Mowa – język – edukacja. Od peryferii i polityki ciszy do edukacji na pogranicza. Casus języka i edukacji kaszubskiej

Autorka tekstu podejmuje problematykę relacji między językiem a edukacją. Egzemplifikacją jest kultura kaszubska. Postrzega język jako element gry o tożsamość etniczną (kulturową). Ponadto opisuje proces zmiany statusu (prestiżu) języka kaszubskiego, co odzwierciedla się w podejściu do formalnej edukacji kaszubskiej. Uznanie mowy kaszubskiej jako języka przekłada się na uznanie prawa do edukacji kaszubskiej.

Speech – language – education. From the peripheries and the policy of silence to borderland education. The case of the Kashubian language and education

The presented article discusses the problem of the relation of language and education. exemplification of the text is Kashubian culture. The writer perceives language as element of the game about ethnic (cultural) identity. The author describes the changes in relation to the status (prestige) of the Kashubian language, which reflects a change in the relation to the Kashubian education. Recognition of the right to language is tantamount to recognition of the right to Kashubian education.

REFERENCES:

Literature:

• Achebe, Ch. 2003. Colonialist Criticism. W: Ashcroft, B., Griffiths, G. i Tiffin, H. eds. The post-colonial studies reader. London – New York: Routledge, ss. 57–61.
• Arendt, H. 2000, Kondycja ludzka. Warszawa: Fundacja Aletheia.
• Bądkowski, L. 1981a. Humanistyka nie lubi dekretów. Pomerania. Miesięcznik Społeczno-Kulturalny. 4 (111), ss. 30–31.
• Bądkowski, L. 1981b. Pomorze w stanie powstania. Pomerania. Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. 6 (113), ss. 8–10.
• Breza, E. 1970. Kaszubszczyzna w ujęciu atlasowym. Dziennik Bałtycki. 182, s. 5.
• Brocki, M. 2013. Antropologia społeczna i kulturowa przestrzeni publicznej. Problemy, dylematy, Kontrowersje. Kraków: UJ.
• Comaroff, J.L. i Comaroff, J. 1997. Of Revelation and Revolution: The Dialectics of Modernity on a South African Frontier. Volume 2, Chicago: University of Chicago Press.
• Dejna, K. 1992. W sprawie „statusu języka kaszubskiego”. W: Breza, E. red. Problem statusu językowego kaszubszczyzny. Materiały z sesji popularnonaukowej 17 X 1991. Gdańsk: Wydawca Wojewódzki Ośrodek Kultury, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, ss. 29–34.
• Gołąbek, E. 1980. Kaszëbskô lëterackô mowa. Pomerania. Miesięcznik Społeczno-Kulturalny. 11–12 (106–107), ss. 26–27.
• Górnowicz, H. 1981. Nasze oświadczenie. Pomerania. Miesięcznik Społeczno-Kulturalny. 4 (111), s. 30.
• Gramsci, A. 1991. Zeszyt XI. 1932 – 1933 (Wstęp do studiów filozoficznych). W: Gramsci, A. Zeszyty filozoficzne. Warszawa: PWN, ss. 201–382.
• Hall, S. 2008. Tożsamość kulturowa a diaspora. Literatura na Świecie. 1–2, ss. 165–183.
• Heising, R., Maroszek B. i Bukowski, A. 1965. Wokół „kwestii kaszubskiej”. W: Bukowski A. red. Województwo gdańskie w XX-leciu Polski Ludowej. Księga referatów i materiałów sesji naukowej z 11 – 12 maja 1965 roku. Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe, ss. 410–414.
• Hooks, b. 2008. Margines jako miejsce radykalnego otwarcia. Literatura na Świecie. 1–2, ss. 108–118.
• Kożyczkowska, A. 2015. Od praktyki do teorii edukacji regionalnej. Casus kaszubskości. W: Kossak-Główczewski i K., Kożyczkowska, A. red. Wielokulturowość: między edukacją regionalną i edukacją międzykulturową. Dylematy i konteksty tożsamościowe. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”, ss. 51–83.
• Kożyczkowska A. i Kossak-Główczewski, K. 2013. Edukacja języka i kultury kaszubskiej na terenie Kaszub. Wybrane aspekty. W: Lewowicki T., Nikitorowicz J. i Szczurek-Boruta A. red. Szkoły dla mniejszości narodowych i społeczności kaszubskiej w Polsce – stan, problemy, perspektywy. Warszawa – Cieszyn – Białystok: Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet w Białymstoku, Stowarzyszenie Wspierania Edukacji Międzykulturowej, ss. 159–202.
• Laclau, E. 2004. Uniwersalizm, partykularyzm i problem tożsamości. W: Laclau, E. Emancypacje. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe Dolnośląskiej Szkoły Wyższej Edukacji TWP, ss. 49–66.
