30 lat później: problem rządów prawa w exposé ministrów spraw zagranicznych Polski z perspektywy 1990 i 2019 r.

Artykuł stanowi próbę porównania obecności problematyki rządów prawa w dorocznych exposé ministrów spraw zagranicznych RP z perspektywy 1990 i 2019 r. Impulsem do wzmiankowanej analizy wystąpień Krzysztofa Skubiszewskiego i Jacka Czaputowicza były: 30. rocznica powołania rządu Tadeusza Mazowieckiego i – co się z tym wiąże – zapowiedź ustanowienia standardów prawnych charakterystycznych dla zachodnich demokracji liberalnych oraz, siłą rzeczy, bieżący spór wokół praworządności w Polsce. Okoliczności te sprawiły, że zagadnienie rządów prawa zajęło istotne miejsce w przemówieniach obu szefów dyplomacji. W artykule dokonano analizy wystąpień obu ministrów spraw zagranicznych. Kwestia praworządności pojawia się w nich w następujących kontekstach: krajowym (transformacja wymiaru sprawiedliwości i towarzyszący jej dyskurs) oraz międzynarodowym, obejmującym relacje Polski z innymi państwami (ze szczególnym uwzględnieniem państw sąsiedzkich) i organizacjami międzynarodowymi (Rada Europy – przez pryzmat przede wszystkim Europejskiego Trybunału Praw Człowieka, Unia Europejska, ONZ). O ile minister Skubiszewski w pewnym sensie wyznaczył w swym exposé „punkt wyjścia” polskiej polityki zagranicznej (w tym zobowiązanie do implementacji międzynarodowych standardów ochrony praw człowieka), tak Jacek Czaputowicz „punkt dojścia”, bowiem najistotniejsze cele wolnej Polski w sferze stosunków zewnętrznych zostały na przestrzeni 30 lat zrealizowane. Zmiana polityczna, jaką przyniosły wybory parlamentarne w 2015 r., sprawiła, że problem rządów prawa w Polsce stał się – także w polityce zagranicznej – na powrót aktualny.

30 YEARS LATER: THE ISSUE OF THE RULE OF LAW IN THE EXPOSÉS OF MINISTERS OF FOREIGN AFFAIRS OF POLAND FROM THE PERSPECTIVE OF 1990 AND 2019

The article constitutes an attempt at comparing the existence of the issue of the rule of law in annual exposés of the Ministers of Foreign Affairs of the Republic of Poland from the perspective of 1990 and 2019. The impulse for the said analysis of speeches given by Krzysztof Skubiszewski and Jacek Czaputowicz consists in: the 30th anniversary of establishment of the Tadeusz Mazowiecki’s government and the related announcement of establishing legal standards characteristic for Western liberal democracies and, inevitably, the current dispute concerning the legality in Poland. These circumstances resulted in the issue of the rule of law taking a significant place in the speeches of the aforementioned heads of diplomacy. The article presents analysis of speeches given by both Ministers of Foreign Affairs. The issue of legality appears therein in three main contexts: national (transformation of the judiciary and accompanying discourse) and international, covering relations of Poland with other states (including, in particular, neighbouring states) and international organisations (Council of Europe – predominantly in the framework of the European Court of Human Rights, the European Union, the United Nations). Whereas Minister Skubiszewski in a sense indicates in his exposé “the starting point” of the Polish foreign affairs policy (including the obligation to implement international standards of the protection of human rights), Jacek Czaputowicz indicates “the destination”, since the most important aims of free Poland in the scope of external relations have been achieved in the course of 30 years. The political change brought by the parliamentary elections in 2015 resulted in the issue of the rule of law in Poland becoming current again, also in the foreign affairs policy.

BIBLIOGRAFIA:

