE TOTALITARIAN REGIME

At the height of Stalinism, the Soviet state was a fully developed totalitarian state. The dream of a new man, being the essence of a totalitarian regime, has turned into a nightmare. The man who was in the orbit of Joseph Stalin had no choice: he became either a victim or a perpetrator. His absolute power grew out of boundless proportions of terror. Stalinist violence was possible only because Stalin and his entourage treated it as an obvious tool for strengthening power, and this conviction came not from the texts of European Marxism, but from the experience and mental formation of the perpetrators. Stalin used violence to calculate his moves cold because he considered playing with death as an element of the power mechanism. At the same time Stalin was a murderer who enjoyed killing and inflicting pain and who used ideological arguments written in the canonical texts of Marxist theorists to justify his criminal decisions externally.

BIBLIOGRAFIA:

• Arbatow, G. (1993). Das System. Ein Leben im Zentrum der Sowjetpolitik. Frankfurt am Main: S. Fischer Verlag.
• Arendt, H. (2008). Korzenie totalitaryzmu. Warszawa: Wydawnictwa Profesjonalne i Akademickie.
• Arendt, H. (2014). Korzenie totalitaryzmu. Warszawa: Świat Książki.
• Baberowski, J. (2008). Gewalt verstehen, Zeithistorische Forschungen, 5(1), 5–17.
• Baberowski, J. (2009). Czerwony terror. Historia stalinizmu. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Baberowski, J. (2014). Stalin. Terror absolutny. Warszawa: Prószyński i S-ka.
• Bankowicz, M., Kozub-Ciembroniewicz, W. (2007). Dyktatury i Tyranie. Szkice o niedemokratycznej władzy. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
• Baszkiewicz, J. (1998). Powszechna historia ustrojów państwowych. Gdańsk: Wydawnictwo ARCHE.
• Besançon, A. (1999). Myśmy wszystko zapomnieli. Gazeta Wyborcza, 118, 22–23 maja.
• Bullock, A. (1994). Hitler i Stalin. Żywoty równoległe. t. 1. Warszawa: PIW, Wydawnictwo Bellona.
• Carlyle, T. (2006). Bohaterowie. Cześć dla bohaterów i pierwiastek bohaterstwa w historii. Kraków: Wydawnictwo Zielona Sowa.
• Ciesielski, S. (2013). Wróg jest wszędzie. Stalinowska polityka represyjna w latach 1928–1941. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Courtois, S., Werth, N., Panné, J.-L., Paczkowski, A., Bartosek, K.,Margolin, J.L., Kauffer, R., Rigoulot, P., Fontaine, P., Santamaria, Y.,Boulouque, S. (1999). Czarna księga komunizmu. Zbrodnie, terror, prześladowania. Warszawa: Pruszyński i S-ka.
• Duraczyński, E. (2012). Stalin. Twórca i dyktator supermocarstwa. Pułtusk-Warszawa: Akademia Humanistyczna, ASPRA-JR, Bellona.
• Dziak, W.J. (1990). Stalin. Stalinizm. Stalinowcy. Warszawa: SOW ZSP Alma-Press.
• Fainsod, M. (1967). How Russia is ruled. Cambridge, Massachusetts: Harvard UP.
• Fitzpatrick, S. (2017). Zespół Stalina. Niebezpieczne lata radzieckiej polityki. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.
• Freud, S. (1981). Warum Krieg? (list do Alberta Einsteina). W: S. Freud, Gesammelte Werke. t. 16. Werke aus den Jahren 1932–1939. Frankfurt am Main.
• Friedrich, C. J. i Brzeziński, Z. (1956). Totalitarian Dictatorship and Autocracy. Cambridge, Mass.: Harvard UP.
• Kersten, K. (1991). O użyteczności konceptu totalitaryzmu w badaniach historii PRL. W: A. Paczkowski (red.). Czy PRL była państwem totalitarnym? Stenogram konwersatorium z dn. 19.XII. 1990 r. Warszawa.
• Linz, J.J. (2000). Totalitarian and authoritarian regimes. Boulder, Colo., London: Lynne Rienner Publishers.
• Łobanow, M. (red.). (2002). Stalin w wospominanijach sowriembnnikow i dokumientow epochi. Moskwa: Eksmo.
• Malia, M. (1998). Sowiecka tragedia. Historia komunistycznego imperium rosyjskiego 1917–1991. Warszawa: Philip Wilson.
• Marples, D.R. (2011). Historia ZSRR. Od rewolucji do rozpadu. Wrocław: Wydawnictwo Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
• Mawdsley, E. (2012). Czas Stalina. Warszawa: BELLONA.
• Noskowa, A. (2011). Nowoczesna historiografia rosyjska wobec stalinizmu w ZSRR – próba podsumowania. W: J. Szymoniczek, E.C. Król (red.). Czas totalitaryzmu. Stalinizm, faszyzm, nazizm i pokrewne systemy polityczne w XX wieku (ss. 218–230). Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN. Collegium Civitas.
• Otto, J.G. (2012). Przywódca polityczny elementem konstytutywnym reżimu politycznego. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Otto, J.G. (2015). Wojsko w reżimie politycznym – zarys analizy politologicznej. W: J.G. Otto (red.). Demokratyczne i niedemokratyczne reżimy polityczne (ss. 200–228). Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA.
• Otto, J. G. (2015). Chory reżim polityczny. Patologie w polityce w świetle jej personalizacji. W: J.G. Otto (red.). Demokratyczne i niedemokratyczne reżimy polityczne (ss. 256–285). Warszawa: Dom Wydawniczy ELIPSA.
• Overy, R. (2009). Dyktatorzy. Hitler i Stalin. Warszawa: Wydawnictwo Dolnośląskie.
• Pipes, R. (2005). Rosja bolszewików. Warszawa: Magnum.
• Popitz, H. (1992). Phänomene der Macht, Tübingen: Mohr.
• Rakowska-Harmstone, T. (2011). Stalinizm – sedno i interpretacje. W: J. Szymoniczek, E.C. Król (red.). Czas totalitaryzmu. Stalinizm, faszyzm, nazizm i pokrewne systemy polityczne w XX wieku (ss. 206–217). Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN. Collegium Civitas.
• Reemtsma, J.-P. (2008). Vertrauen und Gewalt,Versuch über eine besondere Konstellation der Moderne. Hamburg: HIS Verlag.
• Resis, A. (red.). (1993). Molotov remembers: inside Kremlin politics. Conversations with Felix Chuev. Chicago: Ivan Dee.
• Schlögel, K. (2012). Terror i marzenie. Moskwa 1937. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
• Sofsky, W. (1993). Die Ordnung des Terrors, Das Konzentrationslager. Frankfurt am Main: S. Fischer Verlag.
• Stalin i stalinizm. Rozmowy George’a Urbana. (1987). London: Polonia Book Fund.
• Suwenirow, O. (1998). Tragedija RKKA 1937–1938. Moskwa.
• Szklarski, B. (2011). Model przywództwa totalitarnego w ujęciu porównawczym. W: J. Szymoniczek, E.C. Król (red.). Czas totalitaryzmu. Stalinizm, faszyzm, nazizm i pokrewne systemy polityczne w XX wieku (ss. 30–42). Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN. Collegium Civitas.
• Tucker, R. C. (1990). Stalin in Power. The Revolution from Above 1928–1941. New York: W. W. Norton & Company.
• Wołkogonow, D. (2006). Stalin. Wirtuoz kłamstwa, dyktator myśli. Warszawa: Wydawnictwo Amber.