Edukacja kaszubska: rzecz o tym, jak praktyka edukacyjna „zaczepiła i ugruntowała” myślenie pedagogiczne. Przyczynek do namysłu nad teorią praktyki

Artykuł charakteryzuje fragment praktyki społecznej, w ramach której społeczność kaszubska w Polsce Ludowej i w czasach przełomu transformacyjnego podejmowała działania zmierzające do ochrony praw do zachowania języka i kultury, pokoleniowej transmisji kultury, a w szczególności dopominała się o prawo do edukacji kaszubskiej w szkole. Artykuł opisuje też wybrane aspekty idei społecznej i edukacyjnej, jaka rodziła się w publicznej przestrzeni kaszubskiej, a w końcowej części charakteryzuje teorię edukacji regionalnej Kazimierza Kossak-Główczewskiego.

Kashubian education: how educational practice “sowed” and consolidated the pedagogical thought. An invitation to think over the theory of practice

The article describes a part of social practice in which the Kashubian community in Polish People’s Republic and in times of transformational breakthrough took some actions. They strived to protect the rights to preserve their language and culture, as well as cross-generation culture transmission. In particular, they demanded the right to Kashubian education at school. The article also describes some aspects of social and educational ideas which appeared in the Kashubian space. Finally the article describes the theory of regional education of Kazimierz Kossak-Główczewski.

REFERENCES:

