Transmisja i reprodukcja wartości kulturowych w szkole na przykładzie wybranych mniejszości narodowych i etnicznych a kontekst społeczny. Elementy założeń teorii Pierre’a Bourdieu i Basila Bernsteina

Rodzina i szkoła nie zawsze stanowią kompatybilne środowiska wychowawcze, zwłaszcza w sytuacji różnic kulturowych, wynikających z przynależności do odmiennych narodowo i etnicznie grup. Istnieje potrzeba wielodyscyplinarnych analiz dotyczących transmisji i reprodukcji wartości kulturowych i roli szkoły w uwzględnianiu owych różnic w praktyce szkolnej.
Przed szkołą pojawiają się szczególne zadania o charakterze regulacyjnym, aksjologicznym, adaptacyjnym, służącym jednocześnie integracji środowisk kulturowo odmiennych ale uwzględniających także potencjał kulturowy grup mniejszościowych. W prezentowanym artykule odmienność habitusów trzech wybranych mniejszości i grup etnicznych (Wietnamczycy, Czeczeni i Romowie w polskiej szkole) została poprzedzona teoretycznymi rozważaniami z wykorzystaniem elementów teorii Pierre’a Bourdieu i Basila Bernsteina. W każdej z nich podkreśla się kwestie związane ze stratyfikacją społeczną, która z uwagi na różnice w habitusach, poziomach sprawności lingwistycznej i „przemocy” symbolicznej kultury grupy większościowej stawia pod znakiem zapytania szanse edukacyjne i integrację społeczną mniejszości w przestrzeni szkoły. Obok przykładów dobrej integracji społecznej (uczniowie wietnamscy) szkoła jest miejscem barier interakcyjnych (uczniowie czeczeńscy) oraz przestrzenią, w której dokonuje się świadomy wybór izolacji w celu ochrony własnej tożsamości (Romowie).

Transmission and reproduction of cultural values at school exemplified by selected national and ethnic minorities versus the social context. Some elements of the theories of Pierre Bourdieu and Basil Bernstein

Family and school are not always compatible educational environments, even more so in the case of cultural differences resulting from various national and ethnic status. There is a need for conducting multidisciplinary analyses regarding transmission and reproduction of cultural values and the role of school in accounting for said differences in school practice.
School is facing special tasks of a regulatory, axiological, and adaptive nature serving both the integration of culturally diverse environments and cultural potential of minorities. The overview of dissimilarity of habitus of three selected minority and ethnic groups (Vietnamese, Chechen, and Romani) in the presented study is preceded by theoretical considerations including elements of Bordieu’s and Bernstein’s theories. Each theory underlines issues regarding social stratification which, due to differences in habitus, levels of linguistic competence and the symbolic “violence” of culture of the majority, raises questions about educational opportunities and social integration of minorities within the school space. In addition to examples of good social integration (Vietnamese students), we also find school to be a place of interactional barriers (Chechen students) and a space where students consciously chose to isolate themselves in order to protect their own identity (the Romani).

REFERENCES:

Literature:

• Bielecka-Prus, J. 2010. Transmisja kultury w rodzinie i w szkole. Teoria Basila Bernsteina. Warszawa: PWN.
• Bourdieu, P. i Passeron, J. 2006. Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Warszawa: PWN.
• Denek, K. 1994. Wartości i cele w edukacji szkolnej. Poznań – Toruń: EDYTOR.
• Dobrowolska, B. 2011. Sytuacja dziecka romskiego w szkole w latach 80. XX wieku i współcześnie. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Dobrowolska, B. 2015. Współczesna szkoła w kontekstach wielokulturowości . Wzajemna recepcja „swoich” i „obcych” w praktyce szkolnej. W: Szczurek- -Boruta, A. i Chojnacka-Synaszko, B. red. Szkoła – kultura – środowisko lokalne. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, ss. 42–56.
• Dobrowolska, B. 2015. Postawy nauczycieli wobec edukacji międzykulturowej a kultura szkoły. Studium społeczno-pedagogiczne. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Gmerek, T. 2014. Język, edukacja i nierówności społeczne. Konteksty teoretyczne. W: Gromkowska-Melosik, A. i Szymański, M. J. red. Edukacja i nierówność. Trajektorie sukcesu i marginalizacji. Poznań: UAM, ss.163–188.
• Goffman, E. 2007. Piętno. Rozważania o zranionej tożsamości. Gdańsk: GWP.
• Halik, T. 2006. Migrancka społeczność Wietnamczyków w Polsce w świetle polityki państwa i ocen społecznych, Poznań: UAM.
• Halik, T., Nowicka, E. i Połeć, W. 2006. Dziecko wietnamskie w polskiej szkole. Zmiana kulturowa i strategie przekazu kultury rodzimej w zbiorowości Wietnamczyków w Polsce. Warszawa: Prolog.
• Nikitorowicz, J. 2009. Edukacja regionalna i międzykulturowa. Warszawa: WAiP.
• Nowicka-Rusek, E. 2011. Szkoła, rodzina i dzieci romskie. W: Kołaczek, M. i Talewicz-Kwiatkowska, J. red. Funkcjonowanie poznawcze i językowe dzieci romskich uczęszczających do szkół specjalnych i masowych – konteksty społeczne. Oświęcim: Stowarzyszenie Romów w Polsce, ss. 35–50.
• Pozarządowa Agencja Ewaluacji i Rozwoju, Stowarzyszenie Biuro Obsługi Inicjatyw Społecznych, 2011, http://rownosc.info/media/uploads/raport-z-badania-ewaluacyjnego-programu-na-rzecz-spolecznosci-romskiej-w-polsce.pdf (17.10.2016).
• Szacki, J. 2002. Historia myśli socjologicznej. Warszawa: PWN.
• Szkudlarek, T. 2010. Pedagogika krytyczna. W: Kwieciński, Z. i Śliwerski, B. red. Pedagogika. Podręcznik akademicki, T. 1. Warszawa: PWN, ss. 363–377.
• Szlendak, T. 2010. Socjologia rodziny. Ewolucja, historia, zróżnicowanie. Warszawa: PWN.