Fontenelle and Russia. Creation of the Petrine myth in eighteenth-century France

In 1725 Fontenelle, a French writer, philosopher and member of the Académie des sciences, wrote Éloge du Czar Pierre Ier to commemorate the recent death of Peter the Great and at the same time to glorify the reforms undertaken by the late Russian Czar to modernize his country. By virtue of this text Fontenelle succeeded in creating the Petrine myth, subsequently popularized in France by other outstanding figures of the French Enlightenment infatuated with Russia, which in the course of the eighteenth century was undergoing unprecedented socio-political transformation. Our article aims to show how Fontenelle constructed this myth and what rhetorical devices he employed to advance and later to promote it in France of his times.

Fontenelle i Rosja. Stworzenie mitu Piotra Wielkiego w osiemnastowiecznej Francji

W 1725 r. Fontenelle, francuski pisarz, filozof i członek Akademii Nauk napisał Éloge du Czar Pierre Ier, by upamiętnić niedawną śmierć Piotra Wielkiego i zarazem sławić reformy, jakich podjął się ten monarcha w celu zmodernizowania Rosji. Za sprawą tego tekstu Fontenelle’owi udało się stworzyć mit Piotra Wielkiego, który później popularyzowali we Francji inni wybitni luminarze francuskiego Oświecenia zafascynowani Rosją, przechodzącą w ciągu XVIII wieku bezprecedensową społeczno-polityczną transformację. Niniejszy artykuł ma na celu ukazać, w jaki sposób mit ten został skonstruowany i jakich retorycznych chwytów użył jego autor, by rozwinąć i rozpropagować go we współczesnej mu Francji.

BIBLIOGRAFIA:

• Andrusiewicz A. Piotr Wielki. Prawda i mit, Warszawa 2011.
• Avril Ph., Voyage en divers états d’Europe et d’Asie, Paris 1692.
• Chirot D., The Origins of Backwardness in Eastern Europe: Economics and Politics from the Middle Ages Until the Early Twentieth Century, Berkeley 1989.
• Fontenelle B. le Bovier de, Éloge du Czar Pierre Ier in OEuvres, vol. 7, Paris 1792.
• Gooch G. P., Catherine the Great and Other Studies, London 1954.
• Hazard P., La crise de la conscience européenne, Paris 1961.
• Lagarde A., Michard L., XVIIIe siècle, Paris 1985.
• Lortholary A., Le mirage russe en France au dix-huitième siècle, Paris 1951.
• Rulhière C., Carloman de, Anecdotes sur la revolution de Russie, en l’année 1762 in OEuvres posthumes de Rulhières, vol. 4, Paris 1819.
• Starobinski J., Les emblèmes de la raison, Paris 1979.
• Voltaire, Histoire de Charles XII, Paris 1968.
• Voltaire, Histoire de l’empire de Russie sous Pierre le Grand, in OEuvres complètes de Voltaire, vol. 16, Paris 1878.
• Wolff L., Inventing Eastern Europe, Stanford 1994. 21