• Bądkowski L.: My, literaci, żyjemy w środku narodu. „Pomerania. Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego” 1981, nr 3 (110).
• Galus H.: Edukacja regionalna. Regionalizm dzisiaj. „Pomerania. Miesięcznik społeczno-kulturalny” 1989, nr 7–8, (195–196).
• Galus H.: Kulturowy pomost między pokoleniami społeczności Kaszubskiej. W: M. Latoszek (red.): Monografia socjologiczna. Socjologiczne problemy społeczności lokalnych. T. 5. Rzeszów 1990, Wydawnictwo To­warzystwa Naukowego Organizacji i Kierowania.
• Galus H.: Mechanizmy przekazu pokoleniowego między pokoleniami społecz­ności kaszubskich. W: H. Galus, K. Kossak-Główczewski (red.): Dziecko w zbiorowościach regionalnych. Na przykładzie Kaszub. „Zeszyty Nauko­we – Pedagogika. Historia wychowania”, T. 20, Gdańsk 1992, UG.
• Galus H.: Szkoła i region. „Pomerania. Miesięcznik społeczno-kulturalny” 1986, nr 5 (157).
• H. [Galus Henryk]: Pierwszy poradnik edukacji regionalnej. Doradë dlô szkól­nëch. „Pomerania. Miesięcznik społeczno-kulturalny” 1988, nr 4 (180).
• Habermas J.: Niektóre trudności próby związania teorii z praktyką. Wpro­wadzenie do nowego wydania. W: J. Habermas: Teoria i praktyka. Wybór pism. Warszawa 1993, PIW.
• Kossak-Główczewski K.: Dwie pedagogiki i ich społeczne konsekwencje. W: J. Rutkowiak (red.): Zagadnienia celów edukacyjnych. Materiały do nauczania pedagogiki. Gdańsk 1987, UG.
• Kossak-Główczewski K.: Edukacja a wartości regionalne i wartości społeczeń­stwa globalnego. Zarys problematyki. W: H. Galus, K. Kossak-Główczew­ski (red.): Dziecko w zbiorowościach regionalnych. Na przykładzie Kaszub. „Zeszyty Naukowe – Pedagogika. Historia wychowania”, T. 20. Gdańsk 1992, UG.
• Kossak-Główczewski K.: Kaszubi o własnym języku w szkole (Interpretacja wyników badań w świetle koncepcji reprodukcji P. Bourdieu). W: E. Ro­dziewicz, M. Szczepska-Pustkowska (red.): Od pedagogiki ku pedagogii. Toruń 1993, „Edytor”.
• Kossak-Główczewski K.: Niezależna edukacja regionalna. „Pomerania. Mie­sięcznik społeczno-kulturalny” 1990, nr 9 (209).
• Kossak-Główczewski K.: Przedzałożenia edukacji wielokulturowej, między­kulturowej i regionalnej a „prywatne i regionalne ojczyzny” – szkic do pro­blemu edukacji kaszubskiej. W: K. Kossak-Główczewski: Szkice z edukacji regionalnej. Europa. Regiony. Kaszubi. Rumia – Głodnica 1996, Wydaw­nictwo „Rumina”.
• Kossak-Główczewski K.: Przeszkody i nadzieja zaistnienia edukacji regio­nalnej a transformacja społeczna. W: K. Kossak-Główczewski (red.): Jana Drzeżdżona nie dokończony tryptyk społeczny a edukacja regionalna. Gdańsk 1995, UG.
• Kossak-Główczewski K.: Pytania i niektóre aspekty niezależnej edukacji re­gionalnej. W: B. Śliwerski (red.): Edukacja alternatywna. Dylematy teorii i praktyki. Materiały Międzynarodowej Konferencji w Dobieszowie k/Łodzi w dniach 15–17 października 1992 r. Kraków 1992, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Kossak-Główczewski K.: Regionalizacja nauczania a edukacja regionalna jako odmiany racjonalności emancypacyjnej. W: W. Frankiewicz, K. Kos­sak-Główczewski (red.): Pedagogika Celestyna Freineta a edukacja regio­nalna. Gdańsk 1997, UG.
• Kossak-Główczewski K.: Regionalizacja nauczania a nauczanie regionalne. „Pomerania. Miesięcznik społeczno-kulturalny” 1990, nr 10 (210).
• Kossak-Główczewski K.: W poszukiwaniu źródeł realizacji poprzez edukację regionalną a pedagogikę Freineta. W: W. Frankiewicz, K. Kossak-Głów­czewski (red.): Pedagogika Celestyna Freineta a edukacja regionalna. Gdańsk 1997, UG.
• Kot S.: Przedmiot i zakres historii wychowania. W: S. Kot: Zarys dziejów wy­chowania jako funkcji społecznej. Przedruk z „Encyklopedii Wychowania”. Warszawa 1947, Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”.
• Kot S.: Wychowanie i historyja wychowania, W: S. Kot: Historja wychowania. Zarys podręcznikowy, Tom 1: Od starożytnej Grecji do polowy w. XVIII. Lwów 1934, Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych.
• Kożyczkowska A., Kossak-Główczewski K.: Edukacja języka i kultury kaszub­skiej na terenie Kaszub. Wybrane aspekty. W: T. Lewowicki, J. Nikitoro­wicz, A. Szczurek-Boruta (red.): Szkoły dla mniejszości narodowych i spo­łeczności kaszubskiej w Polsce – stan, problemy, perspektywy. Warszawa – Cieszyn – Białystok 2013, Wydawca Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet w Białymstoku, Stowarzy­szenie Wspierania Edukacji Międzykulturowej.
