Literatura antropologicznie wrażliwa wobec dzieciństwa zagrożonego wojną i kryzysem migracyjnym. Przykład serii książek „Wojny dorosłych – historie dzieci”

Anthropologically sensitive literature towards a childhood threatened by war and the migration crisis. An example of a book series “Adult Wars – Children’s Stories”

The aim of the series of books „Wojny dorosłych – historie dzieci [Adult Wars – Children’s Stories]” (https://wydawnictwoliteratura.pl/?s= wojny&post_type=product) is to present to the contemporary child, in a linguistically and emotionally accessible form, the fates of peers during wars. In the books of the series, the participant and witness of tragic events is a child. From their perspective, one can learn about the dramatic reality of war. I define the analyzed literature as: engaged literature, „anthropologically sensitive literature” and literature conducive to „cultural sensitization”. The article is of theoretical nature. As a research method, qualitative content analysis is used in order to show the uniqueness of the idea behind the entire series. Additionally, the phenomenological method is used as well. My aim was to find answers to the following research problems: How can reading selected parts of the series increase cultural sensitivity and support the process of intercultural education? What values can you discuss with children when working with the series?

Celem serii książek „Wojny dorosłych – historie dzieci” (ukazującej się od 2010 roku nakładem łódzkiego wydawnictwa Literatura), której treści wybranych części w niniejszym artykule zostaną poddane analizie, jest przedstawienie współczesnemu dziecku w przystępnej językowo i emocjonalnie formie losów rówieśników uwikłanych w konflikty zbrojne świata dorosłych. W książkach serii uczestnikiem i świadkiem tragicznych wydarzeń jest dziecko, to z jego perspektywy poznajemy dramatyczną rzeczywistość wojenną. Poddane analizom narracje oparte na faktach określam, co udowadniam w artykule, literaturą zaangażowaną, „literaturą antropologicznie wrażliwą” (Świerczyńska-Jelonek, 2011) i sprzyjającą „kulturowemu uwrażliwianiu” (Nikitorowicz, 2003, 2005, 2022). Jako metodę badawczą zastosowałam jakościową analizę treści (Denzin i Lincoln, 2009), chcąc ukazać unikatowość zamysłu całej serii. Moje rozważania mieszczą się również w obszarze badań fenomenologicznych (Tischner, 1989). Poszukiwałam odpowiedzi na następujące problemy badawcze: W jaki sposób lektura wybranych części serii może uwrażliwiać kulturowo, wspomagać proces edukacji międzykulturowej? O jakich wartościach można/warto dyskutować z dziećmi, pracując z serią?

REFERENCES:

• Bardijewska, L. 2016. Kot Karima i obrazki. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Beręsewicz, P. 2010. Czy wojna jest dla dziewczyn? Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Błasiak, A. 2009. Aksjologiczne aspekty procesu wychowania. Wybrane zagadnienia. Kraków: WAM.
• Cąbrzyńska-Nogala, D. 2018. Wysiedleni. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Combrzyńska-Nogala, D. 2014. Syberyjskie przygody Chmurki. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Denzin, N.K. i Lincoln, Y.S. 2009. Metody badań jakościowych. Warszawa: PWN.
• Gawryluk, D. 2016. Teraz tu jest nasz dom. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Gawryluk, D. 2024. Janek, pseudonim „Żegota”. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Grzybowski, P. 2023. Szkoła różnorodna kulturowo w Polsce. Doświadczenia bydgoskich nauczycieli w pierwszym okresie wojny w Ukrainie. Edukacja Międzykulturowa. 2 (21), ss. 177–189.
• Kowaleczko-Szumowska, M. 2024. Bapu, opowieść o dobrym maharadży. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Markowska-Manista, U. 2016. Praca z uczniem z trudnościami adaptacyjnymi – specyfika różnic kulturowych i zmiany środowiska edukacyjnego. W: Śmiechowska- Pertovskij, E. red. Dzieci z trudnościami adaptacyjnymi w młodszym wieku. Aspekty rozwojowe i edukacyjne w kontekście specyfiki różnic kulturowych. Warszawa: UKSW.
• Nikitorowicz, J. 2003. Edukacja międzykulturowa. W: Pilch, T. red. Encyklopedia Pedagogiczna XXI wieku. T. 1. Warszawa: Żak.
• Nikitorowicz, J. 2005. Kreowanie tożsamości dziecka. Gdańsk: GWP.
• Nikitorowicz, J. 2022. Kultura pokoju jako zadanie edukacyjne w ustawicznym procesie kształtowania się tożsamości. W: Kryńska E. red. Dziecko w historii – między godnością a zniewoleniem. T. 2. Godność jako źródło naszego człowieczeństwa. Białystok: Wydawnictwo UwB, ss. 43–58.
• Olbrycht, K. 1995. Odpowiedzialność pedagoga. W: Olbrycht, K. red. Edukacja aksjologiczna. T. 2. Odpowiedzialność pedagoga. Katowice: Wydawnictwo UŚ.
• Ostrowicka, B. 2012. Jest taka historia. Opowieść o Januszu Korczaku. Łódź: Wyd. Literatura.
• Papuzińska, J. 2011 Asiunia. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Papuzińska, J. 2013. Mój tato szczęściarz. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Perepeczko, A. 2022a. Irenka, Dziewczynka z Wilna. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Perepeczko, A. 2022b. Jurek Poleszuk. Tułaczka przez pół świata. Łódź: Wydawnictwo. Literatura.
• Piątkowska, R. 2016. Hebanowe serce. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Piątkowska, R. 2013. Wszystkie mojej mamy. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Piątkowska, R. 2015. Która to Malala? Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Rusinek, M. 2011. Zaklęcie na w. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Ryrych, K. 2018. Wilczek. Łódź: Wydawnictwo Literatura.
• Szczurek-Boruta, A. 2013. Doświadczenia społeczne w przygotowaniu przyszłych nauczycieli do pracy w warunkach wielokulturowości. Toruń: Adam Marszałek.
• Świerczyńska-Jelonek, D. 2011. Baśniowość i antropologiczna wrażliwość współczesnej obyczajowej i psychologicznej literatury młodzież owej. W: Leszczyński, G., red. Sztuka dla dziecka. Tradycja we współczesności. Warszawa: Centrum Sztuki Dziecka.
• Tischner, J. 1989. Fenomenologia i hermeneutyka. W: Kmita, J. i Topolski, J. Jak filozofować? Studia z metodologii filozofii. Warszawa: PWN.
• Twardzik, A. 2016. Uwrażliwianie kulturowe dzieci w praktyce edukacyjnej. Edukacja Międzykulturowa. 5, ss. 199-216.
• Ungeheuer-Gołąb, A. 2022. Jaki naprawdę chciałby być człowiek...? – o wartościach utworu Asiunia autorstwa Joanny Papuzińskiej. Edukacja Elementarna w Teorii i Praktyce. 4 (67), ss. 141–155.
• Witek, R. 2016. Chłopiec z Lampedusy. Łódź: Wyd. Literatura.
• Witek, R. 2023. Jak Pan Żyrafa uciekł przed wojną? Łódź: Wyd. Literatura.