Edukacja międzykulturowa – od lokalnychsukcesów ku globalnym przesłaniom i oddziaływaniom

Doświadczenia edukacji wielokulturowej świadczą o niejednoznacznych skutkach tej edukacji. Z jednej strony umożliwia ona trwanie kultur i podtrzymywanie tożsamości różnych grup mniejszościowych (mniejszości narodowych, etnicznych, kulturowych). Z drugiej strony m.in. często utrudnia integrację społeczną, przyczynia się do stygmatyzacji czy autostygmatyzacji. Dlatego zdecydowanie lepszym rozwiązaniem wydaje się edukacja międzykulturowa – dająca szanse chronienia i rozwoju poszczególnych kultur, a jednocześnie sprzyjająca wzajemnemu poznaniu i zbliżeniu różnych grup (społeczności) i ich kultur. Przekonują o tym już stosunkowo liczne doświadczenia edukacji międzykulturowej w Polsce i niektórych państwach ościennych.Idee i praktyki edukacji międzykulturowej są jednak wciąż słabo znane i rozumiane zarówno w naszym społeczeństwie, jak i w wielu innych społeczeństwach – szczególnie tych, które targane są konfliktami i nierzadko mają problemy z uznawaniem i respektowaniem odmienności narodowej, etnicznej, kulturowej, wyznaniowej czy nawet rasowej. Skłania to do starań o rozpowszechnienie założeń i dobrych przykładów edukacji międzykulturowej, o określenie swoistych strategii przekazu – uwzględniających uwarunkowania losów ludzi żyjących w różnych regionach świata. Misją edukacji jest m.in. sprzyjanie pokojowemu i szczęśliwemu życiu w wielokulturowym świecie.

Intercultural education – from local successes to global messages and influences

The experiences of multicultural education evince its ambiguous effects. On one hand, it enables lasting of cultures and maintaining the identity of different minority groups (national, ethnic, cultural minorities). On the other hand, such education often hinders social integration and enhances stigmatization or self-stigmatization. Therefore, what seems to be a much better solution is intercultural education, which both provides chances for preservation and development of particular cultures and facilitates mutual familiarization and closer contacts between different groups (communities) and their cultures. This is confirmed by relatively numerous experiences of intercultural education in Poland and some neighbouring countries.However, the ideas and practices of intercultural education are still poorly known and understood by the Polish and many other societies. This occurs particularly in the communities disturbed by conflicts and experiencing problems with the recognition and respect for national, ethnic, cultural, religious or even racial unlikeness. Such situation encourages promoting the assumptions and good examples of intercultural education as well as specifying characteristic strategies of transmission which would take into account the determinants of life stories of people living in various regions of the world. The mission of education is, among other things, enhancing the peaceful and happy life in the multicultural world.

REFERENCES:

