Refleksje o etapach poznawania Chin w Europie i rodowodzie naszych stereotypów

Some reflections on historical stages of „understanding China” in Europe and on the origins of our stereotypes

The study presents the process of increasing knowledge of China in Europe starting with ancient Greece and Rome until the colonial and post-colonial periods. The author indicates that the key role played at the ancient times the division of the world into the sphere of „civilization” and of „barbarians”, who – according to Aristotle - should be treated as animals or plants, beings which must be under command of civilised men. At this early phases the stereotype of „Asian despotias” had already been born (although it concerned ancient Persia and other Middle East countries, not China), which depreciate an individual and citizens’ rights, and put an emphasis on the „slavish nature” of Asians. The images of „Asia” served first of all as the opposition to the forming identity of „civilised Europe” and its values. And of course, it has a mission of diffusing the civilisation. In the middle ages a new division appeared: into Christians and pagans, who are Devil’s children, and who should be baptised or annihilated. It was a new form of the ancient mission. In the Enlightenment period there were two streams of thought. One of them admired China as an excellent model of the enlighten, absolute monarchy, another one presented China according to the ancient despotic stereotype (its main theoretician was Montesquieu). This second, developed by Hegel, become essential for the colonial and post- -colonial period, including „cold war”. During this time such a vision had been propagated by Karl A. Wittfogel. According to this vision the West, again, has the mission of spreading out its superior civilization. Today there are two visions of the world in the West, one offered by Fukuyama, and another one by Huntington. The first propagates the mission of the West and inevitable westernization (or more exactly – Americanisation) of the entire world. The second vision maintains that notwithstanding modernization there will exist for a long time various civilizations with their diverse values, side by side with the West. And this vision appears more realistic, since everywhere in the world, including China, one could notice the revival of native or nationalistic traditions. President Trump seems to be the first American president for fifty years, who shares Huntington’s vision and does not subscribe to the idea of the obligatory civilising mission of the West.

 

REFERENCES:

• Arystoteles, Dzieła wszystkie, 6, przekł. M. Chigerowa i in., Warszawa 2001.
• Bell D.A., Beyond Liberal Democracy. Political Thinking for an East Asian Context, Princeton–Oxford
• Bell D.A., Chaibong (red.), Confucianism for the Modern World, Cambridge 2003.
• Bellah R.N., Civil Religion in America, „Deadalus” 1967, 96, nr 1.
• Bellah R.N., The Broken Convenant: America Civil Religion in Times of Trial, Chicago
• Bickers R.A., Wasserstrom J.N., Shanghai’s Dogs and Chinese Not Admitted’ Sign: Legend, History and Contemporary Symbol, „China Quarterly” 1995, nr 142.
• Cai Yuanming, Dlaczego zachodni model systemu wielopartyjnego nie byłby odpowiedni dla Chin, [w:] W.J. Dziak, Gawlikowski, M. Ławacz (red.), Chiny w XXI wieku: perspektywy rozwoju, Warszawa 2012.
• Castells M., Trylogia – Wiek informacji: ekonomia, społeczeństwo i kultura, 1: Społeczeństwo sieci, t. 2: Siła tożsamości, t. 3: Koniec tysiąclecia, red. M. Marody, Warszawa 2009–2011.
• Clarke J.J., Oriental The Encounter Between Asian and Western Thought, Routledge, London 1997.
• Country Comparison – GDP (Purchasing Power Parity), [w:] The World Factbook, CIA, www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/rankorder/2001rank.html.
• Creel H.G., The Origins of Statecraft in China, 1: The Western Chou Empire, Chicago 1970.
• Cyceron M.T., O państwie, o prawach, przekł. Żółtowska, Kęty 1999.
• Czajka A., Międzykulturowość i filozofia, Warszawa 2016.
• Drelich S., Demonarzędzie czy demoaksjologia? Dylematy współczesnego demokraty, „Liberté! Głos Wolny Wolność Ubezpieczający” 2011, nr 8.
• Eisenstadt S.N., Comparative Civilizations and Multiple Modernities. A Collection of Essays, 1, Leiden 2003.
• Eisenstadt S.N., Multiple Modernities, „Deadalus. Journal of the American Academy of Arts and Sciences” 2000, 129, nr 1.
• Ferguson N., Jak Wielka Brytania zbudowała nowoczesny świat, przekł. B. Wilga, Warszawa 2007.
• Fukuyama F., Budowanie państwa: władza i ład międzynarodowy w XXI wieku, przekł. Serwański, Poznań 2005.
• Fukuyama F., Koniec historii, przekł. T. Biedroń, Wichrowski, Poznań 1996.
• FungS.K., Drakeley S. (red.), Democracy in Eastern Asia. Issues, Problems and Challenges in a Region of Diversity, London 2013.
• Gawlikowskiego K., Typy i charakter działań wojennych Cesarstwa Chińskiego, „Azja-Pacyfik” 2016, 19.
• Gerbi A., The Dispute of the New World: The History of a Polemic, 1750–1900, przekł. Moyle,Pittsburgh 2010.
• Gernet J., Inteligencja Chin: społeczeństwo i mentalność, przekł. E. Pfeifer, Warszawa 2008.
• Goody J., Early Links Between East and West, [w:] Goody, The East and the West, Cambridge 1996.
• Gordon Ch.G., Gordon’s Campaign in Introduction and Short Account of the Taiping Rebellion, London 1900.
• Gray J., Dwie twarze liberalizmu, przekł. Rymarczyk, Warszawa 2001.
• Gray J., Państwo to my, przekł. Kowalski, „Gazeta Wyborcza”, 12–13 listopada 2016.
• Guéhenno J.-M., La fin de la democratie, Paris
• Hall D.L., Ames R.T., The Democracy of the Dewey, Confucius, and the Hope for Democracy in China, Chicago 1999.
• Halper S., The Beijing How China’s Authoritarian Model Will Dominate the Twenty-First Century, New York 2010.
• Herodot, Dzieje, przekł. Hammer, Warszawa 2002.
• Hsia A. (red.), The Vision of China in the English Literature of the Seventeenth and Eighteenth Centuries, Hong Kong
• Huntington S.P., Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, przekł. Jankowska, Warszawa 1998.
• Jarkowiec M., Ameryka jest chora, „Gazeta Wyborcza”, 9 listopada 2016.
• Jenkins S., Democracy Is Ill Served By Its Self-appointed Guardians, „The Guardian”, 5 marca 2008.
• K’ang Yu-wei, Ta T’ung Shu, the One World Philosophy of K’ang Yu-wei, przekł. G. Thompson, New York 1958.
• Kieniewicz J., Spotkania Wschodu, Gdańsk 1999.
• Kieniewicz J., Portugalczycy w Azji, XV–XX wiek, Wrocław
• Kieniewicz J., Wstęp, [w:] Gaspar da Cruz, Traktat o sprawach i osobliwościach Chin, przekł. Kaźmierczak, I. Komorowska, red. J. Kieniewicz, Gdańsk 2001.
• Kipling R., The White Man’s Bur Modern History Sourcebook, http://sourcebooksfordham.edu/halsall/mod/kipling.asp.
• Kołakowski L., Po co nam prawa człowieka?, „Gazeta Wyborcza”, 25–26 października
