Zdolności i twórczość w perspektywie międzykulturowej

Abilities and creativity in a intercultural perspective

Cultural variables are increasingly being taken into account in new models of ability and creativity. This is due to changes in the definition of terms, socio-cultural changes, and international cooperation. The role of international comparative research is growing. Usually, the divergence is used: individualismcollectivism. With few exceptions, most of the research is conducted in Western institutions. Western countries and highly developed Asian countries are most often compared with each other. The results of the research indicate cultural differences in recognizing and educating gifted and creative students. The article comprises an outline of the main areas of cross-cultural research on abilities and creativity. The conclusions indicate a discrepancy between the development of theoretical knowledge and school practice, where there are cultural barriers to the education of the gifted. The main problem here is the underrepresentation of students from minority groups in educational programs for the gifted. Teacher’s work with gifted students in multicultural conditions is a special challenge. It requires socially equitable and differentiated strategies for diagnosing giftedness. Gifted students from culturally diverse groups have specific educational problems and needs. They are doubly exceptional students.

W nowych modelach zdolności i twórczości coraz częściej uwzględniane są zmienne kulturowe. Wynika to ze zmian w definiowaniu pojęć, przemian społeczno-kulturowych, współpracy międzynarodowej. Wzrasta rola międzynarodowych badań porównawczych. Zwykle wykorzystywana jest w nich dywergencja: indywidualizm–kolektywizm. Z nielicznymi wyjątkami większość badań jest prowadzona w instytucjach zachodnich. Najczęściej porównywane są ze sobą kraje zachodnie i wysoko rozwinięte gospodarczo kraje azjatyckie. Wyniki badań wskazują na różnice kulturowe w rozpoznawaniu oraz kształceniu uczniów zdolnych i twórczych. W artykule scharakteryzowano główne obszary badań międzykulturowych nad zdolnościami i twórczością. We wnioskach wskazano na rozbieżność między rozwojem wiedzy teoretycznej a praktyką szkolną, w której istnieją bariery kulturowe dla edukacji zdolnych. Główny problem stanowi tu niedoreprezentacja uczniów z grup mniejszościowych w programach edukacyjnych dla uzdolnionych. Praca nauczyciela z uczniami zdolnymi w warunkach wielokulturowości jest szczególnym wyzwaniem. Wymaga sprawiedliwych społecznie i zróżnicowanych strategii diagnozowania uzdolnień. Uczniowie zdolni z grup odmiennych kulturowo mają specyficzne problemy i potrzeby edukacyjne. Są to uczniowie podwójnie wyjątkowi.

REFERENCES:

• Akkari, A. 2009. Introduction aux approches interculturelles en éducation. Genève: Carnets des sciences de l’éducation de l’Université de Genève.
• Alabbasi, A.M.A., Sultan, Z.M., Karwowski, M., Cross, T.L. and Ayoub, A.E.A. 2022. Self-Efficacy in Gifted and Non-Gifted Students: A Multile­vel Meta-Analysis. https://doi.org/10.31234/osf.io/zgujt.
• Bocharova, O. 2011. Pedagogiczne wsparcie dzieci uzdolnionych w szkołach Polski i Ukrainy. Krakόw: Oficyna Wydawnicza AFM.
• Bratsberg, B. and Rogeberg, O. 2018. Flynn effect and its reversal are both environmentally caused. Proceedings of the National Academy of Scien­ces of the United States of America. 26, pp. 6674–6678. https://doi.org/10.1073/pnas.1718793115.
• Chagas-Ferreira, J.F., Fleith, D.S. and Prado, R.M. 2022. Development of talent according to Sinti and Calon Romani. Frontiers in Psychology. 13, 964668. http://doi.org/10.3389/fpsyg.2022.964668.
• Cudowska, A. 2015. Otwartość na Innego. Twórcze orientacje życiowe w projekcie edukacji międzykulturowej. Studia Społeczne. XXV, ss. 63–75.
• Cudowska, A. 2018. Twórcze orientacje życiowe studentów. Studium porów­nawcze. Nauki o Wychowaniu. Studia Interdyscyplinarne. 2 (7), ss. 133– –158. http://dx.doi.org/10.18778/2450-4491.07.07.
