Rozwijanie kompetencji zawodowych kadry pedagogicznej w kontekście pracy w środowisku zróżnicowanym kulturowo na przykładzie II Szkoły Edukacji Międzykulturowej

Developing professional competencies of teaching staff in the context of work in a culturally diverse environment on the example of the 2nd School of Intercultural Education

The aim of the article is to present the 2nd School of Intercultural Education (IISEM) “Strengthening the potential of children and youth with a migrant background” as an example of a cyclical training activity addressed to people involved in educational practice. The paper is a voice in the discussion on the professional competences of teachers, educationalists, psychologists, intercultural assistants, etc. who work in dynamically changing conditions of cultural diversity. Therefore, their competences should be systematically developed in the dialogical relationship between pedagogical theory and practice, in the process of lifelong education, taking into account the specificity of the environment in which the school operates and the challenges and needs existing in it. The article consists of three complementary parts. The first outlines the socio-cultural contexts of contemporary education. Against this background, the goals and specificity of IISEM are shown. The third part presents the methodological package “Towards the integration of Polish and Ukrainian students”, which contains scenarios of educational activities being the result of the work of IISEM participants in culturally diverse environments. The content presented in the text is the result of my own experience and observations resulting from five months of cooperation with the School participants as a mentor and the work of the editor of the substantive methodological package. These activities were accompanied by systematic consultations with IISEM participants, observation of classes conducted during the School (including the implementation of some of them), the evaluation of IISEM (using surveys and interviews with its participants) and analysis of the collected data. The content comprised in the text can be useful both to people interested in intercultural education, both in its theoretical aspects and in educational practice.

Celem artykułu jest prezentacja II Szkoły Edukacji Międzykulturowej (IISEM) „Wzmacnianie potencjału osobowego dzieci i młodzieży z doświadczeniem migracji” jako przykładu cyklicznego działania szkoleniowego adresowanego do osób zaangażowanych w praktykę edukacyjną. Tekst stanowi głos w dyskusji na temat kompetencji zawodowych nauczycieli, pedagogów, psychologów, asystentów międzykulturowych itd., którzy na co dzień pracują w dynamicznie zmieniających się warunkach zróżnicowania kulturowego. Dlatego też ich kompetencje powinny być systematycznie rozwijane w dialogowej relacji teorii i praktyki pedagogicznej, w procesie edukacji całożyciowej, z uwzględnieniem specyfiki środowiska, w którym funkcjonuje szkoła, oraz wyzwań i potrzeb w niej istniejących. Artykuł składa się z trzech komplementarnych części. W pierwszej zostały nakreślone konteksty społeczno-kulturowe współczesnej edukacji. Na tym tle ukazano cele oraz specyfikę IISEM. Trzecia część przedstawia pakiet metodyczny „W stronę integracji uczniów polskich i ukraińskich”, który zawiera scenariusze zajęć edukacyjnych stanowiące efekt pracy uczestników IISEM w środowiskach zróżnicowanych kulturowo. Treści zaprezentowane w tekście są wynikiem doświadczeń i obserwacji własnych wynikających z pięciomiesięcznej współpracy z uczestnikami Szkoły w charakterze mentora oraz pracy redaktora merytorycznego pakietu metodycznego. Działaniom tym towarzyszyły systematyczne konsultacje z uczestnikami IISEM, obserwacja zajęć prowadzonych w toku Szkoły (w tym realizacja części z nich), ewaluacja IISEM (za pomocą ankiet i rozmów z jej uczestnikami) oraz analiza danych zebranych w jej toku. Treści zawarte w tekście mogą być przydatne zarówno osobom zainteresowanym edukacją międzykulturową od strony teoretycznej, jak i praktyką edukacyjną.

REFERENCES:

• Acar-Ciftci, Y. and Gürol, M. 2015. A Conceptual Framework Regarding the Multicultural Education Competencies of Teachers. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. H. U. Journal of Education. 30 (1), pp. 1–14.
• Czerepaniak-Walczak M. 1997. Aspekty i źródła profesjonalnej refleksji nauczyciela. Toruń: Wyd. Edytor.
• Dylak S. 1995. Wizualizacja w kształceniu nauczycieli. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Gonçalves, S. Soeiro, D. and Silva, S. 2014. Advancement of Teaching in Higher Education: a Portuguese Project. In: Boyd, P., Szplit, A. and Zbróg, Z., red. Teacher educators and Teachers and Learners. International. Kraków: LIBRON, pp. 76–96.
• Grzybowski, P.P. i Idzikowski, G. 2018. Inni, Obcy, ale Swoi. O edukacji międzykulturowej i wspólnocie w szkole integracyjnej. Bydgoszcz: Wydawnictwo Uniwersytetu Kazimierza Wielkiego.
• Hofstede, G., Hofstede, G.J. and Minkov, M. 2010. Cultures an Organizations: Software of the Mind; Intercultural Cooperation and Its Importance for Survival. New York: McGraw Hill.
• Jaskulska, S. 2018. Rytuał przejścia. Młodzież szkolna na progu edukacyjnym. Poznań: Wydawnictwo Naukowe UAM.
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej (Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483 ze zm.).
• Lewowicki, T. 2008. O podstawowych warunkach pomyślnej pracy nauczycieli w sytuacji wielokulturowości. W: Lewowicki, T., Ogrodzka-Mazur, E. i Szczurek-Boruta, A. red. Praca nauczyciela w warunkach wielokulturowości – studia i doświadczenia z pogranicza polsko-czeskiego. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach, Wyższa Szkoła ZNP w Warszawie, ss. 13–24.
• Młynarczuk-Sokołowska, A. 2022. Codzienność polskiej szkoły z perspektywy dzieci i młodzieży ze środowiska przymusowych migrantów. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
• Młynarczuk-Sokołowska, A. 2022a. Ku szkole wzmacniającej potencjał uczniów z doświadczeniem migracji. Raport z badań. Białystok: Fundacja Otwarta Edukacja.
• Młynarczuk-Sokołowska, A. red. 2022b. W stronę integracji uczniów polskich i ukraińskich. Pakiet metodyczny. Białystok: Fundacja Otwarta Edukacja.
• Młynarczuk-Sokołowska, A. i Szostak-Król, K. 2017. Wspieranie uczniów cudzoziemskich ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w kontekście indywidualizacji pracy i wymagań szkolnych. W: Śmiechowaska-Petrovskij, E. red. Dzieci z trudnościami rozwojowymi w młodszym wieku. Indywidualne programy edukacyjno-terapeutyczne w procesie wspierania dzieci. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, ss. 121–146.
• Nikitorowicz, J. 2018. Etnopedagogika w kontekście wielokulturowości i ustawicznie kształtującej się tożsamości. Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
• Nikitorowicz, J. 1999. Projektowanie edukacji międzykulturowej w perspektywie demokracji i integracji europejskiej. W: Nikitorowicz, J., Sobecki, M., red. Edukacja międzykulturowa w wymiarze instytucjonalnym. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie Trans Humana, ss. 25–32.
• Pyżalski, J., Łuczyńska, A., Kata, G., Plichta, P. i Poleszak, W. 2022. Razem w klasie. Dzieci z Ukrainy w polskich szkołach. Potencjały i wyzwania w budowaniu wielokulturowej szkoły w kontekście wojny w Ukrainie według nauczycieli i nauczycielek. Raport z badania. Warszawa: Fundacja Szkoła z Klasą.
• Spitzberg, B.H. and Changnon, G. 2009. Conceptualizing Intercultural Competence. In: Deardorff, D.K. ed. The SAGE Handbook of Intercultural Competence. Thousand Oaks: Sage, pp. 45–46.
• Räsänen, R. 2005. Intercultural co-operation as an ethical issue. In: Räsänen, R. and San, J. edt. Conditions for Intercultural Learning and Dialogue. Turku: Finnish Educational Research Association, pp. 189–211.
• Taraszkiewicz M. 2001. Jak uczyć jeszcze lepiej! Szkoła pełna ludzi. Poznań: Wydawnictwo ARKA.
• Tędziagolska, M., Walczak, B. i Żelazowska-Kosiorek, A. 2022. Szkoła zróżnicowana kulturowo. Wyzwania i potrzeby związane z napływem uczniów z Ukrainy. Warszawa: Centrum Edukacji Obywatelskiej.
• Strykowski, W. 2005. Kompetencje współczesnego nauczyciela. Neodidagmata. 27/28, ss. 15–28.
• Szempruch, J. 2021. Szkoła w społeczeństwie wielokulturowym. Edukacja Międzykulturowa. 2 (15), ss. 56–72.
• I Podlaska Szkoła Edukacji Międzykulturowej „Cudzoziemcy w przestrzeni edukacji”, https://www.researchgate.net/publication/363891374_I_Szkola_Edukacji_Miedzykulturowej_Teachers%27_intercultural_competences (16.02.2023).
• II Szkoła Edukacji Międzykulturowej „Wzmacnianie potencjału osobowego dzieci i młodzieży z doświadczeniem migracji”, http://www.otwartaedukacja.org.pl/wp-content/uploads/2022/03/II-Szkola-Edukacji-Miedzykulturowej-zaproszenie.pdf (16.02.2023).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 23 sierpnia 2017 r. w sprawie kształcenia osób niebędących obywatelami polskimi oraz osób będących obywatelami polskimi, które pobierały naukę w szkołach funkcjonujących w systemach oświaty innych państw (Dz.U. 2020, poz. 1283; 2022, poz. 573).
• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U. 2020, poz. 1280).
• Ustawa z dnia 14 grudnia 2016 r. Prawo oświatowe (Dz.U. 2021, poz. 1082).