• Koniec pewnej Francis Fukuyama o nieporządkach w głowach i na świecie, rozmowa z Jackiem Żakowskim, „Polityka”, 16 października2010.
• Kroński T., Hegel i jego filozofia dziejów, [w:] Georg W.F. Hegel, Wykłady z filozofii dziejów, 1, przekł. J. Grabowski, A. Landman, Warszawa 1958.
• Kuo Wei Tchen J., Yeats (red.), Yellow Peril. An Archive of Anti-Asian Fear, London 2014.
• Lach D.F., Asia in the Making of Europe, 1: The Century of Discovery, Chicago 1965.
• Lee H.C. (red.), China and Eu rope. Images and Influences in Seexteenth to Eighteenth Centuries, Hong Kong 1991.
• Łuszczykiewicz A., Azjata jako źródło zagrożenia. Rekonstrukcja wizerunku Indusów i Chińczyków w literaturze brytyjskiej przełomu XIX i XX wieku, Toruń 2016.
• Mackerras C., Western Images of China, Oxford 1999.
• Malouf A., Wyprawy krzyżowe w oczach Arabów, przekł. Krystyna Dąbrowska, Warszawa 2001.
• March L., The Idea of Myth and Theory in Geographic Thought, Newton Abbot–London 1974.
• Markowski, Demokracja i demokratyczne innowacje. Z teorią w praktykę, Warszawa 2014.
• Markowski (red.), Populizm a demokracja, Warszawa 2004.
• Mill J.S., O wolności, przekł. Kurlandzka, Warszawa 1999.
• Monteskiusz, O duchu praw, przekł. T. Boy-Żeleński, Kęty 1997.
• Needham J., Book Oriental Despotism. A Comparative Study of Total Power, by K.A. Wittfogel, New Haven, Yale University Press, 1957, „Science and Society” 1959, t. XXIII.
• Olszewski M., Meandry średniowiecznej etnologii, [w:] Wilhelm z Rubryk, Opis podróży, przekł. Olszewski, Kęty 2007.
• Osiatyński W., Czy to zmierzch praw człowieka?, „Gazeta Wyborcza”, 9 grudnia
• Pew Global Attitude Pr Summary of Findings. A Rising Tide Life Mood in the Developnig World, 24 lipca 2007, http://pewglobal.org/reports/display.php?Re-portID=257.
• Pieśń o Rolandzie, przekł. T. Boy-Żeleński, Warszawa
• Plaught E., Chiny i Chińczycy, przekł. Michałowski, Warszawa 1900.
• Przemówienie prezydenta Donalda Trumpa do Narodu Polskiego na placu Krasińskich w Warszawie, 6 lipca 2017, oficjalna strona Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, www.prezydent.pl/aktualnosci/wydarzenia/art.,665,prezydent-usa-w-warszawie-stajemy-ramie-w-ramie-broniac-artykulu-5.pl/eng.
• Putjata D.V., Kitaj: oczerki geografii, ekonomiczeskogo sostojanija, administrativnogo i vojennogo ustrojstva Ceredinnoj Imperii i vojennogo znaczenija pogranicznoj s rosijej połosy, Petersburg 1895.
• Rodziński W., Historia Chin, Wrocław 1974.
• Schuessler A., ABC Etymological Dictionary of Old Chinese, Honolulu
• Seneca, On Master and Moral Letters to Lucilius. Letter 47, https://en.wikisource.org/wiki/moral_letters_to_Lucilius/letter-47.
• Shen Fuwei, Cultural Flow Between China and Outside World Throughout History, przekł. Wu Jingshu, Beijing 1996.
• Son-Hun Tan, Confucian Democracy. A Deweyan Construction, Albany
• Śpiewak P., Poszukiwanie wspólnot, [w:] Wybór tekstów, wybór i wstęp P. Śpiewak, przekł. P. Rymarczyk, T. Szubka, Warszawa 2004.
• Stawrowski Z., Moralność a demokracja, [w:] R. Legutko, Kłoczkowski (red.), Oblicza demokracji, Kraków 2002.
• Stawrowski Z., Państwo i prawo w filozofii Hegla, Kraków 1994.
• Tazbir J., My, Europianie, [w:] W pogoni za Europą, Warszawa 1998.
• Temple R., Geniusz Chin: 3000 lat nauki, odkryć i wynalazków, przekł. Świercz, Warszawa 1996.
• Tihvinskij L. (red.), Russko-kitajskije otnoszenija v XVII viekie, t. 1: 1608–1683, Moskva 1969.
• Tu Weiming, Multiple A Preliminary Inquiry into the Implications of the East Asian Modernity, „Globalistics and Globalization Studies” 2014.
• Uhlig H., Jedwabny Szlak: kultury antyku między Chinami a Rzymem, przekł. Danecki, Warszawa 1996.
• Upbeat Chinese May Not Be Primed for a Jasmine Revolution, PEW Research Center, 31 marca 2011, http://pewresearch.org/pubs/1945/chinese-may-not-be-ready-for-a-jasmine-revolution.
• White L.T., III, Unstately Power, 2: Local Causes of China’s Intellectual, Legal and Governmental Reforms, M.E. Sharpe, Armonk New York–London 1998.
• Wittfogel K.A., Oriental A Comparative Study of Total Power, New Haven 1957.
• Yang Zhijiu, Marko Polo rzeczywiście był w Chinach – polemika z Frances Wood, przekł. Kowalski, „Azja-Pacyfik” 1999, t. 2.
• Zwrot ku chińskim tradycjom: narodowa polityka prezydenta Xi Jin pinga, „Azja-Pacyfik” 2016, 19.