Rola pieśni w języku polskim według Piotra Artomiusza i Michała Marcina Mioduszewskiego

Piotr Artomiusz and Michał Marcin Mioduszewski on the Role of a Song in Polish

The article attempts at answering the question concerning the role attributed to religious songs in the native language by Piotr Artomiusz, a Lutheran pastor and author of the hymnal, and Michał Marcin Mioduszewski, a Catholic priest and a collector of religious music. Their works – the Hymnal of Artomiusz and the Songbook… of Mioduszewski, played a significant role in the then religious communities and serve as a valuable example of transmission of a religious song in Polish. Statements provided by both authors in their collections allow the author to discuss their purpose; the role of the vernacular and the song in Polish in the liturgy and personal piety; the addressees of the collections, as well as the function of Polish translations of psalms. The juxtaposition of authors’ statements reveals similarities and differences in the perception of language and vernacular song in Church. The examination of those statements is crucial for a better understanding of the role of songs in the native language, especially of the song in Polish that became an important element of the tradition of Polish Lutheranism.

REFERENCES:

• Cantional, to jest Pieśni krześcijańskie ku chwale Boga w Trójcy jedynego i pociesze wiernych jego, porządkiem nie tylko słusznym, ale też z pilnością wielką, nad pierwsze wydania, nie bez korektury znacznej wypuszczone, wyd. Piotr Artomiusz, Gdańsk 1640.
• Hozjusz Stanisław, Chrześcijańskie wyznanie wiary katolickiej…, [1557], przeł. Julian Wojtkowski, Olsztyn 1999.
• Hymny, prozy i catica kościelne cokolwiek się ich w brewiarzach i we mszałach rzymskich teraz znajduje, i niektóre insze z dawniejszych co przedniejsze, zwłaszcza prozy i hymny, przeł. Stanisław Grochowski, druk. Jakub Siebeneicher, Kraków 1599.
• Kaczorowska-Guńkiewicz Mirosława, Mioduszewski Michał Marcin, [w:] Encyklopedia muzyczna PWM. Część biograficzna, t. 9, red. Elżbieta Dziębowska, Kraków 2000.
• Kronika benedyktynek toruńskich, oprac. Władysław Szołdrski, Pelplin 1934, https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/264/edition/2118/content (dostęp: 20.12.2022).
• Luter Marcin, Deutsche Messe und Ordnung Gotesdiensts, Wittenberg 1526, https://www.pitts.emory.edu/woodcuts/1526LuthR/1526LuthR_Book.pdf (dostęp: 20.12.2022).
• Luter Marcin, Formula Missae et communionis pro ecclesia Wittembergensis, Wittenberg 1523, https://play.google.com/books/reader?id=2FloAAAAcAAJ&pg=GBS.PP1&hl=pl (dostęp: 20.12.2022).
• Luter Marcin, Mały katechizm, http://diec.warszawska.luteranie.pl/pobierz/Mały_Katechizm.pdf (dostęp: 20.12.2022).
• Parthenomelica albo pienia nabożne o Pannie najświętszej, które Poważny Senat miasta Wileńskiego wspólnym a porządnym obywatelów swoich, i innej młodzi nabożeństwem, i kosztownym aparatem, czasu pożądanego Adwentu Pańskiego, na roraciech przystojne co rok odprawuje. Niektóre poprawione, niektóre z łacińskiego na polskie przełożone, niektóre nowo teraz złożone. Na cześć i chwałę Wcielenia Pańskiego, i na wielbienie Bogarodzicy, przez Walentego Bartoszewskiego. Cum licentia superiorum, zebr. Walenty Bartoszewski, [b.m.] 1613.
• Pieśni chrześcijańskie dawniejsze i nowe, których chrześcijani, tak w kościele jako i doma używać mają, wyd. Jan Seklucjan, druk. Jan Daubmann, Królewiec 1559; edycja fototypiczna Libri librorum, oprac. Katarzyna Meller, Poznań 2008.
• Pieśni katolickie nowo reformowane z polskich na łacińskie a z łacińskich na polskie przełożone niektóre też nowo złożone, zebr. Stefan S. Jagodyński, wyd. Franciszek Cezary, Kraków 1965.
• Pieśni nabożne na święta uroczyste według porządku Kościoła Ś. Katolickiego na cały rok z wielką pilnością zebrane. Przydane są niektóre Psalmy Dawidowe ku śpiewaniu ludziom zwyczajne, druk. Antoni Wosiński, Kraków 1627; edycja fototypiczna Libri librorum, oprac. Wiesław Wydra, Poznań 2011.
• Skarga Piotr, Kazania o siedmiu sakramentach Kościoła, Kraków 1600.
• Śpiewnik kościelny, czyli Pieśni nabożne z melodyjami w kościele katolickim używane a dla wygody kościołów parafialnych przez X. M.M. Mioduszewskiego zgrom. Xx. Miss. zebrane, zebr. Michał Marcin Mioduszewski, Kraków 1838.
• Teresińska Izabella, Artomiusz Piotr, [w:] Dawni pisarze polscy. Od początków piśmiennictwa do Młodej Polski, t. 1 (a–h), red. Roman Loth, Tadeusz Witczak, Warszawa 2000.