Rola i znaczenie Kościoła katolickiego w PRL i Cerkwi prawosławnej w ZSRR w procesie przemian systemowych u schyłku lat 80. XX w. Przyczynek do analizy

  • Author: Judyta Bielanowska
  • Institution: Europejskie Centrum Solidarności w Gdańsku / Wyższa Szkoła Kształcenia Zawodowego we Wrocławiu
  • ORCID: https://orcid.org/0000-0002-6764-7859
  • Year of publication: 2023
  • Source: Show
  • Pages: 85-97
  • DOI Address: https://doi.org/10.15804/CCNiW.2023.02.06
  • PDF: ccniw/2/ccniw206.pdf

The participation of the Catholic Church in the systemic changes in Poland is unquestionable. The significant role of church hierarchs, middle- and lower-level pastors in accelerating the erosion of the communist dictatorship in Poland over the years, and especially in the last decade of the Polish People’s Republic, is unquestionable. Analogous processes of political, social, economic and cultural changes taking place in neighboring countries where Catholicism was the dominant religion were also stimulated to a large extent by representatives of the clergy. However, the issue of the importance of the Orthodox Church in the Soviet Union for the systemic changes at the end of the 1980s remains slightly more complicated. Therefore, the article compares two powerful Churches, Catholic and Orthodox, from the point of view of analogy and diff erences in the role, influence and importance of these institutions for the collapse of both authoritarian systems.

REFERENCES:

  • Jan Paweł II wobec stanu wojennego w Polsce (referat konferencyjny w zbiorach autorki).
  • Andrew Ch., Mitrochin W., Archiwum Mitrochina, t. I, KGB w Europie i na Zachodzie, Poznań 2009.
  • Czas przełomu: notatki ks. Alojzego Orszulika z rozmów z władzami PRL w latach 1981–1989, Warszawa 2006.
  • Dubiński K., Magdalenka – transakcja epoki, Warszawa 1990.
  • Glemp J., Kazania wojenne: społeczna nauka Prymasa Polski, Warszawa 1983.
  • Komunikaty Konferencji Episkopatu Polski (1945-2000), wstęp i oprac. J. Żaryn, Poznań 2006.
  • Kościół w PRL: Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945-1989, t. 3 (lata 1975-89), oprac. P. Raina, Poznań 1996.
  • Pacepa I.M., Rychlak R.J., Dezinformacja. Były szef wywiadu ujawnia metody dławienia wolności, zwalczania religii i wspierania terroryzmu, Gliwice 2015.
  • Tajne dokumenty: Państwo – Kościół 1980–1989, Londyn–Warszawa 1983.
  • Dar Polski Białorusinom, Rosjanom i Ukraińcom na Tysiąclecie ich Chrztu Świętego, red. K. Podlaski, Londyn 1989.
  • Bielanowska J., Demokratyzacja państw Europy Środkowej i Wschodniej w kontekście rozpadu Związku Radzieckiego, na łamach czasopisma podziemnego „Obóz”, „Nowa Polityka Wschodnia” 2023, nr 2 (37).
  • Bielanowska J., Działalność opozycji i ruchów dysydenckich w państwach Europy Środkowej i Wschodniej na łamach czasopisma „Obóz”, „Copernicus. Czasy Nowożytne i Współczesne” 2022, t. 1.
  • Dzwonkowski R., Sowieckie państwo wyznaniowe, „Roczniki Nauk Społecznych” 1997, t. XXV, nr 1.
  • Łatka R., Prymas Józef Glemp wobec opozycji politycznej w latach 1981–1982, „Warszawskie Studia Teologiczne” 2018, t. XXX I/2.
  • Orszulik A., Droga do pełnej normalizacji stosunków między państwem a Kościołem oraz między PRL a Stolicą Apostolską, „Politeja” 2014, nr 3 (29).
  • Pikus T., Rosyjski Kościół prawosławny i rewolucja październikowa, „Warszawskie Studia Teologiczne” 1997, t. X.
  • Sobczak J., Struktura organizacyjna Cerkwi prawosławnej w państwach Azji Środkowej, „Nowa Polityka Wschodnia” 2018, nr 4 (19).
  • Van den Bercken W., Zakłócone relacje między rosyjskim Kościołem prawosławnym a Kościołem rzymskokatolickim, „Roczniki Teologiczne” 2006-2007, t. LIII–LIV (7).
  • Żurek J., Komunistów wizja Kościoła, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 4.
  • Czajkowski A., Demokratyzacja Rosji w latach 1987–1999, Wrocław 2001.
  • Dudek A., Reglamentowana rewolucja. Rozkład dyktatury komunistycznej w Polsce 1988–1990, Kraków 2014.
  • Michalski K., Działalność Komisji Wspólnej przedstawicieli Rządu PRL i Episkopatu Polski 1980–1989, Warszawa 2012.
  • Paradowski M., Teologia wyzwolenia Karola Marksa, cz. I i II, Wrocław 2020.
  • Słownik dysydentów: czołowe postacie ruchów opozycyjnych w krajach komunistycznych w latach 1956–1989, t. 2, red. nacz. J. Kochanowski, Warszawa 2007
  • Smaga J., Narodziny i upadek imperium. ZSRR 1917–1991, Kraków 1992.
  • Stan wojenny po czterdziestu latach. Nowe spojrzenie, red. W. Polak, S. Galij-Skarbińska, M. Damazyn, Bydgoszcz–Toruń 2022.
  • Stępień-Kuczyńska A., Gorbaczow. Pierestrojka i rozpad imperium, Łódź 2020.
  • Wilk M., Gruzin na Kremlu. Biografia Stalina, Łódź 1995.
  • Wiśniewski A., Stosunek państwa do Kościoła w ZSRR, Wilno 1938.
  • Wyniki badań – wyniki wyborów 4 czerwca 1989, red. L. Kolarska-Bobińska, P Łukasiewicz, Z.W. Rykowski, Warszawa 1990.
  • Aleksander Mień – zamordowany w ZSRR duchowny, który kochał wszystkich, https://pl.aleteia.org/2020/09/23/nie-przeszkadzal-mu-kot-pod-ikona-aleksander-mien-zamordowany-w--zsrr-kaplan-ktory-kochal-wszystkich/.
  • Dudek A., Szukała M., Prof. A. Dudek: o szczegółach rozmów w Magdalence wiedziało bardzo niewielu, https://dzieje.pl/aktualnosci/prof-dudek-o-szczegolach-rozmow-w-magdalence-wiedzialo-bardzo-niewielu.
  • Jan Jarco (1942–2012). Tłumacz, popularyzator nauki Jana Pawła II, honorowy obywatel Podkowy Leśnej, https://www.podkowalesna-tppl.pl/jan-jarco/.
  • Katalog prześladowań Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, https://ekumenizm.wiara.pl/doc/3767932.katalog-przesladowan-rosyjskiego-kosciola-prawoslawnego/2.
  • Stachowiak P., Kościół przy Okrągłym Stole, https://www.przewodnik-katolicki.pl/Archiwum/2019/Przewodnik-Katolicki-8-2018/Wiara-i-Kosciol/Kosciol-przy-Okraglym-Stole.
  • Tomasik K., Żurowski K., o. Koczetkow G., „Chcemy obudzić sumienia Rosjan!” (wywiad), https://stacja7.pl/rozmowy/chcemy-obudzic-sumienia-rosjan-wywiad/.
  • Ziemska A., Żaryn: rosyjska cerkiew pełni ważną funkcję w systemie propagandy Kremla, https://www.pap.pl/aktualnosci/news%2C1535064%2Czaryn-rosyjska-cerkiew-pelni-wazna-funkcje-w-systemie-propagandy-kremla.

The Polish People’s Republic Związek Radziecki Cerkiew prawosławna The Catholic Church Polska Rzeczpospolita Ludowa transformacja systemowa systemic transformation Kościół katolicki The Soviet Union Orthodox Church

Wiadomość do:

 

 

© 2017 Adam Marszałek Publishing House. All rights reserved.

Projekt i wykonanie Pollyart