• Cudowska, A. i Walewska, M. 2020. Międzykulturowość w szkole w per­cepcji twórczych nauczycieli Edukacja Międzykulturowa. 1 (12), ss. 139– –154. https://doi.org/10.15804/em.2020.01.08.
• Cudowska, A., Baj, E., Siluk, L. i Walewska, M. 2019. Twórcze orientacje ży­ciowe studentów. Polsko-białoruskie studium porównawcze. Białystok: Wy­dawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Dai, D.Y. 2020. Assessing and accessing high human potential: A brief history of giftedness and what it means to school psychologists. Psychology in the Schools. Special Issue: Serving Gifted and Talented Students in the Schools. 10, pp. 1514–1527. https://doi.org/10.1002/pits.22346.
• Dasen, P.R. 2000. Approches interculturelles: acquis et controverses. In: Da­sen, P.R. and Perregaux, C. eds. Pourquoi des approches interculturelles en sciences de l’éducation? Bruxelles: DeBoeck Université, pp. 7–30.
• David, H. and Gyarmathy, E. 2023. Understanding and Supporting the Ho­mosexual and Trans-sexual Gifted Child and Adolescent. In: David, H. and Gyarmathy, É. Gifted Children and Adolescents Through the Lens of Neuropsychology. Cham: Springer International Publishing, pp. 127–139. https://doi.org/10.1007/978-3-031-22795-0_8.
• Davis, J.L. and Robinson, S.A. 2018. Being 3e, a new look at culturally diverse gifted learners with exceptional conditions: An examination of the issues and solutions for educators and families. In: Kaufmann, J. ed. Twice Ex­ceptional: Supporting and Educating Bright and Creative Students with Le­arning Difficulties. Oxford: Oxford University Press, pp. 278–289. https://doi.org/10.1093/oso/9780190645472.003.0017.
• De Prada, E., Mareque, M. and Pino-Juste, M. 2020. Creativity and Inter­cultural Experiences: The Impact of University International Exchanges. Theories – Research – Applications. 2, pp. 321–345. https://doi.org/10.2478/ctra-2020-0017.
• Deutsch Smith, D. 2009. Wybitne zdolności i rozwijanie talentów. W: Deut­sch Smith, D. Pedagogika specjalna. Podręcznik akademicki. T. 2. Firkow­ska-Mankiewicz, A. i Szumski, G. red. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, ss. 273–318.
• Drozdowicz, J. 2019. Wychować celtyckie tygrysy. Kształcenie uczniów zdolnych w republice Irlandii. W: Piotrowski, E. i Porzucek-Miśkiewicz M. red. Edu­kacja osób zdolnych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 277–295.
• Dyrda, B. 2011. Badanie systemu pracy z uczniem zdolnym Raport z badania case study w Austrii, Czechach, Finlandii, Niemczech i Wielkiej Brytanii. Warszawa: ORE.
• Flynn, J.R. 1991. Asian Americans: Achievement beyond IQ. London: Erl­baum.
• Flynn, J.R. 2018. Reflections about Intelligence over 40 Years. Intelligence. 70, pp. 73–83.
• Freeman, J. 1998. Educating the Very Able: Current International Research. London: The Stationery Office.
• Freeman, J. 2002. Out-of-school educational provision for the gifted and talen­ted around the world. Report for the Department for Education and Skills (UK Government) (www.joanfreeman.com) (10.12.2022).
• Freeman, J. 2015. Cultural Variations in Ideas of Gifts and Talents With Spe­cial Regard to the Eastern and Western Worlds. In: Dai, D. Y, and Ching, C.K. eds. Gifted Education in Asia. Charlotte, NC: Information Age Pu­blishing, pp. 231–244.
• Gierczyk, M. 2019. Uczeń zdolny w polskiej i angielskiej przestrzeni szkolnej. Studium komparatystyczne. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Giza, T. 2014. Wspieranie rozwoju zdolności uczniów w szkołach w Bułgarii – kierunki zmian. Chowanna. 2, ss. 111–125.
• Giza, T. 2020. Konteksty (między)kulturowe kształcenia uczniów zdolnych w szkole na przykładzie badań wśród nauczycieli. Studia Pedagogiczne. Problemy społeczne, edukacyjne i artystyczne. 35, ss. 185–200.
