Edukacja międzykulturowa wobec kultury niepełnosprawności. Działalność wybranych organizacji pozarządowych w Małopolsce – ilustracja empiryczna

Intercultural education in the face of disability culture. Activities of selected NGOs in Lesser Poland Voivodeship – an empirical illustration

The article adopts a cultural understanding of the experiences of people with disabilities. Its purpose is an attempt to discuss disability as a minority culture in the context of the opportunities presented by intercultural education. From the perspective of the sociology of minority groups, the extent to which the dominant group’s perception of minority as cultural one is shared by the minority itself is relevant. In order to look at in-group concepts of education (using the Klon/Jawor database), the documents of NGOs from Lesser Poland Voivodeship involved in the education of people with disabilities were analyzed. The article refers to the minority nature of disability, the culture of people with disabilities, the state of expert literature on the education of this minority, and the results of our own research. It is based on an analysis of the literature on the subject and a study of the data collected from organizations dealing with people with disabilities, which set goals and tasks of an educational nature. The results of the conducted research indicate that there is a small number of initiatives aimed at building a culture of disability and that they are scattered, which in turn implies a lack of an institutional network of disability culture (at least in Lesser Poland Voivodeship).

W artykule przyjęto kulturowe rozumienie doświadczeń osób z niepełnosprawnością. Jego celem jest próba omówienia niepełnosprawności jako kultury mniejszościowej w kontekście możliwości, jakie stwarza edukacja międzykulturowa. Z perspektywy socjologii grup mniejszościowych istotne także jest to, na ile odmienność traktowania takiej kultury mniejszościowej przez grupę dominującą podzielana jest również przez samą mniejszość. W celu przyjrzenia się takim potencjalnym wewnątrzgrupowym koncepcjom edukacji (korzystając z bazy Klon/Jawor) przeanalizowano dokumenty małopolskich organizacji pozarządowych zajmujących się edukacją osób z niepełnosprawnością. W artykule zreferowano mniejszościowy charakter niepełnosprawności, kulturę osób z niepełnosprawnością, stan literatury dotyczącej edukacji tej mniejszości oraz wyniki badań własnych. Przeprowadzono analizę literatury przedmiotu oraz materiałów zastanych organizacji, które stawiają sobie cele i zadania o charakterze edukacyjnym kierowane do osób z niepełnosprawnościami. Wyniki zrealizowanych badań wskazują na nikłą liczbę inicjatyw zmierzających do budowania kultury niepełnosprawności oraz ich rozproszony charakter, co z kolei implikuje brak sieci instytucjonalnej kultury niepełnosprawności (przynajmniej na terenie Małopolski, gdzie realizowane były badania).

REFERENCES:

• Abbas, J., Church, K., Frazee, C. and Panitch, M. 2004. Lights... Camera... Attitude! Introducing Disability Arts and Culture. Toronto: Ryerson RBC Institute for Disability Studies Research and Education.
• Babbie, E. 2013. Podstawy badań społecznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN
• Barnes, C. i Mercer, G. 2008. Niepełnosprawność. Warszawa: Wydawnictwo Sic!
• Bojar, H. 2000. Mniejszości społeczne w państwie i społeczeństwie III Rzeczypospolitej Polskiej; Fundacja na Rzecz Nauki Polskiej. Monografie. Wrocław: Wydawnictwo FNRNP
• Bokszański, Z. 2002. Tożsamość. W: Bokszański, Z. red. Encyklopedia socjologii. T. 4. Warszawa: Oficyna Naukowa, ss. 252–255.
• Borowska-Beszta, B. 2012. Niepełnosprawność w kontekstach kulturowych i teoretycznych. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Czapliński, J. i Panek, T. red. 2015. Diagnoza społeczna. Warunki i jakość życia Polaków. Raport. Warszawa: Rada Monitoringu Społecznego.
• Darling, R.B. 2013. Disability and Identity: Negotiting Self in a Changing Society. Boulder: Lynne Rienner Publisher.
• Faircoulgh, N. i Duszak, A. 2008. Wstęp. Krytyczna analiza dyskursu – nowy obszar badawczy dla lingwistyki i nauk społecznych. W: Duszak, A. i Fairclough, N. red. Krytyczna analiza dyskursu. Interdyscyplinarne podejście do komunikacji społecznej. Kraków: Universitas, ss. 7–31.
• Gąciarz, B. i Migaczewska, E. 2019. Kultura niepełnosprawności vs. niepełnosprawność jako kultura. Wykluczenie i integracja jako funkcje kulturowej interpretacji niepełnosprawności. W: Małecka, A. i Dębicki, J. red. Obraz choroby w dyskursie kulturowym, Kraków: Wydawnictwa AGH, ss. 225–232.
• Grzybowski, P.P. 2003. Pedagogika międzykulturowa – wspólny „kawałek podłogi” pedagogów i filozofów. Colloquia Communia. 2, ss. 62–70.
• French, S. and Swain, J. 2004. Whose tragedy? Towards a personal non-tragedy view of disability. In: Swain. J., French, S., Barnes, C. and Thomas, C. eds. Disabling Barriers, Enabling Environments. London: Sage, pp. 34–40.
• Goodley, D. 2011. Disability Studies. London: Sage   
• Jastrzębska, E. 2016. Zarządzanie różnorodnością jako element CSR – dobre praktyki i korzyści. Marketing i Rynek. 8, ss. 12–18.
• Kapias, J. 2019. Niepełnosprawność jako Inność – postawy studentów pełnosprawnych wobec studentów z niepełnosprawnością. Edukacja Międzykulturowa. 10 (1), ss. 225–238.
• Klajmon-Lech, U. 2017. Doświadczanie niepełnosprawności jako Inności. Trudy adaptacji. Edukacja Międzykulturowa. 2 (7), ss. 266–276.
• Klajmon-Lech, U. 2019. Wybrane koncepcje socjologii medycyny w badaniach międzykulturowych oraz badaniu osób z niepełnosprawnością i ich rodzin. Edukacja Międzykulturowa. 1 (10), ss. 199–212.
• Lewowicki, T. 2014. Edukacja międzykulturowa – od lokalnych sukcesów ku globalnym przesłaniom i oddziaływaniom. Edukacja Międzykulturowa. 3, ss. 20–38.
• Nowakowska, I. 2020. Self-adwokatura jako forma wolontariatu osób z niepełnosprawnością. Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo (CNS). 2 (48), ss. 69–82.
• Oliver, M. and Barnes, C. 2012. The New Politics of Disablement. New York: Palgrave Macmillan.
• Prior, L. Using documents in social research. In: Silverman, D. ed. Qualitative Research. Issues of Theory, Methods and Practice. Los Angeles-London- -New Delhi: Sage, pp. 93–110.
• Shakespeare, T. 2010. The social model of disability. In: Davis, L. J. ed. The Disability Studies Reader. New York-London: Routledge, pp. 263–277.
• Spivak, G. 2011. Czy podporządkowani inni mogą przemówić? Krytyka Polityczna. 24/25, ss. 196–239.
• Sznajder, A. 2013. Przewodnik po zarządzaniu różnorodnością. Warszawa: Konfederacja Lewiatan.