• Kożyczkowska K., „Aktywne uczestnictwo” jako zasada obywatelskości i wa­runek demokratyzacji życia w regionie i państwie. Casus kaszubsko-po­morskiego ruchu regionalnego. Maszynopis złożony do druku.
• Latoszek M.: Pomorze: odkrywanie tożsamości w procesie długiego trwania. W: W. Świątkiewicz (red.): Regiony i regionalizmy w Polsce Współczesnej. Katowice 1998, UŚ, Śląskie Towarzystwo Socjologiczne.
• Latoszek M.: Pomorze: zagadnienia etniczno-regionalne, Gdańsk 1996, Gdań­skie Towarzystwo Naukowe, Akademia Medyczna w Gdańsku.
• Latoszek M.: Wokół funkcji przekazywania języka przez instytucje społeczne. Kossak-Główczewski K.: Pytania i niektóre aspekty niezależnej edukacji re­gionalnej. W: B. Śliwerski (red.): Edukacja alternatywna. Dylematy teorii i praktyki. Materiały Międzynarodowej Konferencji w Dobieszowie k/Łodzi w dniach 15–17 października 1992 r. Kraków 1992, Oficyna Wydawnicza „Impuls”.
• Kossak-Główczewski K.: Regionalizacja nauczania a edukacja regionalna jako odmiany racjonalności emancypacyjnej. W: W. Frankiewicz, K. Kos­sak-Główczewski (red.): Pedagogika Celestyna Freineta a edukacja regio­nalna. Gdańsk 1997, UG.
• Kossak-Główczewski K.: Regionalizacja nauczania a nauczanie regionalne. „Pomerania. Miesięcznik społeczno-kulturalny” 1990, nr 10 (210).
• Kossak-Główczewski K.: W poszukiwaniu źródeł realizacji poprzez edukację regionalną a pedagogikę Freineta. W: W. Frankiewicz, K. Kossak-Głów­czewski (red.): Pedagogika Celestyna Freineta a edukacja regionalna. Gdańsk 1997, UG.
• Kot S.: Przedmiot i zakres historii wychowania. W: S. Kot: Zarys dziejów wy­chowania jako funkcji społecznej. Przedruk z „Encyklopedii Wychowania”. Warszawa 1947, Instytut Wydawniczy „Nasza Księgarnia”.
• Kot S.: Wychowanie i historyja wychowania, W: S. Kot: Historja wychowania. Zarys podręcznikowy, Tom 1: Od starożytnej Grecji do polowy w. XVIII. Lwów 1934, Państwowe Wydawnictwo Książek Szkolnych.
• Kożyczkowska A., Kossak-Główczewski K.: Edukacja języka i kultury kaszub­skiej na terenie Kaszub. Wybrane aspekty. W: T. Lewowicki, J. Nikitoro­wicz, A. Szczurek-Boruta (red.): Szkoły dla mniejszości narodowych i spo­łeczności kaszubskiej w Polsce – stan, problemy, perspektywy. Warszawa – Cieszyn – Białystok 2013, Wydawca Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP, Uniwersytet Śląski w Katowicach, Uniwersytet w Białymstoku, Stowarzy­szenie Wspierania Edukacji Międzykulturowej.
• Kożyczkowska K., „Aktywne uczestnictwo” jako zasada obywatelskości i wa­runek demokratyzacji życia w regionie i państwie. Casus kaszubsko-po­morskiego ruchu regionalnego. Maszynopis złożony do druku.
• Latoszek M.: Pomorze: odkrywanie tożsamości w procesie długiego trwania. W: W. Świątkiewicz (red.): Regiony i regionalizmy w Polsce Współczesnej. Katowice 1998, UŚ, Śląskie Towarzystwo Socjologiczne.
• Latoszek M.: Pomorze: zagadnienia etniczno-regionalne, Gdańsk 1996, Gdań­skie Towarzystwo Naukowe, Akademia Medyczna w Gdańsku.
• Latoszek M.: Wokół funkcji przekazywania języka przez instytucje społeczne.
• Talewski Z.: Do kolegi Lecha Bądkowskiego słów kilka. „Pomerania. Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego” 1981, nr 8 (115).
• Treder J.: Niektóre inicjatywy w dziedzinie edukacji regionalnej na Kaszu­bach. W: K. Kossak-Główczewski, Edukacja regionalna mniejszości naro­dowych i etnicznych. Gdańsk 1999, UG.
• Trojanowska I., Czermińska M.: Pisarze o nauczaniu w szkole. „Pomerania. Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego” 1981, nr 8 (115).
• Trojanowska I.: Wypowiedź w ramach Zjazdu. „Pomerania. Zarząd Główny Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego” 1981, nr 2 (109).
• Uchwała Walnego Zjazdu Delegatów Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego. Gdańsk, 14 grudzień 1980 r. „Pomerania. Zarząd Główny Zrzeszenia Ka­szubsko-Pomorskiego” 1981, nr 2 (109).
• Zbyrzyca J. [S. Pestka]: Edukacja na dwa fronty. „Pomerania. Miesięcznik społeczno-kulturalny” 1988, nr 9 (185).