Co z tym etnocentryzmem? Szkic na marginesie myślenia Jerzego Nikitorowicza

  • Author: Adela Kożyczkowska
  • Institution: Uniwersytet Gdański
  • ORCID: https://orcid.org/0000-0002-7952-1321
  • Year of publication: 2024
  • Source: Show
  • Pages: 17-28
  • DOI Address: https://doi.org/10.15804/em.2024.03.01
  • PDF: em/26/em2601.pdf

What about this ethnocentrism? An essay on the margins of Jerzy Nikitorowicz’s thinking

The history of national and ethnic minorities in Poland is a story about how they constantly have to create space for their existence and coexistence in Polishness. During the Second Polish Republic, nationalist and liberalist tendencies clashed in public space. The authorities of the Polish People’s Republic saw minorities merely as folk varieties of Polish culture. This had one goal: to create a homogeneous state. The 2005 Act on National, Ethnic Minorities and Regional Languages confirmed Poland’s multiculturalism. Work on the act coincided with the development of views on ethnicity and ethnocentrism in Jerzy Nikitorowicz’s thinking. Today, many representatives of minority groups postulate the need to amend the 2005 Act. The aim of the article is to reconstruct Jerzy Nikitorowicz’s thinking about “ethnicity” and “ethnocentrism”, because his scientific reflection well explains the socio-cultural nature of both phenomena. The article is composed of three parts. The first part is a reconstruction of the concept of “ethnicity”. The second is a reconstruction of the cultural pattern of “ethnocentrism”. The third is an attempt at reflection resulting from the application of Jerzy Nikitorowicz’s views in the process of understanding today’s dynamics of political activities/emancipatory struggles of minorities in Poland.

Dzieje mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce to opowieść o tym, jak nieustannie muszą one wytwarzać dla siebie przestrzeń istnienia i współistnienia w obrębie polskości. W okresie międzywojennym, w przestrzeni publicznej ścierały się tendencje nacjonalistyczna i liberalistyczna. Władza PRL widziała mniejszości zaledwie jako ludowe odmiany kultury polskiej, gdyż jej celem było wytworzenie państwa homogenicznego. Dopiero ustawa z 2005 r. o mniejszościach narodowych, etnicznych oraz języku regionalnym potwierdzała status Polski jako państwa zróżnicowanego etniczne, narodowo, religijnie, wyznaniowo. Prace nad ustawą zbiegły się w czasie, gdy w świadomości Jerzego Nikitorowicza krystalizowały się poglądy na sprawy etniczności i etnocentryzmu. Aktualnie wielu przedstawicieli grup mniejszościowych postuluje konieczność nowelizacji ustawy z 2005 r. Stąd też celem artykułu jest rekonstrukcja myślenia Jerzego Nikitorowicza o „etniczności” i „etnocentryzmie”, gdyż jego naukowa refleksja dobrze objaśnia społeczno-kulturową naturę obu fenomenów. Artykuł składa się z trzech części: pierwsza część jest rekonstrukcją koncepcji „etniczności” jako kulturowości; część druga jest rekonstrukcją kulturowego wzoru „etnocentryzmu”; jego ważkimi wymiarami są „zakorzenienie” i „naturalność”. Trzecia – jest próbą refleksji wynikającej z zastosowania poglądów Jerzego Nikitorowicza w procesie (z)rozumienia dzisiejszej dynamiki działań politycznych/walk emancypacyjnych mniejszości w Polsce.

REFERENCES:

  • Arendt, H. 2000. Kondycja ludzka. Warszawa: Fundacja Aletheia.
  • Arendt, H. 1994. Kryzys edukacji. W: Arendt, H. Między czasem minionym a przyszłym. Osiem ćwiczeń z myśli politycznej. Warszawa: Fundacja Aletheia, ss. 209–232.
  • Budzisz, S. 2023. Welewetka. Jak znikają Kaszuby. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
  • Kożyczkowska, A. 2018. Kaszubszczyzna. Pedagogicznie o języku i tożsamości. Gdańsk: Wydawnictwo Uniwersytetu Gdańskiego.
  • Miller, R. 1981. Socjalizacja – wychowanie – psychoterapia. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
  • Nikitorowicz, J. 2005. Mikroświat dziecka w ustawicznych procesie kreowania tożsamości. Problemy Wczesnej Edukacji. 2 (2), ss. 23–30.
  • Nikitorowicz, J. 2007. Edukacja międzykulturowa. Kreowanie tożsamości dziecka. Gdańsk: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
  • Nikitorowicz, J. 2009. Edukacja regionalna i międzykulturowa. Warszawa: Wydawnictwa Akademickie i Profesjonalne.
  • Nikitorowicz, J. 2017. Etnopedagogika w kontekście wielokulturowości i ustawicznie kształtującej się tożsamości. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
  • Rokita, Z. 2020. Kajś. Opowieść o Górnym Śląsku. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne, Wołowiec.
  • Sośnicki, K. 1933. Podstawy wychowania państwowego. Lwów–Warszawa: Książnica Atlas.
  • Stelmachowska, B. 1946a. O styl i obyczaj rodzimy na Ziemiach Odzyskanych. Przegląd Zachodni. 1, ss. 9–21.
  • Stelmachowska, B. 1946b. Polska kultura ludowa czynnikiem zespalającym Ziemie Odzyskane. Przegląd Zachodni. 12, ss. 979–985.
  • Suchodolski, B. 1999. Skąd i dokąd idziemy. Warszawa: Warszawskie Wydawnictwo Literackie MUZA SA.

emancipatory struggles walki emancypacyjne działania polityczne Jerzy Nikitorowicz political activities etniczność ethnicity etnocentryzm ethnocentrism mniejszości etniczne ethnic minorities

Wiadomość do:

 

 

© 2017 Adam Marszałek Publishing House. All rights reserved.

Projekt i wykonanie Pollyart