Surogaty tożsamości wobec genealogii i rozwoju podmiotu. Pomiędzy mimetyczną funkcją anamorfozy a figurą Innego

Tożsamość jest jedną z kluczowych kategorii, która z uwagi na zmiany kulturowe, światopoglądowe czy ideologiczne uzyskała swoiste reprezentacje interpretacyjne w dyskursach oraz przestrzeni społecznej. Zmiany te skłaniać powinny do refleksji nad dotychczasową percepcją, a także recepcją fundamentalnych kategorii pozwalających zrozumieć, czym współcześnie jest tożsamość i jakie jest jej osadzenie w źródłach podmiotowości rozumianej w perspektywie wykładni Heideggerowskiego bycia-w-świecie (Dasein) czy Lacanowskiego pragnienia oraz relacji do Innego. Egzemplifikacja tych ontologicznych i fenomenologicznych reprezentacji nie jest przypadkowa, nie jest też wyborem dyskursu nazywanego z nieukrywaną dziś dezaprobatą – postmodernistyczną manierą uznawaną w swej ignorancji za (post)prawdę. Wyłonienie przedstawianych w tekście fenomenów kulturowych jest celowym ukazaniem spektrum takiego rodzaju hermeneutyki, która pozwala na uwzględnienie współczesnego rozumienia człowieka jako bytu uwikłanego w postęp technologiczny, określanego przez interes poznawczy i jednocześnie poddanego konieczności emancypacyjnej jako niezbywalnego prawa jednostki wyznaczającego jej miejsce w świecie i dla świata. Z drugiej strony mamy do czynienia z podmiotem, który niezmiennie uwikłany jest we własną historię rodzinną, lęki egzystencjalne czy jednostkowe kompleksy wynikające z nieadekwatności wobec otaczającej rzeczywistości i niepewnych relacji z Innym.

Identity substitutes versus the genealogy and development of an individual. Between the mimetic function of anamorphosis and the figure of the Other

Identity is one of the key categories that, due to cultural or ideological changes, has acquired specific interpretative representations in discourses and social space. These changes should lead to reflection on the current perception, as well as the reception of fundamental categories. This allows us to understand what contemporary identity is and what its embedding is in the sources of subjectivity understood in the perspective of interpreting Heidegger’s “being-in-the-world” (Da sein) or Lacanian desire and relationship to the Other. The exemplification of these ontological and phenomenological representations is not accidental, nor is it the choice of a discourse called with the undisguised disapproval of today – a postmodern manner, recognized in its ignorance as (post) truth. The emergence of the cultural phenomena – presented in the text – is a deliberate presentation of the spectrum of this kind of hermeneutics, which allows to take into account contemporary understanding of man as a being entangled in the technological progress, determined by cognitive interest and subjected to emancipatory necessity as an inalienable right of the individual that marks its place in and for the world. On the other hand, we deal with an entity that is invariably involved in its own family history, existential fears, or individual complexes resulting from inadequacy of the surrounding reality and uncertain relations with the Other.

References:

• Dąbrowski, K. 1989. Elementy filozofii rozwoju. Warszawa: Polskie Towarzy­stwo Higieny Psychicznej.
• Derrida, J. i Roudinesco, E. 2016. Z czego jutro... Dialog. Warszawa: „Scholar”.
• Dybel, P. 2005. Czy psychoanaliza Lacana jest hermeneutyką? W: Lang, H. red. Język i nieświadomość. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria, ss. 5–31.
• Fink, B. 2002. Kliniczne wprowadzenie do psychoanalizy Lacanowskiej. Teoria i technika. Warszawa: Wydawnictwo AZ.
• Freud, S. 1997. W: Pisma psychologiczne. Warszawa: Wydaw­nictwo KR, ss. 233–262.
• Foucault, M. 2005. Słowa i rzeczy. Archeologia nauk humanistycznych. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
• Gadamer, H.-G. 2008. Teoria, etyka, edukacja. Eseje wybrane. Warszawa: UW.
• Gusin, M. brw. Dwie koncepcje pragnienia: Lacan, Deleuze, Guattari. http://www.jungpoland.org/pl/zbior-tekstow/dwie-koncepcje-pragnienia-lacan-deleuze-guattari.html (18.08.2018).
• Habermas, J. 2000. Filozoficzny dyskurs nowoczesności. Kraków: Universitas.
• Kwaśnica, R. 2007. Dwie racjonalności. Od filozofii sensu ku pedagogice ogól­nej. Wrocław: Wydawnictwo Naukowe DSWE TWP.
• Lacan, J. Aggressiveness in Psychoanalysis. W: Ecrits: A Selection. New York-London: W. W. Norton & Co., Inc, pp. 8–29.
• Lacan, J. The ethics of psychoanalysis. In: Miller J-A. ed. The Seminar of Jacques Lacan. New York – London: W. W. Norton & Co.
• Lacan, J. The Four Fundamental Concepts of Psychoanalysis. In: Miller J.-A. ed. The Seminar of Jacques Lacan. New York – London: W. W. Norton & Co.
• Lang, H. 2005. Język i nieświadomość. Gdańsk: Wydawnictwo słowo/obraz terytoria.
• Laplanche, J. i Pontalis, J.-B. 1996. Słownik psychoanalizy. Warszawa: WSiP.
• Malinowski, B. 2000. Jednostka, społeczność, kultura. Warszawa: PWN.
• Marcuse, H. 1991. Człowiek jednowymiarowy. Badania nad ideologią rozwi­niętego społeczeństwa przemysłowego. Warszawa: PWN.
• Melosik, Z. 1996. Tożsamość, ciało i władza. Teksty kulturowe jako (kon)tek­sty pedagogiczne. Poznań – Toruń: „Edytor”.
• Melosik, Z. 2014. Kultura popularna i tożsamość młodzieży: w niewoli wła­dzy i wolności. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Melosik, Z. i Szkudlarek, T. 2013. Kultura, tożsamość i edukacja – migotanie znaczeń. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Nalaskowski, A. 2009. Pedagogiczne złudzenia, zmyślenia, fikcje. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Pfister, O. 1931. Psychanaliza na usługach wychowania. Lwów – Warszawa: Książnica – Atlas.
• Rasiński, L. red. 2009. Język, dyskurs, społeczeństwo. Zwrot lingwistyczny w fi­lozofii społecznej. Warszawa: PWN.
• Szałek, P. 2002. Melania Klein a krytyczna teoria społeczna C. F. Alforda, czyli o syntezie w filozofii. Nowa Krytyka. 13, ss. 237–256.
• Węc, K. 2012. Psychoanaliza w dyskursie psychoanalitycznym. Radykalność humanistyczna teorii i praktyki pedagogicznej. Konteksty nie tylko Laca­nowskie. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Węc, K. 2013. Granice i transgresje współczesnego wychowania. Kontestacyjny wymiar pedagogiki krytycznej i jej praktyczne implikacje. Toruń: Wydaw­nictwo Adam Marszałek.
• Węc, K. 2015. Granice i transgresje współczesnego wychowania. Psychoana­liza wobec kryzysu podmiotu. II. Toruń: Wydawnictwo Adam Mar­szałek.
• Węc, K. 2015a. Kliniczna hermeneutyka podejrzeń – topologiczna (bez)gra­niczność. Śladami Jacquesa Lacana. Kwartalnik Pedagogiczny. 2, ss. 185–203.
• Witkowski, L. 1988. Tożsamość i zmiana. Wstęp do epistemologicznej analizy kontekstów edukacyjnych. Toruń: UMK.
• Witkowski, L. 2007. Między pedagogiką, filozofią i kulturą. Studia, eseje, szki­ce. Warszawa: Instytut Badań Edukacyjnych & Lech Witkowski.
• Witkowski, L. 2009. Rozwój i tożsamość w cyklu życia. Studium koncepcji Erika H. Eriksona. Łódź: WSEZ.
• Witkowski, L. 2013. Przełom dwoistości w pedagogice polskiej: historia, teoria, krytyka. Kraków: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Witkowski, L. 2015. 0 dwoistości strukturalnej faz rozwoju w ekologii cyklu życia psychodynamicznego modelu Erika H. Eriksona. Kraków – Dą­browa Górnicza: Oficyna Wydawnicza „Impuls”.