• Biel, Ł., Broś, K., Jopek-Bosiacka, A. (2017). Polityka zagraniczna i integracja europejska w uchwałach Sejmu w latach 1950-2014. Swoi – Inni – Obcy. W: M. Czyżewski, A. Horolets, K. Podemski, D. Rancew-Sikora (red.). Polskie sprawy 1945–2015. Warsztaty analizy dyskursu (s. 225–259). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
• Bieńczyk-Missala, A. (2005). Prawa człowieka w polskiej polityce zagranicznej po 1989 roku. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Bieńczyk-Missala, A., Kuźniar, R. (red.) (2007). Prawa człowieka w polskiej polityce zagranicznej. Warszawa: Polski Instytut Spraw Międzynarodowych.
• Brzuszczak, P. (2019). Prawa człowieka w polityce zagranicznej rządu Tadeusza Mazowieckiego. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Bunda, M. (2018). Blokada polskich skarg do Strasburga. Polityka z 18 września 2018 r.
• Ceranka, P. (red.) (2013). Exposé ministrów spraw zagranicznych 1990–2013. Warszawa: Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Biuro Archiwum i Zarządzania Informacją.
• Czaputowicz, J. (2019). Informacja Ministra Spraw Zagranicznych o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2019 r. Pobrane z: https://www.gov.pl.
• Czyżewski, M., Dunin, K., Piotrowski, A. (red.) (2010). Cudze problemy. O ważności tego, co nieważne. Analiza dyskursu publicznego w Polsce. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne.
• Czyżewski, M., Otrocki, M., Piekot, T., Stachowiak, J. (red.) (2017). Analiza dyskursu publicznego. Przegląd metod i perspektyw badawczych. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
• Dąbrowski, M. (2009). Komparatystyka dyskursu. Dyskurs Komparatystyki. Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.
• Duszak, A., Fairclough, N. (red.) (2008). Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. Kraków: UNIVERSITAS.
• Duszak, A., Kowalski, G. (red.) (2013). Systemowo-funkcjonalna analiza dyskursu. Kraków: UNIVERSITAS.
• Friszke, A. (2014). Rewolucja Solidarności 1980–1981, Kraków: Wydawnictwo Znak.
• Horolets, A. (red.) (2008). Analiza dyskursu w socjologii i dla socjologii. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Huntington, S.P. (1991). The Third Wave. Democratization in the Late Twentieth Century. Norman: University of Oklahoma Press.
• Kissinger, H. (1994). Diplomacy. New York: Simon & Schuster.
• Kukułka, J., Zięba, R. (red.) (1992). Polityka zagraniczna państwa. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
• Kunter, A. (2012). Analiza dyskursu, tłum. M. Höffner. W: D. Jemielniak (red.). Badania jakościowe. Metody i narzędzia, t. 2 (s. 189–201). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
• Kuźniar, R. (2008). Droga do wolności. Polityka zagraniczna III Rzeczypospolitej, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Mazowiecki, T. (1989a). Będzie to rząd koalicji na rzecz reformy państwa i naprawy gospodarki. Przemówienie Tadeusza Mazowieckiego wygłoszone w Sejmie 24 sierpnia 1989 r., Trybuna Ludu z 25 sierpnia 1989 r.
• Mazowiecki, T. (1989b). Polacy rozpoczynają nową kartę swej historii. Oświadczenie premiera Tadeusza Mazowieckiego wygłoszone w Sejmie 12 września 1989 r. Rzeczpospolita z 13 września 1989 r.
• Melissen, J. (red.) (2005). The New Public Diplomacy. Soft Power in International Relations. London: Palgrave Macmillan.
• Morgenthau, H.J. (1979). Human Rights & Foreign Policy. New York: Council on Religion & International Affairs.
• Morin, E. (1983). L’Esprit du temps, Paris: Grasset.
• Nye, J.S. (2004). Soft Power. The Means to Success in World Politics. New York: Public Affairs.
• Nye, J.S. (2011). The Future of Power. New York: Public Affairs.
• Ociepka, B. (2009). Komunikowanie polityczne w środowisku międzynarodowym: podmioty dyplomacji publicznej. W: M. Kolczyński, M. Mazur, S. Michalczyk (red.). Mediatyzacja kampanii politycznych (s. 88–101). Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
• Ociepka, B. (2013). Miękka siła i dyplomacja publiczna Polski. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
• Piekot, T., Poprawa, M. (red.) (2012). Analiza dyskursu. Centrum – peryferie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Podemski, K. (2017). Polska kosmografia polityczna. Analiza sejmowych exposé ministrów spraw zagranicznych w latach 1945–2015. W: K. Podemski, M. Czyżewski, A. Horolets, D. Rancew-Sikora (red.). Polskie sprawy 1945–2015. Warsztaty analizy dyskursu (s. 183–223). Warszawa: Wydawnictwo Akademickie SEDNO.
• Przyłęski, P. (2012). Populizm w polskiej polityce. Analiza dyskursu polityki. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe.
• Rittel, S.J. (2016). Analizy dyskursu tekstowego. Kraków: Collegium Columbinum.
• Ryniejska-Kiełdanowicz, M. (2007a). Kształtowanie wizerunku Polski w Unii Europejskiej. W: B. Ociepka (red.). Kształtowanie wizerunku (s. 11–35). Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Ryniejska-Kiełdanowicz, M. (2007b). Public relations Polski w okresie kandydowania do Unii Europejskiej. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
• Skubiszewski, K. (1997a). Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodległości. Przemówienia, oświadczenia, wywiady 1989–1993. Warszawa: Wydawnictwo INTERPRESS.
• Skubiszewski, K. (1997b). Polityka zagraniczna odrodzonego państwa. Doroczne exposé wygłoszone w Sejmie w dniu 26 kwietnia 1990 r. W: idem, Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodległości. Przemówienia, oświadczenia, wywiady 1989–1993. Warszawa: Wydawnictwo INTERPRESS.
• Skubiszewski, K. (1997c). Polska a bezpieczeństwo europejskie. Przemówienie wygłoszone podczas Zgromadzenia Północnoatlantyckiego. Londyn, 29 listopada 1990 r. W: K. Skubiszewski, Polityka zagraniczna i odzyskanie niepodległości. Przemówienia, oświadczenia, wywiady 1989–1993. Warszawa: Wydawnictwo INTERPRESS.
• Sztompka, P. (2000). Trauma wielkiej zmiany. Społeczne koszty transformacji, Warszawa: Instytut Studiów Politycznych Polskiej Akademii Nauk.
• Wodak, R. (2011). Wstęp: badania nad dyskursem – ważne pojęcia i terminy. W: R. Wodak, M. Krzyżanowski (red. ). Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, tłum. D. Przepiórkowska (s. 11–48). Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
• Wodak, R., Krzyżanowski, M. (red.) (2011). Jakościowa analiza dyskursu w naukach społecznych, tłum. D. Przepiórkowska. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Łośgraf.
• Zięba, R. (2010). Główne kierunki polityki zagranicznej Polski po zimnej wojnie. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.