Problem rozliczenia z komunistyczną przeszłością u progu zmiany systemowej w Polsce

The process of settling accounts with the communist past is an answer to the question for countries that are leaving communism through peaceful negotiations with the authorities. In the case of the Polish control system, the first non-communist introduction by Tadeusz Mazowiecki, which is used as the socalled ‘thick line’, it leaked that the problem of lustration and decommunization had been postponed. In the subsequent years of the 1990s, verification tests among people performing the most important functions ended in failure. The most serious consequences occurred in the attempt to implement the lustration resolution by the Sejm in May 1992, which resulted from the failure of Jan Olszewski’s actions. The first lustration act was issued in Poland only in 1997.

REFERENCES:

• Dz.U. 1997, nr 70, poz. 443, ustawa z dnia 11 IV 1997 r. o ujawnieniu pracy lub służby w organach bezpieczeństwa państwa lub współpracy z nimi w latach 1944–1990 osób pełniących funkcje publiczne.
• Dz.U. 2006, nr 218, poz. 1592, ustawa z dnia 18 X 2006 r. o ujawnianiu informacji o dokumentach organów bezpieczeństwa państwa z lat 1944–1990 oraz treści tych dokumentów
• M.P. 1992, nr 16, poz. 116, uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 V 1992 r
• M.P. 1992, nr 17, poz. 125, uchwała Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 5 VI 1992 r. w sprawie odwołania Rady Ministrów.
• M.P. 1992, nr 34, poz. 245, obwieszczenie Prezesa Trybunału Konstytucyjnego z dnia 20 X 1992 r. o utracie mocy obowiązującej uchwały Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 V 1992 r.
• Oświadczenie Prezesa Rady Ministrów w sprawie proponowanego składu i programu prac rządu, 21 XII 1991, Warszawa, http://orka2.sejm.gov.pl/Debata1.nsf/main/28B125D7.
• OTK ZU 1992, poz. 13, orzeczenie z dnia 19 czerwca 1992 r., sygn. akt U 6/92, https://ipo.trybunal.gov.pl/ipo/Sprawa?sprawa=2955&dokument=5339&cid=1.
• Poselski projekt ustawy o restytucji niepodległości, druk 15, 5 XII 1991, Warszawa, https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/MT53EIP51RSK21JEPKFMKG37DAX6BQ.pdf.
• Sprawozdanie stenograficzne z 53. posiedzenia Senatu RP w dnia 18 i 19 VII 1991, https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/NJI13F5FILTGFNBF5QIVCIXFFLUSYP.pdf.
• Sprawozdanie stenograficzne z 59. posiedzenia Sejmu RP w dniach 9 i 10 V 1991 r., https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/7A9QUE3THD6LGBK9U3PJYBSSR9212D.pdf.
• Sprawozdanie stenograficzne, 16. Posiedzenie Sejmu RP w dniu 28 V 1992, https://bs.sejm.gov.pl/exlibris/aleph/a22_1/apache_media/XS474R34D1IJCLANUMI8MA25DX3LIK.
• AIPN BU, 3222/1-6.
• AIPN By, 077/922.
• AIPN Wr, 036/49, t. 1.
• Oczekiwania i obawy związane z lustracją. Komunikat z badań Warszawa, marzec 1993, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1993/K_029_93.PDF.
• Polacy o lustracji. Kominikat z badań, Warszawa, sierpień 1994, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1994/K_124_94.PDF.
• Lustracja – problem społeczny czy gra polityczna. Komunikat z badań, Warszawa, styczeń 1997 https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1997/K_008_97.PDF.