• Banks L. G., Banks J. A.: Multicultural education: issues and perspectives. Boston 1993, Allyn and Bacon, Inc.
• Banks J. A. (red.): Handbook of research on multicultural education. San Francisco 2004, Jossey-Bass a Wiley Imprint.
• Bernstein B.: Odtwarzanie kultury. Warszawa 1990, PIW.
• Bourdieu P., Passeron J. C.: Reprodukcja. Warszawa 1990, PWN.
• Czykwin E.: Białoruska mniejszość narodowa jako grupa stygmatyzowana. Białystok 2000, Wydawnictwo Uniwersyteckie „Trans Humana”.
• Dyczewski L.: Od tożsamości zamkniętej do otwartej w społeczeństwie wie­lokulturowym i globalnym. W: T. Lewowicki, J. Urban, A. Szczypka-Rusz (red.): Język, komunikacja i edukacja w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn–Warszawa 2004, UŚ – Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedago­giczna ZNP w Warszawie.
• Giroux H. A.: Reprodukcja, opór i akomodacja. W: Z. Kwieciński (red.): Nie­obecne dyskursy. Cz. 1. Toruń 1991, UMK.
• Giroux H. A., Mc Laren P. L.: „America 2000” i polityka wymazywania: de­mokracja i różnice kulturowe w oblężeniu. W: Z. Kwieciński (red.): Nie­obecne dyskursy. Cz. 3. Toruń 1993, UMK.
• Kwieciński Z.: Wykluczanie: badania dynamiczne i porównawcze nad selek­cjami społecznymi na pierwszym progu szkolnictwa. Toruń 2002, UMK.
• Lewowicki T., Ogrodzka-Mazur E., Szczurek-Boruta A. (red.): Edukacja mię­dzykulturowa w Polsce i na świecie. Katowice 2000, UŚ.
• Lewowicki T., Nikitorowicz J., Szczurek-Boruta A. (red.): Szkolnictwo z pol­skim językiem nauczania w państwach europejskich – stan, problemy i perspektywy. Białystok – Cieszyn – Warszawa 2010, Uniwersytet w Bia­łymstoku, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Stowarzyszenie Wspie­rania Edukacji Międzykulturowej.
• Lewowicki T., Ogrodzka-Mazur E., Szczurek-Boruta A. (red.): Edukacja mię­dzykulturowa – dokonania, problemy, perspektywy. Cieszyn – Warszawa – Toruń 2009, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Lewowicki T.: Edukacja międzykulturowa – bilans otwarcia. „Edukacja Mię­dzykulturowa” 2012, nr 1.
• Lewowicki T., Nikitorowicz J., Szczurek-Boruta A. (red.): Szkoły dla mniej­szości narodowych i społeczności kaszubskiej w Polsce – stan, problemy i perspektywy. Białystok – Cieszyn – Warszawa 2013, Uniwersytet w Bia­łymstoku, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Stowarzyszenie Wspie­rania Edukacji Międzykulturowej.
• Lewowicki T.: Edukacja wobec odwiecznych i współczesnych problemów świa­ta – konteksty i wyzwania edukacji międzykulturowej. „Edukacja Między­kulturowa” 2013, nr 2.
• Lichte J.: Welche Aufgaben erwachsen unserer Schule aus dem Vorhandensin fremdsprachiger Kinder? „Erziehung und Unterricht” 1901, H. 21.
• Łukasik J., Nowosad I., Szymański M. J. (red.): Edukacja: równość czy jakość? Kraków – Toruń 2010, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Wydaw­nictwo Adam Marszałek.
• Mc Laren P. L.: Język, struktura społeczna i tworzenie podmiotowości. W: Z. Kwieciński (red.): Nieobecne dyskursy. Cz. 1. Toruń 1991, UMK.
• Nikitorowicz J.: Koncepcja tożsamości międzykulturowej w społeczeństwie wielokulturowym. W: J. Gajda, J. Izdebska (red.): Kultura – wartości – kształcenie wobec wyzwań i zagrożeń XXI wieku. Suwałki 2004, Wyższa Szkoła Suwalsko-Mazurska.
• Nikitorowicz J.: Kreowanie tożsamości dziecka. Wyzwania edukacji między­kulturowej. Gdańsk 2005, GWP.
• Ogrodzka-Mazur E.: „Nowy nieporządek świata” a kształtowanie (się) tożsa­mości globalnej. Ku pedagogice odpowiedzialności w XXI wieku. W: T. Le­wowicki, E. Ogrodzka-Mazur, J. Urban (red.): Społeczne uwarunkowania edukacji międzykulturowej. T. 1. Konteksty teoretyczne. Cieszyn – War­szawa – Toruń 2009, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Olbrycht K.: Rola wychowania religijnego w wychowaniu międzykulturowym. W: T. Lewowicki, A. Różańska, U. Klajmon (red.): Kwestie wyznaniowe w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn 2002, UŚ – Filia w Cieszynie.
• Olbrycht K.: Rola języka wartości w wychowaniu do kontaktów międzykultu­rowych. W: T. Lewowicki, J. Urban, A. Szczypka-Rusz (red.): Język, komu­nikacja i edukacja w społecznościach wielokulturowych. Cieszyn – War­ szawa 2004, UŚ – Filia w Cieszynie, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie.
• Rabczuk W.: UNESCO – orędownik różnorodności kulturowej, edukacji mię­dzykulturowej i dialogu międzykulturowego. W: T. Lewowicki, E. Ogrodz­ka-Mazur, A. Gajdzica (red.): Kultura w edukacji międzykulturowej – do­świadczenia i propozycje praktyczne. Cieszyn – Warszawa – Toruń 2013, Wydział Etnologii i Nauk o Edukacji Uniwersytetu Śląskiego, Wyższa Szkoła Pedagogiczna ZNP w Warszawie, Wydawnictwo Adam Marszałek.
• Sobecki M.: Wielowymiarowa tożsamość kulturowa a egzystencja człowieka w kontekście edukacji międzykulturowej. W: A. Paszko (red.): Edukacja międzykulturowa w Polsce na przełomie XX i XXI wieku. Kraków 2004, Biblioteka Publiczna.
• Szymański M. J.: Selekcyjne funkcje szkolnictwa a struktura społeczna. War­szawa 1996, IBE.
• Szymański M. J.: Studia i szkice z socjologii edukacji. Warszawa 2000, IBE.
• Szymański M. S.: Od pedagogiki dla cudzoziemców do pedagogiki między­kulturowej w Republice Federalnej Niemiec, czyli modernizm i postmo­dernizm. W: J. Nikitorowicz (red.): Edukacja międzykulturowa. W kręgu potrzeb, oczekiwań i stereotypów. Białystok 1995, Wydawnictwo Uniwer­syteckie „Trans Humana”.
• Weigl B., Maliszkiewicz B. (red.): Inni to także my: mniejszości narodowe w Polsce: Białorusini, Cyganie, Litwini, Niemcy, Ukraińcy, Żydzi: program edukacji wielokulturowej w szkole podstawowej. Gdańsk 1998, GWP.