• Glăveanu, V.P., Hanchett Hanson, M., Baer, J., Barbot, B., Clapp, E.P., Corazza, G.E., Hennessey, B., Kaufman, J.C., Lebuda, I., Lubart, T., Montuori, A., Ness, I.J., Plucker, J., Reiter-Palmon, R., Sierra, Z., Simonton, D.K., Neves­-Pereira, M.S. and Sternberg, R.J. 2020. Advancing Creativity Theory and Research: A Socio-cultural Manifesto. The Journal of Creative Behavior. 3, pp. 741–745. https://doi.org/10.1002/jocb.395.
• Harris, C.R., Guenther, Z.G. and Eriksson, G. 2011. Gifted Immigrants and Refugees: The Gold Unmined. In: Froese Klassen, K. and Polyzoi, E. eds. Investing in Gifted and Talented Learners: An International Perspective. Winnipeg: The World Council for Gifted and Talented Children, Inc. pp. 29–37. Pobrano z: https://www.world-gifted.org/proceedings/09-Vancouver-Proceedings.pdf (10.03.2023).
• Hejwosz-Gromkowska, D. 2019. Edukacja ucznia zdolnego w Republice Fe­deralnej Niemiec-wybrane aspekty. W: Piotrowski, E. i Porzucek-Miśkie­wicz M. red. Edukacja osób zdolnych. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM, ss. 257–276.
• Hennessey, B.A. and Amabile, T.M. 2010. Creativity. Annual Review of Psy­chology. 61, pp. 569–598. https://doi.org/10.1146/annurev.psych.093008.100416.
• Ivancovsky, T., Kurman, J., Morio, H. and Shamay-Tsoory, S. 2019. Transcra­nial direct current stimulation (tDCS) targeting the left inferior frontal gy­rus: Effects on creativity across cultures. Social Neuroscience. 3, pp. 277– –285. https://doi.org/10.1080/17470919.2018.1464505.
• Jakubowski, M., Konarzewski, K., Muszyński, M. Smulczyk, M. i Walicki, P. 2017. Szkolne talenty Europy u progu zmian. Polscy uczniowie w najnow­szych badaniach międzynarodowych. Raport Fundacji Evidence Institute i ZNa przykład Pobrano z www.evidenceinstitute.pl (10.12.2022).
• Jellen, H.G. and Urban, K.K. 1989. Assessing creative potential worldwide: The first cross-cultural application of the test for creative thinking-dra­wing production (TCT-DP). Gifted Education International. 6, pp. 78–86. doi:10.1177/026142948900600204.
• Karwowski, M. 2009. Zgłębianie kreatywności. Studia nad pomiarem po­ziomu i stylu twórczości. Warszawa: Wydawnictwo Akademii Pedagogiki Specjalnej.
• Kaufman, S.B. and Sternberg, R.J. 2007. Giftedness in the Euro-American Culture. In: Phillipson, S.N. and McCann, M. eds. Conceptions of gifted­ness: Socio-cultural perspective. Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Asso­ciates, pp. 373–407.
• Kwiatkowska, A. 2014 Problemy metodologiczne w badaniach międzykultu­rowych i kulturowych. Psychologia Społeczna. 1, ss. 8–27.
• Lau, S., Hui, A.N.N. and Ng, G.Y.C. eds. 2004. Creativity: When East meets West. Singapore: World Scientific Publishing Company.
• Lee, C.S., Therriault, D.J., Linderholm, T. 2012. On the Cognitive Benefits of Cultural Experience: Exploring the Relationship between Studying Abroad and Creative Thinking. Applied Cognitive Psychology. 5, pp. 768–778. https://doi.org/10.1002/acp.2857.
• Lewowicki, T. 1980. Kształcenie uczniów zdolnych. Warszawa: WSiP.
• Limont, W. 2005. Wprowadzenie. W: Limont, W. i Cieślikowska, J. red. Wy­brane zagadnienia edukacji uczniów zdolnych, t. II, Uczeń – Nauczyciel – Edukacja. Kraków: Oficyna Wydawnicza ,,Impuls”, ss. 15–16.
• Limont, W. i Cieślikowska, J. 2004. Czy potrzebna jest pedagogika zdolności? W: Limont, W. red. Teoria i praktyka edukacji uczniów zdolnych. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls, 31–62.