• Polacy o lustracji i ustawie lustracyjnej. Komunikat z badań, Warszawa , czerwiec 1999, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1999/K_089_99.PDF.
• Ocena procesu lustracyjnego. Komunikat z badań, Warszawa, październik 1999, https://www.cbos.pl/SPISKOM.POL/1999/K_152_99.PDF.
• Fedor D., Kto szykował listę agentów, „Gazeta Wyborcza”, 7 V 1992, https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/6026519/Kto-szykowal-liste-agentow.
• Galij-Skarbińska S., Model zmiany cywilnych służb specjalnych w Polsce. Powstanie Urzędu Ochrony Państwa, Toruń 2019.
• Galij-Skarbińska S., [hasło] Lustracja, w: Leksykon wiedzy politologicznej, red. J. Marszałek-Kawa, D. Plecka, Toruń 2019.
• Grajewski A., Lustracja po polsku, „Przegląd Polityczny” 1996, nr 31.
• Grzelak P., Wojna o lustrację, Warszawa 2005.
• Inni też korzystali, „Gazeta Wyborcza” 29 IV 1992. https://classic.wyborcza.pl/archiwumGW/6002788/Inni-tez-korzystali.
• Jach [J. Jachowicz], Co jest w tych piwnicach, „Gazeta Wyborcza”, 3 IV 1990.
• Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych, Warszawa 1985.
• Kopyść A., Lustracja urzędników po 27 czerwca 2023 r., https://gov.legalis.pl/lustracja-urzednikow-po-27-czerwca-2023-r/.
• Krotoszyński M., Lustracja w Polsce w świetle modeli sprawiedliwości okresu tranzycji, https://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2014/06/Lustracja-w-Polsce-w-s%CC%81wietle--modeli-sprawiedliwos%CC%81ci-okresu-tranzycji_Micha%C5%82-Krotoszyn%CC%81ski.pdf.
• Kurski J., Semka P., Lewy czerwcowy, Warszawa 1992.
• Kuta C., Lustracja w Polsce na tle krajów Europy Środkowej, „Horyzonty Polityki” 2014.
• Kruk M., Niszczenie materiałów archiwalnych w Wojewódzkim Urzędzie Spraw Wewnętrznych w Gdańsku w latach 1989-1990, „Przegląd Archiwalny Instytutu Pamięci Narodowej” 2011, nr 4.
• Macieja D., Wojtkowska Z., Podkładanie teczek, „Wprost” 1999, nr 18.
• Mazowiecki T., „Wiedziałem, że się uda”, w: My. Rozmowy Teresy Torańskiej, Warszawa 2012.
• Mazowiecki T., Rok 1989 i lata następne, Warszawa 2012.
• Olszewski. Przerwana premiera, red. R. Januszewski, J. Kłosiński, J. Strękowski, Warszawa 1992.
• Opalińska A., Problem lustracji w krajach Europy Środkowo-Wschodniej i w krajach bałtyckich, https://zbc.uz.zgora.pl/Content/44921/PDF/11_opalinska_problem.pdf.
• Paczkowski A., Posłowie. Lustracja, dekomunizacja i rozrachunek z przeszłością, w: T. Rosenberg, Kraje, w których straszy. Europa Środkowa w obliczu upiorów komunizmu, Poznań 1997.
• Peterman R., Rozkaz – zniszczyć!, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2006, nr 1–2.
• Piotrowski P., Struktury Służby Bezpieczeństwa MSW 1975–1990, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2003, nr 1.
• Słownik języka polskiego, red. W. Doroszewski, http://www.sjpd.pwn.pl/haslo/lustracja/.
• Smolar A., Lustracja na naszą miarę, „Gazeta Wyborcza”, 24 styczeń 2000.
• Teczki, czyli widma bezpieki, red. J. Snopkiewicz, Warszawa 1992.
• Wałęsa L., Droga do nadziei, Kraków 1989.
• Władyka W., Szkielet w szafie, „Polityka” 1996, nr 5.
• Wyszkowski K., ORMO w URM-ie, „Tygodnik Solidarność”, 15 IV 1990.
• Żuławnik M., Palenie (nie)zgodne z prawem, „Biuletyn IPN. Pamięć. pl” 2014, nr 11.