• Majewicz, A.F. 1986. A New Kashubian Dictionary and the Problem of the Linguistic Status of Kashubian (an Insight from Outsider the Field). W: Sławski F., Smoczyński W., (i in.). red. Collectanea linguistica: in honorem Adami Heine. Wrocław: Zakład Narodowy im Ossolińskich, Wydawca Polska Akademia Nauki, ss. 95–99.
• Majewicz, A.F. 1992. Formy i możliwości promocji kaszubszczyzny (aspekty europrawne i uwarunkowania socjolingwistyczny). W: Breza, E. red. Problem statusu językowego kaszubszczyzny. Materiały z sesji popularnonaukowej 17 X 1991. Gdańsk: Wojewódzki Ośrodek Kultury, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie, ss. 35–40.
• Majewicz, A.F. 1989. Języki świata i ich klasyfikowanie. Warszawa: PWN.
• Majewicz, A.F. i Wicherkiewicz, T. 1998. Minority Rights Abuse in Communist Poland and Inherited Issues. Acta Slavica Iaponica. 16, ss. 54–73.
• Ngũgĩ wa Thiong’o 2003. Language of African Literature. W: Ashcroft, B., Griffiths, G. I Tiffin, H. eds. The post-colonial studies reader. London – New York: Routledge, ss. 285–290
• Nikitorowicz, J. 1995. Pogranicze, tożsamość, edukacja międzykulturowa. Białystok: Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Popowska-Taborska, H. 1996. Dzieje mej fascynacji kaszubszczyzną. Rocznik Gdański. LVI, 2, ss. 137–141
• Popowska-Taborska, H. 1981. W związku z „Kaszëbizną” Jana Trepczyka. Pomerania. Miesięcznik społeczno-kulturalny. 4 (111), ss. 28–29.
• Robbins, R.H. 2005. Globalne problemy a kultura kapitalizmu. Poznań: Wydawnictwo Pro Publico.
• Said, E.W. 2005. Orientalizm. Poznań: Wydawnictwo Zysk i S-ka.
• Samp, J. 1983. Na których czekamy. Pomerania. Miesięcznik Społeczno-Kulturalny. 5 (121), ss. 8–10.
• Sikorski, S. 1973. Wpływ gwary kaszubskiej na początki nauczania polskiego. Pomerania. Biuletyn Zarządu Głównego Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. 1 (50), ss. 16–21.
• Sławiński, S. 1994. Raport o reformie szkolnej 1991–1994. Warszawa: WSiP.
• Stieber, Z. 1956a. Stosunek kaszubszczyzny do dialektów polski lądowej. W: Stieber, Z.(red.): Konferencja Pomorska (1954). Prace językoznawcze. Warszawa: PWN, ss. 37–48.
• Stieber, Z. 1956b. Zarys dialektologii języków zachodnio-słowiańskich z wyborem tekstów Gwarowych. Warszawa: PWN.
• Synak, B. 1992. Język jako kryterium tożsamości kulturowo-etnicznej ludności kaszubskiej. W: Galus, H. i Kossak-Główczewski, K. red. Dziecko w zbiorowościach regionalnych na przykładzie Kaszub. „Zeszyty Naukowe. Pedagogika, Historia Wychowanie”, Tom 20, Gdańsk: UG, ss. 205–213.
• Szahaj, A. 2001. Nie ma niczego poza interpretacją tako rzecze Stanley Fish. Er(r)go. Teoria – Literatura – Kultura. 2, ss. 79–83.
• Treder, J. 2013. Kaszubszczyzna – od dialektu do języka. W: Dunin-Dudkowska, A., Małyska, A. red. 70 lat współczesnej polszczyzny. Zjawiska – procesy – tendencje. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Janowi Mazurowi. Lublin: UMCS, ss. 421–438.
• Treder, J. 1992. Kaszubszczyzna – problemy językoznawców dawniej a dziś. W: Borzyszkowski, J. red. Antropologia Kaszub i Pomorza. Materiały z I seminarium, które odbyło się w maju 1988 r. w Gdańsku. Gdańsk: Wydawca: UG, Zrzeszenie Kaszubsko-Pomorskie w Gdańsku, ss. 73–104
• Trepczyk, J. 1980. Kaszëbizna. Pomerania. Miesięcznik Społeczno-Kulturalny. 11–12 (106–107), ss. 27–30.
• Trepczyk, J. 1981. Wedle kaszëbizne. Pomerania. Miesi Miesięcznik Społeczno- Kulturalny. 4 (111), s. 30.
• Uchwała IX Zjazdu ZK-P, 1984. Pomerania. Miesięcznik Społeczno-Kulturalny. 2 (130), ss. 34–35.
• Uchwała Walnego Zjazdu Delegatów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Gdańsk, 14 grudzień 1980 r. 1981. Pomerania. Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. 2 (109), ss. 5–7.
• Uchwała X Zjazdu Delegatów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. 1987. Pomerania. Miesięcznik Społeczno-Kulturalny. 2 (166), s. 12.
• Zieniukowa, J. 1997. Powstanie i funkcjonowanie języków literackich małych grup etnicznych. Paralele i kontrasty kaszubsko-łużyckie. W: Zieniukowa, J. red. Obraz językowy słowiańskiego Pomorza i Łużyc. Pogranicza i kontakty językowe. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, ss. 205–216.