• Ng, A.K. 2001. Why Asians are less creative than westerners. Singapore: Pren­tice Hall.
• Nikitorowicz, J. 2005. Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji międzykulturowej. Gdańsk: GWP.
• Niu, W. and Sternberg, R.J. 2006. The Philosophical Roots of Western and Eastern Conceptions of Creativity. Journal of Theoretical and Philosophi­cal Psychology. 1–2, pp. 18–38. https://doi.org/10.1037/h0091265.
• Pak, Y.E. and Rhee, W. 2016. Convergence Science and Technology at Seo­ul National University. In: Bainbridge, W., Roco, M. (eds) Handbook of Science and Technology Convergence. Cham: Springer, Cham, pp. 985–1006. https://doi.org/10.1007/978-3-319-07052-0_58.
• Peters, S.J., Stambaugh, T., Makel, M.C., Lee, L.E., McBee, M., McCoach, D.B. and Johnson, K. 2022. The CASA Criteria for Evaluating Gifted and Talented Identification Systems: Cost, Alignment, Sensitivity and Access. https://doi.org/10.35542/osf.io/jf8uc.
• Renzulli, J.S. 2005. The Three-Ring Conception of Giftedness: A Developmental Model for Promoting Creative Productivity. In: Sternberg, R.J. and Davidson, J.R. eds. Conceptions of giftedness (pp. 246–279). Cam­bridge: Cambrige University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511610455.015.
• Shachar, A. and Hirschl, R. 2013. Recruiting “Super Talent:” The New World of Selective Migration Regimes. Indiana Journal of Global Legal Studies. 1, article 4. Pobrano z: https://www.repository.law.indiana.edu/ijgls/vol20/iss1/4 (10.03.2023).
• Shao, Y., Zhang, C., Zhou, J., Gu, T. and Yuan, Y. 2019. How Does Culture Shape Creativity? A Mini-Review. Frontiers in Psychology. 10, 1219. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2019.01219.
• Stoeger, H., Balestrini, D.P. and Ziegler, A. 2018. International perspectives and trends in research on giftedness and talent development. In: Pfeiffer, S. I., Shaunessy-Dedrick, E., and Foley-Nicpon, M. eds. APA handbook of giftedness and talent. American Psychological Association, pp. 25–39. https://doi.org/10.1037/0000038-002.
• Szczurek-Boruta, A. 2014. O przygotowaniu nauczycieli do pracy w warun­kach wielokulturowości: konteksty, opinie studentów, propozycje. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Szumski, G. 1995. Dobór i kształcenie uczniów zdolnych: studium porównaw­cze o legitymizacji instytucji edukacyjnych. Warszawa: WSPS.
• Talents in Motion: Encouraging the Gifted in the Context of Migration and International Exchange. 15th International ECHA Conference in Vien­na: Programme booklet. 2–5 march 2016. Vienna. Austria. http://www.echa2016.info/images/downloads/ECHA2016_Booklet.pdf (5.03.2016).
• Tirri, K., Tallent-Runnells, M., Adams, A., Yuen, M. and Lau, P. 2002. Cross-cultural predictors of teachers’ attitudes toward gifted education: Finland, Hong Kong, and the United States. Journal for the Education of the Gifted. 26, pp. 112–131. https://doi.org/10.1177/016235320202600203.
• Yong, K. Mannucci, P. and Lander, M. 2020. Fostering creativity across coun­tries: The moderating effect of cultural bundles on creativity. Organiza­tional Behavior and Human Decision Processes. 157, pp. 1–45. http://doi.org/10.1016/j.obhdp.2019.12.004.
• Ziegler, A. 2005. The Actiotope Model of Giftedness. In: Sternberg, R.J. and Davidson, J.E. eds. Conceptions of Giftedness, Ed. 2. Cambridge: Cambridge University Press, pp. 411–436. https://doi.org/10.1017/CBO9780511610455.024.
• Ziegler, A., Balestrini, D. and Stoeger, H. 20 An international view on gifted education: Incorporating the macro-systemic perspective. In: Pfeiffer, S. eds. Handbook of giftedness in children. Cham: Springer, pp. 15–28.
• https://echa-site.eu/15th-international-echa-conference-vienna-2–5-march-2016/ (10.08.2023).
• http://zmipt.aps.edu.pl/ (10.08.2023).